Osmanlı yenileşme çağı fikir ve edebiyat dünyasının en önemli isimlerinden şair, yayıncı ve gazeteci Şinasi Efendi’nin kayıp mezarına ilişkin tozlu raflarda kalan gerçek aydınlanıyor. Mezarın Beyoğlu’ndaki Ayaspaşa Palas binasının altında olduğu gündeme geldi. 1871’de 45 yaşında vefat eden Şinasi’nin mezarına dair 1930 ve 1940’larda çok sayıda haberin yayımlandığı görüldü.
SALİHA SULTAN | KARAR
Şinasi’nin Ayazpaşa’daki mezarının üzerine apartman dikilmesini 1938’de Kurun (Vakit) gazetesinde yazan Hakkı Süha: “Madem mezarı üzerine apartmanlar kurulmuş, orada Şinasi’ye yer kalmamış, bari bahçelerinden bir avuç toprak alınsın ve yapılacak mezarın temeline konulsun. Piyer Lotilere, Türk düşmanı La Martinlere caddeler bağışlayanlardan bunu istemek hiç de yersiz bir dilek olamaz.”
Tarihçi Mehmet Dilbaz’ın ‘keşfi’yle gündeme gelen Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan İbrahim Şinasi’nin mezarının, Gümüşsuyu Caddesi’ndeki Ayaspaşa Palas binasının altında kaldığı bilgisi bugünlerde kültür sanat dünyasının gündeminde. Peki bu bilgi sahiden yeni bir keşif mi? Literatürü bilmeyenler için elbette yeni bir bilgi. Ancak edebiyatçılığının yanı sıra ilk Türkçe özel gazeteyi çıkaran İbrahim Şinasi hakkında biraz bilgi sahibi olan herkes, 1871’de 45 yaşında vefat eden yazarın mezarı hakkında daha önce yazılıp, çizilenlere elbette vakıftır.
Bilmeyenler için, Şinasi’nin mezarının üzerine apartman yapıldığına dair basınımızda ilk haberlerden biri 8 Mayıs 1932 tarihli Vakit gazetesinin ‘Günün Haberleri’ sayfasında yer alır. ‘Şinasi’nin Mezarı Üzerine Apartman’ başlıklı haberde, Şinasi’nin mezarının Alman Konsolosluğu karşısında bulunduğu, “Yeni belediye kanunu henüz çıkmadan evvel evkaf Ayaspaşa mezarlığını ifraz ederek satmıya karar vermişti.
İşte Şinasi’nin mezarını ihtiva eden kısmın bu il satılan arsalar arasında olduğu tahmin edilmektedir” ifadelerine yer verilir. Ertesi günkü gazetenin manşetinde ise ‘Şinasi’nin Ayaspaşa’daki mezarının üstüne apartman yapmışlar!’ başlıklı bir karikatür yayımlanır.
MAYIS 1932 TARİHLİ VAKİT GAZETESİ
‘TÜRK DÜŞMANI LA MARTİN’E CADDELER BAĞIŞLAYAN İSTANBUL BELEDİYESİ’
23 Şubat 1938 tarihli Kurun (Vakit) gazetesinde ise gazeteciliğin duayen isimlerinden Hakkı Süha Gezgin ‘Şinasi’ye bir mezar yapalım’ başlığı ile kaleme aldığı köşe yazısı ise, konuyu en iyi özetleyen makalelerden biri. Hakkı Süha yazısında ‘saltanat döneminden cumhuriyetten bahseden’ Şinasi’ye bir cenaze alayının çok görüldüğünden bahsederek, “Eğer rahmetli Ebuzziya Tevfik’in meşhur makalesi de yazılmasaydı mezarının nereye gömüldüğünü de öğrenemeyecektir” der.
Hakkı Süha yazıyı şu ifadelerle tamamlar: “Madem bugün onun mezarı üzerine apartmanlar kurulmuştur ve artık orada Şinasi’ye bir yer ayırmak imkanı kalmamıştır. Bari bahçelerinden bir avuç toprak alınsın ve o büyük Türk çocuğuna yapılacak mezarın temeline konulsun. Piyer Lotilere Klod Farerlere hatta Türk düşmanı La Martinlere caddeler bağışlayan İstanbul belediyesinden bunu istemek, hiç de yersiz ve haksız bir dilek olamaz.”
Akşam Postası gazetesinin 2 İlkteşrin (Ekim) 1944 tarihli haber sayfasının ‘Hadiseler Tarih’ köşesinde yine Şinasi’nin mezarı gündeme gelir. ‘Mezarlık ve apartımanlık’ başlıklı ve Kadircan Kaflı imzalı haberde, Ayaspaşa’nın Anadolu’dan İstanbul’a gelen herkesçe en çok beğenilen yerlerden biri olduğundan dem vurularak, buranın adının eskiden sık dikili ağaçları nedeniyle ‘Karanlık Mezarlık’ olarak bilindiği aktarılır.
Yazı “Türk kültür dünyasına garp kapılarını açan Şinasi’nin mezarı burada idi, fakat bir şark mezarlığının üzerinde böyle bir garp apartmanlığı yükseldikten sonra herhalde Şinasi’nin ‘ruh ve hatırasının azabı’ kalmamıştır” denir.
Türk gazeteci, yayımcı, şair ve oyun yazarı İbrahim Şinasi. (Şinasi’yle ilgili haberimiz için arşivlerinde yer alan ilgili gazete küpürlerini cömertlikle paylaşan yazarlarımız Şaban Özdemir ve Tahsin Yıldırım’a teşekkürler.)
ERKEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN YAPTIRDIĞI HEYKEL KAYIP
Şinasi’nin mezarına dair bir başka habere, 25 Aralık 1944 tarihli Ulus gazetesinin sanat sayfasında ‘Yankılar’ köşesinde imza atılır. ‘Şinasiye mezar…’ başlıklı haberde İstanbul Erkek Lisesi öğrencilerinin Şinasi’ye mezar yapmak istediklerinden bahsedilir, “Şimdi ona mezar yapmak için ayaklanan çocukların belki parası buna yetmeyecek, belki Şinasi’nin kemiklerini bir bodrum katını destekleyen temel duvarlarının altından çıkarmak kabil olmayacaktır” denilir.
Yıllar sonra bugün hala Şinasi’nin mezarı konuşulurken görüyoruz ki öğrenciler o günlerde emeline ulaşamamış. Ancak 11 Şubat 1946 tarihli Vakit gazetesinde Hakkı Süha’nın Şinasi’yle ilgili kaleme aldığı bir başka makaledeki “Mezarsız Şinasi’ye İstanbul Erkek Lisesi öğrencilerinin sevgi ve saygı armağanı” cümlesinden anlıyoruz ki, mezar yaptıramayan İstanbul Erkek Lisesi öğrencileri, Şinasi’nin bir heykelini yaptırır. Yazıya söz konusu olan heykelin akıbeti ise bugün bilinmiyor.
8 Nisan 1935 tarihli Kurun, 17 Haziran 1941 tarihli İstiklal-En Son Havadis gazetelerinde de Şinasi’nin mezarının üzerine apartman dikildiğine dair birçok haberler mevcut. Şinasi’nin mezarının bugün de basında gündeme gelmesiyle aslında sorulacak bir tek soru var:
Yaklaşık yüz yıl önce gündeme gelen ve basında bugün olduğu gibi birçok habere konu olan Şinasi’nin mezarı hakkında yıllar içinde hiçbir kurum neden çaba göstermedi? Bugünkü haberlerin ardından ise akıllara Hakkı Süha’nın 1938’de sorduğu gibi “Piyer Lotilere, Klod Farerlere hatta Türk düşmanı La Martinlere caddeler bağışlayan”ların, Şinasi’ye bir Ayaspaşa’dan bir avuç toprak alıp, bir mezar yapmayı layık görüp görmeyecekleri. Bekleyip göreceğiz.
TAŞÇILARA SATILAN MEZAR TAŞI
Şinasi’nin mezarı hakkında en çarpıcı haberlerden biri de 18 mayıs 1932 tarihli Milliyet gazetesinde yer alır. ‘Şinasinin mezar taşı’ başlıklı mini haberde Ayazpaşa’daki mezarlığın yıkılmasının ardından Şinasi’nin mezar taşının eskicilerin eline düştüğünü ve satılmaya çalışıldığı şu ifadelerden anlaşılır:
‘Ayazpaşa mezarlığında kabri yıkılarak yerine apartıman yapılan Şinasi merhumun mezar taşının Unkapanı’nda Çiçek pazarındaki Taşçılarda satılmak üzere olduğu haber verilmiştir. Müzeler idaresi tetkikat yapmaktadır.”
