Hükümetin odaklandığı en acil başlıklardan biri olmasına rağmen hayat pahalılığı frenlenemiyor. Temmuzda enflasyon baz etkisiyle bile arttı. ‘Canavarı azdırır’ denilerek maaş zamları pas geçilirken yapılan elektrik ve benzin zamları tırmanışta etkili oldu. Yıl sonu hedefinden kopulduğunu vurgulayan uzmanlar ise sadece kur ve faizle enflasyon mücadelesi olmayacağının bir kez daha anlaşıldığını belirtti.
YIL SONU HEDEFİNİN TUTMASI ARTIK NEREDEYSE İMKANSIZ
Enflasyonun düşürülmesi hedefine ağırlık veren ekonomi yönetimi bu yönde birtakım önlemlere ilişkin mesajlar verdi. Düşüş eğilimi için de haziran ayı işaret edildi. Ancak TÜİK verilerine göre temmuzda enflasyon yüzde 3.23 arttı. Yıllık veri yüzde 61.78 oldu. Yıllık rakamı ENAG yüzde 100.88, İTO ise yüzde 72.80 açıkladı. Temmuzdaki artışta elektriğe ve akaryakıta yapılan zamların etkili olurken ekonomistler yıl sonu enflasyon hedefinden uzaklaşıldığını kaydetti.
TÜİK FİYATLARININ ÇARŞI PAZARDAKİ ETİKETLERLE İLGİSİ YOK
Hükümetin bahsettiği ‘dezenflasyon sürecinin’ bir türlü başlamadığını belirten ekonomistler “Asgari ücrete zam yapmadınız. Kuru tutuyorsunuz. Öyleyse aylık yüzde 3’ün üzerindeki enflasyon neyin nesi?” paylaşımları yaptı. Çarşı pazardaki fiyatların ‘tabeladan’ uzakta olduğunu anlatan muhalefet temsilcileri de “Her şeyin fiyatı yükselirken yıllık enflasyon nasıl düşebilir. Vatandaşın cüzdanındaki enflasyon ile TÜİK verileri arasında uçurum var” tepkisini gösterdi.
BAZ ETKİSİ BİLE ENFLASYONU FRENLEYEMEDİ
Yaz aylarında düşmesi beklenen enflasyonda yükseliş trendi sürüyor. TÜİK’e göre temmuzda enflasyon aylık yüzde yüzde 3,23 artarken, yıllık ise 61,78 seviyesine geriledi. Aylık enflasyonda gerileme bir türlü başlamazken, yıl sonu hedefinden de iyice uzaklaşıldı. Ekonomi yönetimi düşüş için yine gelecek ayları işaret ederken, TÜİK’in enflasyon hesaplamaları ile bağımsız kurumlar arasında fark açılıyor. Temmuz ayında TÜİK ile İTO verileri arasındaki fark aylık yüzde 2,68 oldu.
Ekonomi yönetimi ücret artışlarının enflasyonu yükselttiğini belirterek asgari ücrete zam yapmadı. Ücretlere zam yapılmamasına rağmen yaz aylarında baz etkisiyle düşmesi beklenen enflasyon yükselişini sürdürüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) temmuz ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Tüketici fiyat endeksinde (TÜFE) değişim 2024 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 3,23, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 28,76, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 61,78 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 65,93 olarak gerçekleşti. Verilerinin şeffaflığı sık sık tartışılan TÜİK’in enflasyon hesaplamaları ile bağımsız kurumlar arasında fark açılıyor. Ekonomistlerin ortalama beklentisi, Reuters anketinde aylık yüzde 3,45, yıllık yüzde 62,1, AA Finans anketinde aylık yüzde 3,51, yıllık yüzde 62,23 olmuştu. TÜİK, enflasyonu haziranda aylık yüzde 1,64, yıllık yüzde 71,60 açıklamıştı. Böylece aylık ortalama fiyat artış hızı temmuzda yüzde 1,64’ten yüzde 3,23’e yükseldi. İstanbul Ticaret Odası (İTO) temmuzda aylık enflasyonu yüzde 4,21, yıllık enflasyonu yüzde 72,80 hesaplamıştı. Böylece TÜİK ile İTO arasındaki fark temmuzdaaylık yüzde 2,68 olurken, yıllık yüzde 39,1 oldu Yaz aylarında gerilemesi beklenen enflasyonda artış serisi sürerken, ekonomi yönetimi düşüş için yine gelecek ayları işaret etti. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, temmuz ayı enflasyon verilerinin açıklanmasının ardından sosyal medya hesabından değerlendirmede bulundu. Temmuzda aylık enflasyonun geçici etkiler kaynaklı arttığını ifade eden Şimşek, “Önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüş daha çok hissedilecek” dedi.
EN FAZLA FİYAT ARTIŞI EĞİTİMDE
Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 39,57 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 104,50 ile eğitim oldu. Ana harcama grupları itibarıyla 2024 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre azalan ana grup yüzde -2,58 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, 2024 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 8,08 ile konut oldu. Endekste kapsanan 143 temel başlıktan 2024 yılı Temmuz ayı itibarıyla, 24 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 4 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 115 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki değişim, 2024 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 2,47, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 28,48, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 60,31 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 68,37 olarak gerçekleşti.
ZAM ŞAMPİYONU ELEKTRİK
Temmuzda bir önceki aya göre en fazla artış gösteren seçilmiş temel başlık, yüzde 38 ile elektrik oldu. Alkollü içkiler yüzde 17,22’lik aylık zamla ikinci olurken, demiryolu ve şehirler arası yolcu taşımacılığı yüzde 11,80 ile üçüncü sırada yer aldı. TÜİK, mahkeme kararlarına rağmen enflasyon sepetindeki maddelerin ortalama fiyatlarını ve değişim oranlarını sansürlemeye devam ediyor.
ŞİMŞEK: ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEM DÜŞÜŞ DAHA ÇOK HİSSEDİLECEK
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, temmuz ayı enflasyon verilerinin açıklanmasının ardından sosyal medya hesabından değerlendirmede bulundu. Temmuzda aylık enflasyonun geçici etkiler kaynaklı arttığını ifade eden Şimşek, “Önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüş daha çok hissedilecek” dedi. Bakan Şimşek şu ifadeleri kullandı: “Temmuzda aylık enflasyon geçici etkiler kaynaklı arttı. Yıllık enflasyon ise hazirana göre 9,8 puan azalarak yüzde 61,8’e geriledi. Ana hedefi dezenflasyon olan programımızın her alanda olumlu sonuçlarını almaya devam ediyoruz. Önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüş daha çok hissedilecek. Fiyat istikrarını sağlayarak vatandaşlarımızın refahını kalıcı olarak artıracağız.”
‘FAİZ İNDİRİMİNİ GEREKÇELENDİREBİLECEK BİR DURUM YOK’
TÜİK verilerini değerlendiren ekonomistler enflasyon hesaplamalarında TÜİK ile İTO verileri arasındaki farka dikkat çekti. Açıklanan rakamları değerlendiren ekonomist Prof. Dr. Şenol Babuşcu sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, enflasyon hesaplamaları arasındaki farkın giderek açıldığını söyledi. Babuşçu, temmuz ayında farkın yüzde 2,68 seviyesinde yıllık farkın ise yüzde 39,1 olduğunu belirtti. İTO ve TÜİK’in açıkladığı enflasyon rakamlarında farkın açılmaya devam ettiğini belirten TCMB eski başekonomisti Prof Dr. Hakan Kara da yaptığı paylaşımda “Enflasyon katılığına dair en önemli gösterge hizmet fiyatları. Son üç ayda mevsimsellikten arındırılmış aylık hizmet enflasyonu şöyle: Mayıs: yüzde 4,3, Haziran: yüzde 4,1, Temmuz: yüzde 4,7. Bu aşamada faiz indirimini gerekçelendirebilecek bir durum yok. TCMB’nin açıklamaları ve duruşu yerinde” yerinde ifadelerini kullandı.
‘GÜVENİN DÜŞMESİ ENFLASYONİST BASKILARIN KIRILMASINI ZORLAŞTIRACAK’
İktisatçı Orhan Karaca TÜİK ile İTO enflasyon verileri arasındaki farka dikkat çekerek “İki enflasyon göstergesi arasındaki fark son aylarda yeniden açılmaya başlamıştı ve bu devam ediyor. Bunun sonucunun zaten çok zayıf olan TÜİK’in verilerine olan güvenin daha da zayıflaması olacağı açık. Bu da toplumdaki enflasyonist beklentilerin kırılmasını zorlaştıracaktır. Eğer hükümet buna önem veriyorsa TÜİK’te esaslı bir değişim yapması gerekiyor” dedi Karaca yıllık enflasyondaki düşüşe değinerek “Temmuz ayında geçen yılki yüzde 9,5’lik oranın yerine çok daha düşük bir oranın gireceği ve yıllık ‘resmi’ enflasyonda ciddi bir düşüş yaşanacağı belliydi. Eğer olağanüstü bir gelişme olmazsa, bunun bir benzeri ağustos ayında da yaşanacak ve yıllık ‘resmi’ enflasyon yüzde 53 dolayına inecek gibi görünüyor. Fakat ondan sonra ne olacağı bence hala meçhul...” ifadelerini kullandı.
‘GEVŞEMENİN ÖN KOŞULU TÜFE’DE AYLIK GERİLEME’
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkan Yardımcısı Cevdet Akçay, geçtiğimiz günlerde Reuters’a verdiği ilk söyleşide para politikasındaki sıkı duruşun “sabır ve kararlılıkla” sürdürüleceğini vurguladı. Akçay, “faiz indirimi şu anda gündemimizde değil. Aylık enflasyonun ana eğiliminde kalıcı bir düşüş gözlenmeden ve yakından takip ettiğimiz diğer göstergeler de buna eşlik etmeden faiz indirimi gündeme gelmeyecek” diye konuştu. Akçay, para politikasında gevşeme döngüsünün değerlendirilmesinin “ön koşulu”nun aylık enflasyonun ana eğiliminde belirgin ve kalıcı bir düşüş olduğunu söyledi. Haziran ayında aylık enflasyonun ana eğiliminin yaklaşık yüzde 2’ye düştüğünü belirten Akçay, vergi ve yönetilen fiyatlardaki ayarlamaların Temmuz’da aylık enflasyona 1,5 puan ilave katkı yapacağını söyledi ve şöyle devam etti: “Bu da, Temmuz ayında piyasa katılımcıları tarafından beklenen enflasyondan daha yüksek bir gerçekleşme olması ihtimalini artırıyor.” Akçay önümüzdeki dönemde de, aylık enflasyonda her iki yönlü “sürpriz” yaşanabileceğini ancak bu ana eğilimde bir değişiklik yaratmadığı sürece bunun ani bir tepki verilmesini “gerektirmeyeceğini” söyledi.
VATANDAŞ: ÇARŞI PAZARDA FİYATLAR EN AZ TÜİK’İN İKİ KATI
Hükümet sözcülerinin sık sık enflasyonun düşüşe geçtiği yönündeki açıklamalarına karşı vatandaşlar, “Verilere inanmıyoruz... İnsanların yediği kuru ekmeğe bile gözünü diken devletten devlet olmaz” dedi. Bir vatandaş ise, “O enflasyona göre emekli maaşını ayarlıyorsun, hayat pahalılığını neye göre ayarlıyorsun? Hiçbir şey düşmedi ki enflasyon düşsün. Vatandaş alışveriş yapıyor, görüyor neyin ne olduğunu ne anlatırsa anlatsın onlar” diye tepki gösterdi. Vatandaşlardan Güray Şimşek, “Hükümet tabi TÜİK’in rakamlarına göre değerlendiriyor ama gerçek enflasyon TÜİK’in rakamlarının en az iki katı. Ben ENAG’ın rakamlarını baz alıyorum. Çarşıya pazara bir çıksalar görürler. Kendileri de biliyor ama tabi düşük zam vermek için ona göre talimat veriyorlar. Ben inanmıyorum. Her şey ateş pahası, ev kiraları 20-25 bin lira olmuş. İktidar değişikliği olması lazım” diye konuştu.
‘YIL SONU HEDEFİNİN TUTMASI OLDUKÇA ZOR GÖRÜNÜYOR’
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yıl sonu enflasyon hedefi yüzde 38. Enflasyon artışa geçerken, hükümetin yıl sonu enflasyon hedefi olan yüzde 38’i de tutturması da zor görünüyor. Resmi enflasyon yılbaşında yapılan fiyat ayarlamaları ve asgari ücret zammının etkisiyle ocak ve şubat ayında sırasıyla aylık yüzde 6,7 ve yüzde 4.53 artış göstermişti. Mart ve nisan ayında TÜFE görece yavaşlasa da beklentilerin üzerinde seyretti ve aylık yaklaşık yüzde 3,2 arttı. Mayıs ayında ise yüzde 3,37 artarak yıllık bazda zirvesine ulaştı. Haziran ayında aylık fiyat artışları da yüzde 2’nin altına düşerken, temmuzda yine arrtı. Ekonomist Uğur Gürses TCMB’nin yıl sonu hedefine değinerek “Merkez Bankası’nın yılsonu enflasyon tahmini yüzde 38’e ulaşmak için, yılın kalan 5 ayında aylık yüzde 1,78’lik artış gerekiyor. Perşembe günü bu tahmini değiştirmezse bugünden epey zor görünüyor. Ama diğer taraftan son üç aylık ortalama Yİ-ÜFE imalat sanayi maliyet artışı ise yüzde 1.35’te. İzleyen 5 ayda ‘çeken’ faktör olabilir...” dedi.
‘AYLIK DEZENFLASYON SÜRECİ ZAMLAR YÜZÜNDEN BAŞLAMIYOR’
İktisatçı Mustafa Sönmez yaptığı değerlendirme “Piyasa katılımcıları anketi yüzde 2,8 tahmin yapmıştı, TÜİK verisi onu aştı. Bu da yıllığın tahmin edilen yüzde 43’ün üstünde gerçekleşeceğini gösteriyor. Temmuz’da konut harcamaları yüzde 8 ile en hızlı kalem. Elektrik zammı bir etken. Onu yüzde 5,8 ile sigara içki ve 3,8 ile ulaştırma izledi. TÜİK’e inanmak gerekirse, gıda fiyatları 3 aydır yüzde 2 nin altında kalıyor. Ama et fiyatlarında yıllık artış yüzde 100, süt ürünlerinde yüzde 74, taze meyve yüzde 69, ekmek yüzde 63 ve aylık artışı yüzde 5. Aylık yumurta yüzde 8, sebze yüzde 7 . Bunlar da başka tuhaflıklar” yorumunu yaptı. Finansal Piyasalar Uzmanı İris Cibre de sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda “Sene sonu MB enflasyon beklentisi yüzde 38’e ulaşmak için aylık ortalama yüzde 1,4 enflasyon gelmeli. 1 senelik ‘program’ yüksek faiz, sabit kur, yavaşlama... Enflasyon ancak baz etkisi ile 10 puan düştü. Aylık dezenflasyon süreci başlamıyor. Neden? ÖTV, elektrik, su, doğalgaz zamları. O neden? Bütçedeki koca deliği kapatmak için. Peki, emekli, asgari ücretli? Olmaz, enflasyon artar” dedi.
