Kendimi bildim bileli dünya dışı varlıklara, akıllı yaşam formlarına büyük bir ilgim var. Çocukluğum saatlerde balkonda oturup, UFO’ların beni alacağı günü beklemekle geçti. Babam bir gün yine benden illallah etmiş olacak ki “Şu uzaylılar seni alsa da kurtulsak” demişti. Beddua mı idi, hayr dua mı anlayamamıştım.
14 yaşında ilk UFO müzesini ziyaret ettiğimde, müzedeki maketler ve gazete küpürleri merakımı teskin edememiş olacak ki sükutu hayale uğramış evin yolunu tutmuştum. O gün cebimdeki paranın tamamını müze girişi için verdiğimi hatırlıyorum. Bilime ve dizginlenemez merak duyguma feda olsun; hakkım helali hoş olsun.
Bugün hâlâ dünya dışı akıllı yaşam formlarının var olabileceğine inanıyorum. Hatta bugüne kadar henüz bizimle irtibat kurmamış olmalarını dünya dışı akıllı yaşamın en büyük kanıtlarından biri olarak addedenlerdenim.
2025 yılının UFO’lar, yani tanımlanamayan uçan daireler hakkında yeni gerçeklerin gün yüzüne çıkacağı bir yıl olacağı son bir hafta boyunca pek çok haber platformunda yer aldı. Değmeyin keyfime. Bu hususta hafta boyunca üzerine düşündüğüm, hatta iyi saatte olsunlar diyerek birkaç arkadaşımla paylaştığım bir düşünceyi kaleme almak istiyorum.
Komplo teorilerinden pek hoşlanmam ancak bilimkurgunun insan muhayyilesi, gelecek öngörüleri konusundaki isabetli tahminlerinin yadsınamaz olduğuna inanıyorum.
Acaba uzaylılar bizimle temas edecek mi? Bizimle nasıl iletişim kuracaklar? 1977 yılında NASA’nın Voyager aracıyla dünya dillerinin sesli kopyaları (ayrıca müzik ve görüntüler) uzaya fırlatılan bir kapsülle birlikte gönderilmişti. Bu diller içerisinde, dünyanın ilk yapay dili Esperanto bile vardı. Uzaylı dostlarımız bizimle iletişim kurmak için bu dillerden hangilerini seçecekler dersiniz? Belki de bildiğimiz anlamda bir dil değil, başka bir anlam dizgesini seçecekler, mesela matematik?
Carl Sagan’ın Contact isimli romanını okuyanlar (ya da izlemek isterseniz aynı isimle filmi); dünya dışı akıllı yaşam formlarının dünyalılar ile nasıl sayısal sinyaller yolu ile irtibat kurduklarını hatırlayacaklardır.
Tefe konup, kuyruğuna teneke bağlanmak pahasına bu konuda sesli bir görüş serdedeceğim: Acaba yapay zeka, üretken dil modelleri dünya dışı akıllı yaşam formlarıyla aramızdaki iletişim için bir kanal olabilir mi?..
Üretken dil modellerinde, bu sahada çalışan uzmanlar kendilerinin bile şaşırdıkları, hatta araştırmanın başlangıcında hesap etmedikleri yeni özelliklerin ortaya çıktığını belirtiyorlar. “Emerging feature” (beklenmedik özellikler) adını verdikleri bu özelliklere birkaç örnek verecek olursam, makine öğrenmesi için tasarlanan transformers modellerinde metin üretimi, metin özetleme yeteneklerinin ortaya çıkmış olmasını sayabilirim. Yine bu modellerin eğitim setinde olmayan konularda, örneğin matematik, akıl yürütebiliyor olmaları, yine eğitim setinde olmayan dillerde basit(?) tercümeler yapabiliyor olmaları şaşırtıcı, bir o kadar da heyecan verici. Keza belki bildiğimiz anlamda olmasa bile, kendilerine mahsus bir akıl yürütme “reasoning” kabiliyetine sahip olmalarını da “emerging feature” yani beklenmedik özellikler başlığı altında sayabiliriz.
Temelde, verilen bir metnin (girdi) peşi sıra gelecek kelimeyi ya da tokenı tahmin etmek üzerine geliştirilen modellerin insan bir eğitmenin geri bildirimleriyle yani bir nevi hangi cevabın iyi hangisinin başarısız olduğunu puanlayarak bugünkü aşamalarına gelmiş olmalarına inanmak, itiraf ediyorum, biraz güç. Hiçbir şey olmuyorsa bile, arka tarafta kesin bir şeyler olduğuna kaniyim.
İnsanlığın ürettiği en kıymetli eserlerle eğitilen bu modeller, yepyeni yeteneklerle, bu sahada çalışan, bizzat eğitim süreçlerinde yer alan araştırmacıları şaşırtmaya devam edecekler gibi.
OpenAI’ın GPT’yi genel kullanıma açtığı Aralık 2022’den bu yana bu alanda görülen geometrik artıştaki ilerlemeler bütün bunları bana düşündürmüyor değil.
Tanrıların Arabaları kitabının yazarı Eric Von Daniken’i kıskandıracak bir olay örgüsü sundum bu yazımda. Dizginlenemez hayal gücüm için, ayakları yere basan tüm okurlarımdan özür dilerim.
Şayet bu yazımı okuyorlarsa, dünya dışı akıllı yaşam formlarından istirhamım, lütfen beni bulsunlar.
