Geçirdikleri hastalıktan dolayı böbreklerini kaybeden Selma Dilek ve Teoman Erdoğan, ölümün kıyısında organ nakilleriyle hayata tutundular. Hastalıktan önce de sporculuk kariyerleri olan Dilek ve Erdoğan şimdi ise başka hastaların hayata tutunması için Dünya Organ Nakilliler Şampiyonası'nda pistlerin tozunu atacaklar. Pek çok yarışmaya kendi olanaklarıyla katılan iki sporcu, Türkiye’de organ nakilli sporcular federasyonunun kurulmasını bekliyor.
Biri karaciğer, diğeri böbrek nakli olan iki sporcu, organ bağışının artması için şampiyonalarda yarışıyor. Ölümün kıyısındayken organ nakilleriyle yaşama tutunan Selma Dilek ve Teoman Erdoğan, şimdi de diğer hastaların yaşama tutunmaları için mücadele ediyor.
Diken'den Mesude Erşan'ın haberine göre pek çok yarışmaya kendi olanaklarıyla katılan iki sporcu, şimdi de 15-22 Nisan’da Avustralya’nın Perth şehrindeki Dünya Organ Nakilliler Şampiyonası için hazırlanıyor. Türkiye’yi temsil edecek ve bir kez daha “Bağışlanmış organ hayattır” diyecek sporcuların sponsor desteğine ihtiyacı var.
SON 1 YILDA 4 BİN 322 ORGAN NAKLİ YAPILDI
Sağlık Bakanlığı Kan, Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Daire Başkanlığı’nın verilerine göre Türkiye’de 2022’nin başından bu yana 4 bin 322 organ nakli yapıldı. Bunların 2 bin 985’i böbrek nakli. 1307 karaciğer, 20 kalp, dokuz akciğer ve bir de ince bağırsak nakledildi. Organ bekleme listesinde 21 binden fazla hasta var. Bunların 17 bin 594’ü böbrek, 1167’si karaciğer, 704’ü kalp, 253’ü pankreas, 21’i ise akciğer nakli için sırada.
Dilek ve Erdoğan bağışlar sayesinde organ nakli şansı yakalayabilen iki hasta. Dilek tek böbreğini de kaybedince kardeşinin, Erdoğan ise ölen birinin organlarını ailesinin bağışlamasıyla hayatta kalabildi. Kendilerine ilaç olan organların kıymetini çok iyi bilen Dilek ve Erdoğan daha fazla sayıda hastanın organa ulaşabilmesini vazife edindi.
Spor geçmişleri zaten vardı. Bu yeteneklerini kullanarak hem nakil olanların nasıl sağlıklı yaşayabildiklerini gösteriyor hem de organ bağışının önemine dikkat çekmeyi başarıyorlar. Üstelik kürsüye çıkarak Türkiye’yi onurlandırıyorlar.
BİR GÜNDE MİLLİ SPORCUDAN, KRONİK HASTAYA DÖNÜŞTÜ
İşte Selma Dilek’in hikayesi:
Bosna-Hersek doğumlu Dilek (39) halen Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nde doktor araştırma görevlisi olarak çalışıyor. Küçük yaşta sağ böbreğini kanser nedeniyle kaybetti. Saraybosna’daki doktorları normal bir hayat yaşayabilse de spor yapamayacağını söyledi. Ancak spordan hiç kopamadı. Yıllar geçtikçe spora aşkını kabul eden ailesi yasakları gevşetti.
2005’de Bosna Hersek Tekvando Milli Takımı’na girdi ve uluslararası dereceler kazandı. 2008’de ülkesinin ulusal şampiyonasına, çok zayıflamış ve güçsüz hissetse de katıldı. Rakiplerini güçlükle yendi ve bir kez daha birinci oldu. Hafif bir enfeksiyon geçirdiği düşüncesiyle gittiği doktor, sol böbreğinin de iflas etmeye başladığını ve acil diyalize alınması gerektiğini söyledi: “Bir gün içinde milli sporcudan kronik bir hastaya dönüşmek dünyamı yıkmıştı.”
Üniversite son sınıftaydı, final sınavlarına hastanede hazırlandı. Dört sene boyunca diyalize girdi, 38.5 kiloya kadar düştü ve böbrek nakil için hazırlıklara başlandı. Hastalık geçmişi nedeniyle Bosna’daki doktorlar daha tecrübeli bir nakil merkezine gitmesini önerdi. Ailesi Türkiye’ye getirmeyi uygun gördü. Bu karar Dilek’i çok sevindirdi. Daha önce Türkiye gezisine katılmış hem Türkiye hem de Türkçeyi çok sevmişti. Antalya’da kardeşinin böbreği Dilek’e nakledildi. Alması gereken ilaçlardan biri ülkesinde yoktu, bir süre daha Türkiye’de kalmalıydı. Bu süreçte eğitimi ve iş hayatına Ankara’da devam etti. Nihayet yerleşti ve 2010’de Türkiye vatandaşlığını aldı.
Dilek başına gelene kadar binlerce insanın yaşamını sürdürebilmek için organ beklediğinin farkında değildi: “Bosna’da 1992-1995’de yaşanan savaşının tam ortasında ailemle birlikte kaldığımız için her gün ölümün yaklaştığını düşünerek yaşamaya bir nevi alışıktım. Yine de dört seneyi aşkın bir sürede diyalize girerken yanımdaki diğer hastaların zamanında organ bulunmadığı için birer birer aramızdan ayrılmalarını izlemek ve ‘Sıra acaba ne zaman bana sıra gelir?’ diye düşünerek yaşamak kolay bir şey değildi. Beni ayakta tutan en önemli şey inancımdı ve etrafımdaki insanlara yük olmak istememem.”
HASTALIĞI YENDİ, PİSTLERİN TOZUNU ATTIRMAYA BAŞLADI
Yeni böbreği, yeni bir hayat kazandırdı. Ameliyattan yaklaşık bir ay sonra yavaş yavaş koşulara başladı. Havuz yasaktı, yüzmeyi bırakmak zorundaydı. 2017’de Dünya Organ Nakilliler Şampiyonası olduğunu ve Türkiye’nin de bir basketbol takımıyla katıldığını öğrendiğinde hemen bir antrenör bulup basketbol çalışmaya başladı: “O zaman bir hayal gibi görünüyordu ama ben kafama koymuştum. Şampiyonada ben de Türkiye adına yarışmak istiyordum. Türkiye ikinci vatanım. Beni bağrına basan bu güzel ülke ve halkına elimden geldiğince teşekkür etmek en büyük isteğimdi. Aynı zamanda hem doktora yapıyor hem de çalışıyordum.”
Kar kış, yorgunluk, hafta sonu, tatil hiç umursamadan antrenmanlarını düzenli yaptı ve iki senede tüm oyuncuları erkek olan Türkiye Transplant (organ nakilliler) Basketbol Takımı’na girmeyi başardı. Aynı zamanda atletizm antrenmanlarına da başladı. Türkiye’yi atletizm 100 metre koşuda temsil etti ve dünya beşinciliği kazandı. Madalya getiremediği için üzülse de kırmızı-beyaz forma giyip yarışmayı büyük bir onur saydı. Bu daha başlangıçtı. Dilek sadece nakilli sporcularla yarışmıyor. Master salon atletizm şampiyonalarından da madalyayla dönüyor.
Dilek, organ nakillilerin ömür boyu ilaç (organ reddini önleyen) almaları gerekse de üretkenliklerinin ve spor yaşamlarının sürebileceğini göstermek istiyor: “Organ bağışıyla, ölüm bekleyen hastalar olmaktan çıkıp normal hayata yeniden başlayabileceğimizi sadece hasta yakınları değil, maalesef hastaların bile çoğu bilmiyor. Bu durum hayattan ümitlerini kesmelerine yol açabiliyor. Organ yetmezliği hayatın sonu değil. Organ bağışı farkındalığını arttırabilirsek, on binlerce vatandaşımız normal hayatlarına tekrar kavuşup faydalı ve üretken bireyler olabilir. Organlar toprakta çürümek yerine başkalarına can olsun.”
SPONSOR BULUNAMIYOR
Türkiye’de organ nakilli sporcular federasyonu yok. Organ nakilliler mevzuatlarda engelli bireyler kabul ediliyorlar ancak Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonuna almıyorlar. Bu nedenle sponsor bulmakta güçlük çekiyor. Vize almak ayrıca büyük sorun. Nitekim Dilek İngiltere’de yapılan son Avrupa şampiyonasına vize verilmediği için yetişemedi.
'YAŞADIĞIMIZ ZORLUKLAR BAZEN DAYANILIR GİBİ DEĞİL'
Hem Dilek hem de Erdoğan, 2019’da yine İngiltere’de yapılan Dünya Organ Nakilliler Şampiyonası’na kendi imkanlarıyla katılmış: Bu konuda özellikle Prof. Dr. Mehmet Haberal ve Başkent Üniversitesi Hastanesinin öncü olduğunu belirten Dilek şunları söyledi:
"Ama bu iş sadece bir hastane çapında kalmamalı. Türkiye’de organ nakli olmuş birçok sporcu veya spora başlamak isteyen insanlar var. Bazıları maalesef hangi şartlar altında çalıştığımızı ve çoğu zaman kendi imkanlarımızla bir şeyler yaptığımızı görüp motivasyonlarını kaybediyorlar. Herkesin faydalanabileceği ve parçası olabileceği bir platformun oluşturulmasını diliyoruz. Biz çoktan bu işten vazgeçebilirdik çünkü yaşadığımız zorluklar bazen dayanılır gibi değil. Ama bu çabalarımız bir gün genç nesiller için faydalı bir platformun oluşmasına katkı sağlayacaksa, bu zorlukları çekmeye razıyız."
Dilek’in umudu organ nakilliler oyunlarının bir gün Türkiye’de de organize edilmesi. Bunun organ bağışı farkındalığını artırmak için ideal fırsat olduğunu vurgulayan Dilek, “Oyunların yapıldığı ülkelerde organ bağışı sayıları ciddi oranlarda artıyor” dedi.Organ bağışında bulunan ve kendilerini hayata tekrar bağlayanlara vefa borcunu da ödemek istediklerini anlatan Dilek, “Kendi sağlığımızı için spor yapmamız önemli. Yarışlara hazırlanma bizi ayrıca motive ediyor. Ayrıca bu oyunların açılış törenleri çok önemli. Hem biz hastalar hem de donör aileleri için. Sporcuların yanında donörler ve aileleri de oluyor. Açılışta onları herkes ayakta alkışlıyor. Organizasyonlarda onların fedakarlığını ve bizim organ bağışı sayesinden o zor günlerden kurtulup sağlığımıza kavuşmamız mucizesini tekrar hatırlıyoruz” diye konuştu.
Dilek’in spor hayatındaki başarıları ise şöyle:
- 2019 Dünya Transplant Oyunları (İngiltere) – Atletizm 100 m sprint dalında dünya 5’incisi,
- 2020 Türkiye Masterler Salon Atletizm Şampiyonası (İstanbul) – 60 m sprint dalında Türkiye 2’ncisi,
- 2022 Türkiye Masterler Salon Atletizm Şampiyonası (Bursa) – 60 m sprint dalında Türkiye 3’üncüsü,
- 2022 Türkiye Masterler Salon Atletizm Şampiyonası (Bursa) – 200 m sprint dalında Türkiye 1’ncisi,
- 2022 Hacettepe Üniversitesi Spor Şenliği (Ankara) – Atletizm 100 m sprint dalında 1’incilik,
- 2022 Türkiye Masterler Atletizm Pist Şampiyonası (Konya) – 100 m ve 200 m sprint dallarında Türkiye 3’üncüsü oldu.
