İstanbul Planlama Ajansı'nın raporuna göre, gıda fiyatlarındaki artış nedeniyle Türkiye'de ve özellikle İstanbul'da vatandaşlar daha az et, sebze ve meyve tüketiyor. 2017-2018'de kişi başı sebze tüketimi 283,1 kg iken, bu miktar 2022-2023'te 261,7 kg'ye düştü. Yüksek enflasyon nedeniyle asgari ücret, dört kişilik bir ailenin yalnızca gıda masraflarını karşılayabilir hale geldi.
İstanbul Planlama Ajansı (İPA) Başkanı Buğra Gökce, İPA'nın hazırladığı "Enflasyonun Sofra Hali: Türkiye‘de ve İstanbul’da Gıda Enflasyonu" raporunun sonuçlarını kamuoyuyla paylaştı. Raporda, son yıllarda hızla artan gıda fiyatlarının vatandaşların beslenme alışkanlıkları üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekildi. Gökce, raporda yer alan verilerin, Türkiye'deki gıda enflasyonunun ciddi boyutlara ulaştığını ve vatandaşların temel gıda maddelerine erişiminde sıkıntılar yaşadığını ortaya koyduğunu belirtti.
GIDA TÜKETİMİNDE DÜŞÜŞ
İPA’nın raporuna göre, 2017-2018 döneminde kişi başı yıllık sebze tüketimi 283,1 kilogram iken, bu miktar 2022-2023 döneminde 261,7 kilograma düştü. 2010 yılında nüfusun %69,4’ü her gün en az bir kez sebze veya salata tüketirken, 2022’de bu oran %41,2’ye geriledi. Benzer şekilde, 2010’da nüfusun %57’si her gün en az bir kez meyve tüketirken, 2022’de bu oran %36,5’e indi.
FİYAT ARTIŞLARI: SEBZE VE MEYVEDE ŞOK
Gıda fiyatlarındaki artış, pazarlarda ve marketlerde net bir şekilde gözlemleniyor. Ocak 2021’de pazarda 1 kilogram soğan 1 lira 88 kuruşken, Ocak 2024’te fiyat 17 liraya çıktı. Aynı dönemde 1 kilogram patatesin fiyatı 1 lira 88 kuruştan 21 liraya, domatesin kilosu ise 5 liradan 34,9 liraya yükseldi.
Bakliyat fiyatları da ciddi bir artış gösterdi. Ocak 2021’de 1 kilogram pirinç 7,6 lira iken, Ocak 2024’te 48,5 liraya ulaştı. Nohutun kilosu 10,3 liradan 76 liraya, kuru fasulyenin kilosu ise 13,7 liradan 84 liraya çıktı.
ET VE RESTORAN FİYATLARINDA YÜKSELİŞ
2024 yılında et ürün gruplarında yıllık fiyat artışı, bir önceki yıla göre %107,79 oranında arttı. Dışarıda yemek yemenin maliyeti ise %106,5 oranında yükseldi. Bu durum, özellikle dar gelirli ailelerin et ve dışarıda yemek yeme alışkanlıklarını ciddi şekilde etkiledi.
TÜRKİYE’DEKİ GIDA ENFLASYONUNUN KÜRESEL ÖLÇEĞE GÖRE CİDDİ BOYUTTA
Dünya Bankası araştırmasına göre, nominal gıda enflasyonunun en yüksek olduğu ülkeler arasında Türkiye, Arjantin ve Zimbabwe’nin ardından üçüncü sırada yer alıyor. Bu sıralama, Türkiye’deki gıda enflasyonunun küresel ölçekte de ciddi boyutlarda olduğunu gösteriyor.
ASGARİ ÜCRET VE AÇLIK SINIRI
BİSAM’ın TÜİK, İstanbul Halk Ekmek ve zincir market fiyatlarını baz alarak yaptığı araştırmaya göre, 2024 yılı Mart ayında dört kişilik bir aile için açlık sınırı 16 bin 646 liraya ulaştı. Bu rakam, asgari ücretin sadece gıda masraflarını karşılayabildiğini gösteriyor. Yani, asgari ücretli bir aile, diğer temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanıyor.
VATANDAŞLAR GIDA ALIŞVERİŞİNİ AZALTIYOR
İstanbullular, gıda enflasyonu nedeniyle aldıkları gıda ürünlerinin çeşidini ve miktarını azaltmak zorunda kalıyor. Pazarlardan kalan ürünleri almak için semt pazarlarının kapanışını bekleyen vatandaşların sayısı gün geçtikçe artıyor. Bu durum, gıda enflasyonunun İstanbul’daki günlük yaşam üzerindeki etkilerini açıkça gözler önüne seriyor.
