Hazine her ayın yedisinde “nakit” ve on beşinde de “bütçe” gerçekleşmelerini açıklar.

Merkezi Yönetim Bütçe Nakit Dengesizliği: Merkezi idare kapsamındaki kurum ve kuruluşların gelir ve giderleri arasındaki farktır.

Hazine Nakit Dengesizliği: Hazinenin nakit gelirler ve giderleri arasındaki farktır, basitçe.

Hazine nakit dengesinde veya bütçe gelir ve giderlerinde eşitlik ve denklik de gerçekleşebilir, bazen.

2023 yılına kadar nakit ve bütçe gerçekleşmeleri arasındaki farklar %1’in de altına düştüğü için nakit açığı verisi adeta önemini yitirmiş ve izlenmez olmuştu.

2023’ün son çeyreğinden itibaren nakit ve bütçe gerçekleşmeleri arasında önemli farklar oluşunca ilgi çekmeye başladı.

Aslında olan biten şey çok basitti: 2023 Aralık ayında Hazine, yaklaşık 550 Milyar TL’yi AFAD’ın “yıllara sari (yaygın) hesap” niteliğindeki bir hesabına aktardı ve bu para istatistiklere 2023 yılı harcaması olarak girdi.

Bu işlemden dolayı bütçe açığının GSYH’ya oranı %5,2’ye yükselmişti.

Öte yandan Hazine’nin nakitleri azalmadığı için nakit dengesi daha düşük düzeyde bir açık vermişti: %2,4

Hazine, 2024 yılında deprem harcamalarında bir sürprizle karşılaşmamak için harcamadığı 550 bin TL’yi harcamış gibi 2024’e aktarmıştı.

Hazine 2023’te harcamadığı bu parayı 2024 yılında harcamaya başlayınca bu defa, hazine nakit dengesinin verdiği açığın oranı, bütçe açığından daha yüksek oluşmaya başladı.

Bu 550 milyar TL harcana harcana bitti veya bitmek üzere.

Eylül 2024 itibarıyla ve 12 aylık bir dönem için verilere baktığımızda işlerin normale döndüğü görülüyor; çünkü fark çok daralmış: Nakit açığı: %4,46 ve bütçe açığı %5,04.

Grafikte de görülebileceği gibi yılsonun nakit ve bütçe açıklarını tahmin etmeye çalışmışım.

2024 yılsonunda nakit açığı bütçe açığını geçerek %5,01’e ulaşacak ve bütçe açığı da %3,83 olacak; eğer geçen yıl gibi olağanüstü bir işlem yapılmazsa.

Tekrar edelim, 2024 yılında gerçekleşecek olan nakit açığının, bütçe açığından fazla olmasının sebebi 2023 yılsonunda, bu yıla aktarılan yaklaşık 550 milyar TL’ydi.

2025’ten itibaren Hazine nakit dengesi ve bütçe dengesi gerçekleşmeleri olağan rutinlerine dönüp minimum seviyelere inebilir.

YILSONU BÜTÇE PERFORMANSIN

Bu yılın ilk dokuz aylık bütçe rakamları açıklandı ve açıklanan rakamlara göre bütçe performansı, OVP ve öngörülen bütçe kanunundaki tahminlerden daha iyi gidiyor: %3,70. Eğer 2023’ten gelen yaklaşık 550 milyar TL olmasaydı bu oran % 4,85’e yükselebilirdi. Not: Grafikte bu dokuz aylık veri yok. Bu dokuz aylık dönem için GSYH’yı 29 trilyon TL olarak tahmin ettim.

Bu %4,85 bütçe açığının en az iki puanı yani 900 TL’si deprem harcamaları için yapılmış olacak; deprem harcamalarının eksiksiz ve zamanında yapılmasından dolayı memnunum.

Deprem bölgesin işler biraz daha hızlandırılabilir; yine de yapılanları tatminkâr buluyorum, yeter ki bir gevşeme olmasın.

Doğrusu 2025 yılında da en az 2024 kadar deprem harcaması yapılması gerektiğini görüyorum; fakat 2026’da deprem harcamalarının bütçe üstündeki baskısı azalacaktır.

Deprem harcamaları hariç bütçe açığı %3’ün altına, kamu borçlarının GSYH’ya oranı akranlar ve gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında neredeyse dünyanın en iyisi: %26 ve faiz giderlerinin bütçe harcamalarındaki payı henüz %15’in altında.

Bütçenin bir sorun alanı olmaması için halkın çoğunluğu, geçmişte yüksek bedeller ödedi; umarım ilave genel yükler oluşturulmaz ve sadece bedel ödememiş olanların bütçeye katkısının peşine düşülür