Türkiye komünist hareketinin önde gelen isimlerinden Rasih Nuri İleri, hayatını kaybettiği 2014 yılında Türkiye Komünist Partisi'nin en eski üyesi sıfatını taşıyordu. Uzun yıllar sosyalizm mücadelesi veren aktivist, entelektüel kimliği ve disiplinli olmasıyla tanınıyordu. İşte, Rasih Nuri İleri'nin hayatı...
Türk sol hareketinin önemli isimlerinden Rasih Nuri İleri, kısa süren öğretmenlik kariyerinin ardından hayatını devrim mücadelesiyle geçirdi. Türkiye için en iyi yönetimin sosyalizm olduğunu savunan deneyimli isim, komünizm üzerine birçok kitap ve makale yazdı. Torunu sosyolog Esin İleri, dedesinin Yeniköy'deki evindeki kütüphanesinde yaklaşık 30 bin kitap bulunduğunu dile getirdi.
Esin İleri ve Rasih Nuri İleri
RASİH NURİ İLERİ'NİN HAYAT HİKAYESİ
28 Mart 1920 tarihinde İsviçre'nin Cenevre kentinde dünyaya geldi. İstiklal Harbi döneminde yapılan Lozan görüşmeleri sırasında babasının bu ülkede bulunmasından dolayı yurt dışında dünyaya gözlerini açtı. Rasih Nuri İleri'nin babası Suphi Nuri İleri, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün arkadaşıdır. Ayrıca Ali Fuat Cebesoy ile akrabadır.
1939 yılında Haydarpaşa Lisesi'nden, 1943 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik bölümünden mezun oldu. İstanbul'da bir süre öğretmenlik yaptı.
Adana Sendikalar Birliği'ni kurdu. Yeni Dünya ve Gün dergilerinde çalıştı. İmalat ve ticaretle uğraştı.
Rasih Nuri İleri, 1946 yılında Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi'nin (TSEKP) yan kuruluşu olan sendikalarda görev aldı. Türkiye İşçi Partisi (TİP) genel yönetim kuruluna girdi, 1967'de partiden atıldı.
1965-66 yıllarında yazılarını; Servet-i Fünun, Yeni Adam, Ses, Gün, Markopaşa, Geveze, Karanlığa Işık ile yönetimine katıldığı Emekçi dergilerinde yayımladı.
1968'de Demokratik Devrim Derneği'ni kurdu ve yöneticisi oldu. 1970 yılında kurulan İstanbul İşçi Birliği Genel Başkanı oldu.
1977 yılında Şefik Hüsnü ve arkadaşlarının çıkardığı Kurtuluş dergisini basıma hazırladı.
Bedia İleri ve Rasih Nuri İleri
HAYATI SOSYALİZM MÜCADELESİYLE GEÇTİ
Anayasanın 142. maddeye aykırı görülen kitap çevirileri nedeniyle birkaç kez tutuklanıp serbest bırakıldı. 1973'te Haziran Hareketi'nin gizli örgüt yöneticisi olarak 17 ay tutuklu kaldı, daha sonra aklanarak beraat etti.
1977 yılında İkinci TİP'e kaydoldu.
1990'da Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) kurucusu ve Merkez Komitesi üyesi oldu. 1992 yılında Boz Mehmet ve Şahap Bakırsan ile genel merkezin sağ yönelmesi üzerine istifa etti. 1992'de SBP'ye girdi. Büyük kongrede Merkez Komite'ye seçildi. Daha sonra BSP kurucusu ve Merkez Komite üyesi oldu.
1999 yılında Sosyalist İktidar Partisi üyesi ve milletvekili adayı oldu.
Türkiye Komünist Partisi (TKP) üyesi ve konferans delegesi oldu. 3 Kasım 2002 genel seçimlerinde TKP'den İstanbul milletvekili adayı oldu fakat seçilemedi.
CEMAL SÜREYA'NIN RASİH NURİ İLERİ HAKKINDAKİ SÖZLERİ
Şair ve yazar Cemal Süreya, Rasih Nuri İleri'yi şu sözlerle anlattı: "Türk solunun sofistike adamı. İnce polemikler yaratığı. Polemik onda parçalı bilginin zırhıdır. Ve şehvet duygusunun uzantısı. (…) Çelişkinin tutarlılığını kurma durumunda kalan Rasih Nuri'de içerik her yönden siliktir. Buna karşılık usul, yol yöntem konusunda çok sağlam bir görgü, parçalı bilgiye parıltı kazandırır. Dostoyevski'nin Ecinniler'indeki ünlü karakter gibi, o da inandığına inanmadığı gibi, inanmadığına da inanmamaktadır."
Rasih Nuri İleri'nin cenazesi
RASİH NURİ İLERİ'NİN ÖLÜMÜ
Rasih Nuri İleri 6 Aralık 2014 günü İstanbul'da 94 yaşında hayatını kaybetti. Galatasaray taraftarı devrimcinin tabutuna sarı-kırmızı bayrak asıldı. Cenazesi Aşiyan Mezarlığı'ndaki aile kabristanına defnedildi.
İngilizce, Fransızca, Rumca bilmekteydi.
Rasih Nuri İleri, Bedia İleri ile evli ve bir erkek çocuk babasıydı.
RASİH NURİ İLERİ'NİN ESERLERİ
1945 - Kooperatifler
1945 - Ekonomik Doktrinler
1965 - Kapital
1969 - Atatürk ve Komünizm
1975 - Kurtuluş
1976 - TKP Gerçeği ve Bilimsellik
1976 - Mihri Belli Olayı
1985 - TİP'te Oportünist Merkeziyetçilik
1986 - 27 Mayıs Menderes'in Dramı
1986 - Türkiye İşçi Partisi'nde Oportünist Merkeziyetçilik
1999 - Atatürk ve Komünizm - Kurtuluş Savaşı Stratejisi
Rasih Nuri İleri / 1 Mayıs 2010
