Aşırı sağcı İsrail Başbakanı Netanyahu iktidar üzerinde yargı denetimini kısıtlayarak, Anayasa Mahkemesi’nin yetkilerini daraltan ve yargının tarafsızlığına müdahale eden “yargı reformu” 2023’ün Ocak ayında aşırı sağcı Adalet Bakanı Yariv Levin tarafından kamuoyuna açıklanmıştı. Büyük kitlelerin protesto gösterileri aylarca devam etmişti. Avrupa ve Amerika’dan tepkiler gelmişti…=Fakat bütün tepkilere rağmen 12 Temmuz’da İsrail Parlamentosu Knesset’en geçirerek yasalaştırmıştı. Buna göre, özetle:
• İsrail Anayasa Mahkemesi, “temel kanunlar”ı ve hükümet işlemlerini “ölçülülük” ilkesine aykırı bularak iptal edemeyecekti.
Dikkatinizi çekerim, “ölçülülük”, hukuk ilmine son yarım asrın kazandırdığı yeni bir ilkedir. AİHM ve bizim AYM tarafından da uygulanan evrensel bir hukuk normudur
• Yargı yetkisini daraltmakla kalmıyor, tarafsızlığına da müdahale ediyordu. Yargıç atamalarında bağımsız kurumların yetkisini daraltıp hükümete yetki veriyordu... Bu Polonya ve Macaristan’da da görülmüştü; yargı kadrosunu siyasallaştırarak yargıyı denetim altına almak…
İKİYE BÖLÜNMÜŞ TOPLUM
Ama… İsrail Anayasa Mahkemesi, 29 Aralık’ta tek oy farkıyla, 7’ye karşı 8 oyla bu kanunu iptal etti! Bu tek oy, Anayasa Mahkemesi’nin kadın başkanı Esther’tur. Liberal İsrail gazetesi Haarets “İsrail’in kırılgan demokrasisini kurtaran kadın” başlığıyla bir tahlil yayınladı. (1 Ocak)
Reuters’in haberine göre, Mahkeme’nin iptal kararında, “temel kanunlar”ı yargı denetiminin dışında tutmanın “İsrail’in ana karakteri olan demokratik devlet niteliğine görülmemiş çapta ağır hasar vereceği” belirtiliyor.
Buna karşılık, Netanyahu ve dinci, siyonist bakanları AYM’ye hücüm ediyorlar. Netanyahu’nun Likud Partisi, AYM’yi “savaş sırasında halkın birlik ve beraberlik iradesine karşı” durmakla suçluyor. Aşırı sağcı Finans Bakanı Bezalet Smotrich, AYM’nın iptal kararı “aşırı ve bölücü” diye suçluyor… (2 Ocak)
Gerçekten İsrail toplumu İsrail bayrağı ve Yahudi kimliği altında birleşmiş olsa da devletin nasıl idare edileceği, temel hukuki prensiplerin neler olması gerektiği konusunda keskin bir şekilde ikiye bölünmüş durumdadır.
Şu satırları New York Times’dan aktarıyorum:
“Netanyahu’nun müttefikleri ve destekçileri İsrail’in daha dindar ve daha milliyetçi bir devlet olmasını istiyorlar. Muhalifler ise daha seküler ve çoğulcu bir toplum vizyonunu destekliyorlar ve hükümeti, çoğunluğun her ne isterse yapacağını söyleyerek demokrasiyi yıkmakla suçluyorlar.” (1 Ocak)
İSRAİL NEO FAŞİZMİ
Bu tablo atamalarla İsrail Anayasa Mahkemesi’ne yansıdı… Bu yüzden iptal kararı bir tanecik oy farkıyla çıkabildi.
En vahim tarafı bu… Çünkü toplumlarda sert kutuplaşma olsa bile yargı “güvenilir hakem” vasfını kaybetmemeli. Bunu kaybetmesi en büyük felaket olur.
Fakat, Gazze’deki barbarlığını Tevrat’taki ‘İşaya Kehaneti’ sanan Netanyahu için… Hitler’in Yahudilere söylediği gibi Gazzelilere “insansı hayvan” diyen Savunma Bakanı Yoav Gallant için “hukuk, insan hakları, kuvvetler ayrılığı, yargı bağımsızlığı” gibi yüksek değerler ne ifade eder?!Karşımızda bir İsrail Neo faşizmi vardır. Hitler 21. Yüzyılda Tel Aviv’de iktidara gelseydi ne yapabilir idiyse, eksiksiz onu yapıyorlar.
Hitler’in yükseldiği tarih kesiti gibi zamanımızda da demokratik ve insani değerler kriz halinde… Hele hukuk azgın ideolojiler karşısında güçsüz kalıyor.
GÜVENLİ YOL
Ama hukuk, insani değerler, sağduyu mağlup olmayacaktır. Netanyahu hukuktan korktuğu için yargıyı bastırmaya çalışıyor..
Mliloseviç gibi Savaş Suçları Mahkemesi’nde yargılanmaktan korktuğu da muhakkak.
1930’larda, 1940’larda değiliz. Demokratik insani değerler ve hukuk yaralar alıyor ama mağlup değil ve insanlığın başka yolu da yok.
Her bir millet için de kan ve gözyaşından uzak, emniyetli tek yol, yine hukuk ve demokrasidir.
Kaldı ki Netanyahu ancak en azgın aşırılarla koalisyon yaparak iktidarda ve muhalefet gittikçe güçleniyor.
Acılar büyük ama ışık hala yanıyor.
