Yunanistan ve Makedonya arasındaki 27 yıllık isim krizi tüm dünyanın gözleri önünde sona erdi, iki ülkenin dışişleri bakanları son imzaları sınırdaki Prespa Gölü kenarında attı. Tarihi törene Yunanistan ve Makedonya başbakanları ile AB yöneticileri de katıldı. Anlaşma ile Atina'nın karşı çıktığı Mekedonya'nın NATO üyeliğinin önü açıldı.
Avrupa tarihinin en uzun diplomatik anlaşmazlıklarından birinin çözümü için imzalar atıldı. 1991'de Yugoslavya'dan bağımsızlığını ilan eden Makedonya'nın ismi ile ilgili 27 yıldır süren anlaşmazlığın aşılması için Atina ve Üsküp hükümetleri arasında bugün bir ön anlaşma imzalandı. Makedonya bundan sonra “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti” ismini kullanacak.
Aylar süren diplomatik müzakerelerin ardından imzalar, Prespa Gölü kıyısındaki Yunan köyü Psarades'te Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Kotzias ve Makedon mevkidaşı Nikola Dimitrov tarafından atıldı. İmza töreninde Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras ve Makedon mevkidaşı Zoran Zaev'in yanı sıra Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği'nden yetkililer de hazır bulundu.
AB’DEN DESTEK
DW Türkçe'nin aktardığına göre; törende yer alan AB'nin genişlemeden sorumlu üyesi Johannes Hahn anlaşmayı "hem taraflar hem de bölge için fayda sağlayacak tarihi ve cesur bir başarı" olarak niteledi. Twitter'dan paylaştığı mesajında Hahn, bundan sonraki süreçte iki ülkedeki tüm siyasi aktörlerin yapıcı liderlik sergilemesini beklediklerini söyledi.
MAKEDONYA CUMHURBAŞKANI'NDAN VETO HAZIRLIĞI
Yunanistan ve Makedonya'nın vardığı isim anlaşması, hem Üsküp'te hem de Atina'da milliyetçi çevrelerin tepkisi çekiyor.
Anlaşmaya karşı çıkanların başında Makedonya Cumhurbaşkanı Gjorge İvanov geliyor. İvanov'un anlaşmanın yürürlüğe girmesini engellemek için veto yetkisini kullanması bekleniyor. İvanov'un anlaşmayı bir kez meclise geri gönderme yetkisi bulunuyor. Anlaşmanın ikinci kez meclisten geçmesi hâlinde ise onaylamak zorunda. Makedonya'daki milliyetçi muhalefet de anlaşmayı "şartlı teslim" olarak nitelendiriyor.
ATİNA’DA GÖSTERİLER DÜZENLENDİ
Anlaşmaya Atina'da da sert tepki var. Yunan Başbakan Çipras milliyetçi çevreler tarafından "ihanet"le suçlanırken, Yunan parlamentosunda muhalefetteki Yeni Demokrasi partisinin talebi üzerine Cumartesi akşamı güven oylaması yapıldı. Çipras 127'ye karşı 153 oyla güvenoyu aldı.
Yunan meclisinde oylama sürerken, anlaşmaya karşı olanlar Atina sokaklarında gösteri yaptı. Binlerce kişinin katıldığı gösteride Çipras'a istifa çağrısı yapıldı. Polis, meclis binasına girmek isteyen göstericilere karşı göz yaşartıcı gaz ve ses bombaları kullandı. Bazı milletvekillerinin araçlarının aşırı sağcı Altın Şafak'ın destekçileri tarafından hedef alındığı belirtiliyor.
YUNAN HALKININ BÜYÜK ÇOĞUNLUĞU ANLAŞMAYA KARŞI
Kathimerini gazetesinin yer verdiği bir anket, Yunan halkının büyük bir çoğunlukla “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti” isminin kullanılmasına karşı olduğunu gösterdi.
Marc şirketince Proto Tema gazetesi için gerçekleştirilen ankete göre Yunanlıların yüzde 68.3’ü anlaşmaya karşı çıkarken, yüzde 73.2’si ise Makedonya’nın isminde “Makedonya” teriminin kullanılmasını istemiyor.
Başbakan Çipras’ın liderliğindeki Syriza partisine oy verenlerin yüzde 49’unun da anlaşmayı reddettiğini de ortaya koyan araştırmaya göre, Yunanistan’da bir seçim durumunda Yeni Demokrasi, yüzde 30,6''lık pay ile birinci çıkarken Syriza oyların ancak yüzde 16.2’sini alabilecek.
NATO VE AB ÜYELİĞİNİN ÖNÜNÜ AÇACAK
İsim krizi nedeniyle Yunanistan, Makedonya'nın Avrupa Birliği ve NATO üyeliğine karşı çıkıyordu. Anlaşma ile Üsküp'ün bu iki kuruma üyeliğinin önündeki engeller kalkmış olacak. Makedonya'nın Haziran sonunda yapılacak AB zirvesinde Brüksel ile üyelik müzakerelerine başlamak için bir tarih belirlemek istediği belirtiliyor. Ayrıca, NATO'ya üye olmak için Temmuz ortasında davet beklediği aktarılıyor.
Aralarında Rusya, ABD ve Türkiye'nin de olduğu 120'den fazla ülke Makedonya'yı "Makedonya Cumhuriyeti" adı ile tanıyor. Birleşmiş Milletler ise 1998'te ülkeyi "Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti" adı ile tanımıştı.
Yunanistan'ın kuzeyinde de aynı ismi taşıyan bir bölge bulunduğu için Makedonya'nın adı 27 yıldır Atina ile itilafa neden oluyor. Atina bu isim nedeniyle komşusunun söz konusu bölgede toprak iddia etmesinden kaygı duyuyor. Antik dönemde Büyük İskender'in yaşadığı bu bölge, Yunanlar için aynı zamanda tarihsel gurur kaynağı olma özelliğini taşıyor.
ÇİPRAS: TARİHİ ADIM
Anlaşmayla 25 yıldır donan iki ülke ilişkilerini ve yapıcı olmayan ihtilafı geride bıraktıklarını belirten Çipras, "İki tarafın da çıkarına olan ve değerlerine saygı duyan bir anlaşma ortaya koyduk. Halklarımıza dönerek, ön yargısız bir şekilde anlaşmayı okuyup desteklemeleri çağrısında bulunuyoruz." ifadelerini kullandı.
Çipras, iki ülke ilişkilerinde demir yolu ve yeni sınır geçişleri ile somut adımlar planladıklarına dikkati çekerek, "Bugün, barış içinde istikrar, refah ve güvenliği inşa etmek için tarihi bir adım atıyoruz." dedi.
Makedonya Başbakanı Zaev de anlaşmanın iki taraf için de onurlu ve kabul edilebilir olduğunu vurgulayarak, "Bugün muhteşem ve tarihi bir gün. Bizi birleştiren bir anlaşmayı tercih ettiğimiz için gurur duyuyoruz." diye konuştu.
Yaklaşık 30 yıldır süren belirsizliği anlaşmayla sona erdirdiklerine işaret eden Zaev, iki ülke arasında "duvarlar inşa eden ve dostluk ilişkilerini gömen" ihtilafa son verdiklerini dile getirdi.
ANLAŞMA BANA DOĞUM GÜNÜ HEDİYESİ
BM Özel Temsilcisi Nimetz de anlaşmanın iki ülkenin stratejik çıkarlarına uygun olduğunu belirterek, "Uzun ve zorlu bu süreç, adil, onurlu ve gerçekleştirilebilir bir anlaşmayla sonuçlandı. Bu başarı sadece iki ülke ilişkileri için değil, bölge, Avrupa ve tüm dünya için bir örnektir." değerlendirmesinde bulundu.
Bugünün aynı zamanda doğum günü olduğunu söyleyen Nimetz, "Aileme, 'Bana hediye almayın çünkü iki değerli başbakan bana çok büyük bir hediye verecek.' dedim." ifadelerini kullandı.
ÇİPRAS'A KRAVAT JESTİ
Konuşmalar sonrası iki lider kameralara el ele poz verdi. Anlaşmanın imzalanmasının ardından Zaev, kravat takmamasıyla bilinen Çipras'a kendi kravatını çıkararak hediye etti.
İki ülkenin hükümet yetkilileri ve uluslararası temsilciler, verilecek öğle yemeğine katılmak üzere teknelerle gölün Makedonya tarafına geçti.
ANLAŞMANIN DETAYLARI
Yunanistan ile Makedonya arasında çeyrek asırlık "isim sorununu" çözmek üzere yaklaşık bir senedir devam eden müzakerelerde hafta içinde bir anlaşmaya varıldığı açıklanmıştı.
Anlaşma, Makedonya'nın isminin "Kuzey Makedonya Cumhuriyeti" anlamına gelen "Republika Severna Makedonija" olarak değiştirilmesini ve ülkenin AB ve NATO üyeliklerine yönelik Yunanistan'ın vetosunun kaldırılmasını öngörüyor.
Anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için ise iki ülkenin meclislerinde onaylanması gerekecek. Ayrıca, Makedonya'da anlaşma, referandumla halkın onayına sunulacak.
Bu sırada, Yunanistan ay sonundaki AB liderler zirvesinde Makedonya'nın AB'ye katılım müzakerelerinin başlamasına ve Temmuz ayındaki NATO zirvesinde, Makedonya'ya gönderilecek üyelik davetiyesine destek verecek ancak Yunanistan'ın vetosunu kaldırması, Makedonya'nın anlaşmayı onaylaması ve anayasal değişiklikleri gerçekleştirmesi ön koşullarına bağlı olacak.
Öte yandan, Yunanistan'da aşırı sağ oluşumlar ve ana muhalefet Yeni Demokrasi (ND) Partisi, yeni isimde "Makedonya" ibaresinin geçmesi ile uyruk ve dilin Makedon olarak tanınmasına karşı tepki gösteriyor.
ND Başkanı Kiriakos Miçotakis'in kötü bir anlaşma yapıldığı ve çok fazla taviz verildiğini savunarak, hükümetin düşürülmesi için verdiği gensoru önergesi meclisteki oylamada reddedilmişti.
