Kurum kültürü; kurumun kuruluşundan başlayarak, gelişim süreci içinde oluşan ve yerleşik hale gelen maddi ve manevi değerleri, kuruma egemen olan yönetim anlayışını ifade eder.

Kurum kültürü; belirli amaçlar için bir araya gelen insan gruplarının ortak hedeflere ulaşabilmek için, zamanla oluşturdukları ortak değerlerin, iş yapma yöntemlerinin tümü olarak da tanımlanabilir. Kısaltılmış olarak, “paylaşılan değerler bütünü” şeklinde de açıklanabilir (1).

Kurum kültürünün artan önemine bağlı olarak, son zamanlarda, bazı organizasyonlar “insan kaynakları” birimini “insan ve kültür yönetimi” birimi olarak kullanmaya başladılar.

Kurum kültürünün en önemli unsuru değerlerdir. Değerler, şirketin vizyonunu, misyonunu ve temel ilkelerini yansıtarak kurumun karakterini belirler. Çalışanlar, bu değerlere uygun davranarak kurumun misyon ve hedeflerine uyum sağlarlar, böylece kurum kültürünün güçlenmesine katkıda bulunurlar (2).

KURUM KÜLTÜRÜNÜN OLUŞUMU

İşletmelerde kültür yapısının üç aşamada oluştuğu söylenebilir (1):

1. Kuruluş sürecinde, kurucuların değerleri ve yönetim yaklaşımları. Kültürün genetik kodlaması bu dönemde yapılır.
2. Kurucuların uygulama sürecindeki yaklaşımları ve çalışanların işi öğrenme sürecindeki deneyimleri. Kültürün genetik kodları kuruluş dönemine ait olsa da bu dönemde (kurucunun kontrolünde) genetik yetkinliklerin bir kısmı körelebilir veya yeni yetkinlikler kazanılabilir.
3. Profesyonelleşme sürecinde, kuruma dışarıdan dahil olan karar verici yöneticilerin daha önceden sahip olarak kuruma entegre etmek istedikleri yeni değerler ve yöntemler. Özellikle kurumsallaşma sürecinde bu etki daha yoğun olarak görülür. Bu aşama, kurum kültürü açısından fırsatları barındırdığı gibi riskleri de barındırır. Kurucunun ve kurucu liderlerin etkisinde oluşan kültürler ile dışardan gelmesi beklenen kültür arasında farklılıklar olması kaçınılmazdır. Geleneksel pozitif değerleri korurken, kurumun gelişimine ve yenileşmesine fırsat oluşturacak farklı kültür unsurlarını bünyeye katabilenler başarılı olur, farklılığı yönetemeyenler başarılı olamazlar.

KÜLTÜRÜN İŞLETMELER İÇİN ÖNEMİ

Kurum kültürü ile tüm süreçler ve işlevler arasında doğrudan etkileşim vardır. Aşağıda önemli gördüğümüz bazı etkileşimlere yer verilmiştir.

• İç kontrol ortamı (3): COSO İç kontrol modelinin en önemli bileşeni “kontrol ortamı” olarak kabul edilir. Kontrol ortamı etkin iç kontrolün temelini oluşturmakta, yönetim ve çalışanlardaki kontrol bilincini ve farkındalığı etkilemektedir. Kontrol ortamını destekleyen kültüre sahip işletmeler daha etkin kontrol sitemi kurabilirken, kontrolün desteklenmediği veya önemsenmediği kültürlerde, mükemmel bir iç kontrol sistemi de kurulsa başarı ihtimali zayıflar.
• Stratejik yönetim (1): 2020’de küresel ölçekte yapılan bir araştırmada, özellikle proje çalışmalarında, başarı için, çalışanların “net bir vizyonu ve ulaşılabilir” hedefleri benimsemiş olmalarının en önemli unsur olduğu ortaya konulmuştur. Kurum kültürü, stratejik planlama çalışmalarını destekleyeceği gibi engel de çıkartabilir.
• Yenileşim (inovasyon) faaliyetleri (1): Yerleşik kültürün, verimlilik, müşteri memnuniyeti gibi katma değeri yüksek proje fikirlerinin ortaya çıkarılmasında oldukça önemli olduğu kabul edilir.
• Takdir ve teşekkür kültürü (2): Çalışanların ödüllendirilmesi, takdir edilmesi, teşekkür edilmesi çalışan bağlılığını artırarak, iş yerinde pozitif bir ortam oluşturur ve bu durum kurum kültürünü güçlendirir. Yaygınlaştırılmış, iş yerinde benimsenmiş takdir ve teşekkür uygulaması kurum kültürünün parçası haline gelir. Bu vesile ile yakın dostlarımla paylaştığım şahsi görüşümü burada da paylaşayım: Bana göre “kula teşekkür etmeyenler Allah’a da şükredemezler.”
• Teknolojinin etkin kullanımı (1): 2020’de yapılan bir araştırmaya göre: “İşletmenizde en yeni teknolojilere sahip olsanız dahi bunun proje çıktıları ve başarısına etkisi sadece yüzde 21 seviyesindeyken, asıl etki işletmelerin sahip olduğu etkin yönetim liderliği, çalışan yetkinliklerinin etkin kullanımı, pozitif organizasyon kültürü, verimli organizasyon yapısı gibi insana ve dolayısı ile kültüre dokunan konular yüzde 79 gibi büyük bir çoğunluk oranı ile karşımıza çıkmaktadır.”
• Çeviklik, iş sürekliliği, sürdürülebilirlik ve yapay zekâ yaklaşım ve uygulamaları (1): Günümüzde ve gelecekte hem yönetimi hem de iş yapış şekillerimizi ve dolayısı ile kültürümüzü derinden etkilemeye başlayan yapay zekâ etkinliğini sürekli artırıyor. Gelişmeler zamana ve çevresel koşullara göre değişkenlik gösterse ve teknoloji gelişse de tüm yöntemler ve yaklaşımlar işletmelerin sahip olduğu kültürle etkileşim içinde olacaktır. Mevcut kültür gelişimi etkileyeceği gibi, yeni gelişmeler de kültürü etkileyecektir.

KÜLTÜRÜN YAŞATILMASI VE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

Kurum kültürünün oluşumu ve devamlılığı için, değerlerin sadece duvarlara asılan afişlerde değil, günlük uygulamalarda ve çalışma ortamında da yaşatılması gereklidir (2). Değerlerin yaşatılması, çalışanların bağlılığını artırır ve kurum kültürünün sağlam temeller üzerine oturmasını sağlar.

Kurum kültürünün yaşatılması için, işe alım sürecinden başlayarak etkin önlemler alınmalıdır.

Doğru adaylar, kurum kültürünü hızlıca benimser ve değerleri paylaşırlar. İsabetli işe alım süreçleri, işyerinde uyumu ve bağlılığı artırır.

İşe yeni başlayan tüm çalışanlara kurum kültürü eğitimi vermek, uyum sürecini hızlandırır.

Kurum içi eğitim programları ile de kurum kültürünün benimsenmesi sağlanır.

Çalışanlar arasında açık ve etkili bir iletişim ortamının olması, kurum kültürünün daha hızlı benimsenerek güçlenmesine yardımcı olur.

Özellikle çalışan katılımıyla desteklenen kurum kültürü, iş birliğine dayalı ortam oluşmasına imkân sağlar. Çalışanların da katılımıyla gelişen kültür, çalışanların kurumun değerlerini ve hedeflerini benimsemelerini teşvik eder.

…

İyi bir kurum kültürü, çalışanların işlerine bağlılığını, motivasyonunu ve verimliliğini artırırken, benimsenmeyen kurum kültürü çalışanların tatminsizliğine ve mutsuzluğuna yol açar.

Tüm süreçlere çalışanların dahil edilmesi kurum kültürünün her kademeye yayılmasını ve benimsenmesini sağlar.

Katılımcı yaklaşımla zenginleşmiş kurum kültürü, şirketin başarısının sürekliliğini, performansının artmasını olumlu yönde etkiler. Organizasyonun başarısının sürekliliği için, liderlerin iyi ve katılımcı kurum kültürü oluşturmak amacıyla özel bir çaba göstermesi gerekir.

1. Ömür Benek. Tüm Yollar Kültüre Çıkar. HBR Türkiye, 17.04.2024.
2. Esra Erdik. İyi Bir Kurum Kültürü Oluşturmada Değerlerin Gücü. HBR Türkiye, 22.04.2024.
3. Raşit Yıldırım. Yönetim Anlayışımız. Hayat Yayınları-2016. S 411.