Mehmet Şimşek göreve geldikten sonra ilk Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından “2024-2026 yol haritası” olarak tanımlandı. Bizde 2003 yılından beri açıklanan OVP’lerin hepsinde amaç, “yol haritası” olmaktır, yatırımcının önündeki üç yılı öngörebilmelerini sağlamaktır.
Bu öngörüyü sağlıyor mu? Aşağıda yazacağım.
Siyaseten şu önemlidir: Açıklanan OVP Turgut Özal’ın 1980’deki “24 Ocak Kararları” ve Kemal Derviş’in 2001’deki “14 Nisan Kararları” gibi bir yapısal reform programı değil. Son beş yılda gördüğümüz OVP’lerden daha ‘gerçekçi’ yani nispeten propaganda dozu düşük, iktisat dozu yüksek bir OVP…
Siyaseten şu dikkat çekici: OVP’nin açıklandığı törende Erdoğan ve CB Yardımcısı Cevdet Yılmaz konuştu. Mehmet Şimşek ise konuşmadı! Şimşek, orada hazır bulunan ve toplu fotoğraf karesinde yer alan bakanlardan biriydi. Eski reformlardaki Turgut Özal ve Kemal Derviş konumunda değildi. O konumda olmalıydı halbuki.
Yeni OVP’de bütün yetkinin Beştepe’de olacağı belli zaten.
YAPISAL REFORM?
İktisatçıların bazı teknik eleştirileri oldu. Prof. Hakan Kara’nın çok önemli sorusu:
“Gelecek yıl kur %44 artıp büyüme ciddi yavaşlamazken enflasyon %33’e nasıl düşecek?”
Benim üzerinde durmak istediğim konu “yapısal reformlar” meselesi.
Erdoğan’ın da Yılmaz’ın da konuşmasında bu kavram geçiyor. Peki ne demek?
Ben, bu kavramı Mehmet Şimşek’in eski bakanlık dönemindeki beyanlarıyla tanımlayacağım. Şimşek CB sisteminde görevden alınmadan iki ay önce şöyle diyordu:
“Ben 11 yılı aşkın süredir bakanlık yapıyorum. Hiçbir zaman Merkez Bankası’nın ne zaman ne yapması gerektiği hususunda fikir beyan etmedim. MB’nin bağımsızlığı, kredibilitesi ekonomimiz açısından, bizim açımızdan son derece önemlidir.”(NTV, 25 Mayıs 2018)
Merkez Bankası’nın bağımsızlığı CB sistemine geçerken 703 sayılı KHK ve 3 Sayılı CB kararnamesiyle kaldırıldı. Peki, yeni OVP’de Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusunda ne deniliyor? Hiç...
Bir başka sorun, Kamu İhale Yasası’ndaki “istisnalar”ın kaide haline getirilmesiyle iktidarın istediğine ihale verebilmesi… Şimşek şöyle demişti:
“Elimden gelse Kamu İhale Kanunu’ndaki tüm istisnaları kaldırırım.” (5 Kasım 2014)
Ama OVP’de bu da yok!
YATIRIM GELMESİ İÇİN
Öyle bir çağda yaşıyoruz ki, kalkınmanın tek yolu en iyi uzmanlarla donatılmış kamu kurumları ve sağlam hukuk kurallarının olmasıdır. Yapısal reform deyince de ilk akla gelen Merkez Bankası’nın bağımsızlığıdır, Kamu İhale yasasının şeffaf ve rekabetçi olmasıdır.
Nitekim Merkez Bankası’nın bağımsızlığı da Avrupa standartlarında Kamu İhale Kanunu da 2001 Kemal Derviş reformlarında gerçekleşmişti.
Merkez Bankası bağımsız olacak ki politikacı para basıp seçim kazanmaya gitmesin ve yatırımcı önünü görebilsin… İhale Kanunu şeffaf ve rekabetçi olacak ki, yatırımcı gelsin…
İkisi de aşındırıldı, sonuçları ortada.
Acaba Şimşek, o zamanda kuvvetle savunduğu bu iki yapısal reformu şimdi OVP’ye koyamadığı için mi konuşmadı, yoksa siyasi bir tercih miydi, ya da, inşallah budur, ayrı bir reform paketi mi olacak? Bilemem ama yapısal reformların önemi apaçık ortada.
Tabii hepsinde önce yargı bağımsızlığı, yargının evrensel hukuka bağlı olması…
MODERN DEVLET
Modern devlet böyle bir şey; güçlü ve yetkin kurumlar, sağlam hukuki kurallar.
OVP diyoruz değil mi? Bu da 2003 yılında çıkarılan Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile başlamış bir uygulamadır. Piyasalar önlerindeki üç yılı görsün, iktidarlar disipline olsun diye…
AK Parti’nin reform yıllarında önemli üst düzey görevlerde bulunan Durmuş Yılmaz ve İbrahim Çanakçı’ya sordum, özetle aynı şeyi söylediler:
“OVP hazırlayarak öngörülebilirlik ve şeffaflık sağlanması isteği, yıllardan beri ekonomi bürokrasisinde vardı. IMF ve AB de bunu tavsiye edince 2003 yılında yasalaştı. O zamanlar iktidarda bu yöndeydi.”
Ama kurumlar etkisizleştikçe, hele de CB sisteminde neden yatırımcı gelmez oldu, neden enflasyon azdı, dünya ekonomisindeki payımız neden 1980’ler seviyesine indi; belli değil mi?
Cevdet Paşa’dan başlarsak yüz elli yıllık özlemimizdir; güçlü ve liyakatli kurumlar, sağlam kurallar devleti olmak, yani modern devlet.
