Doğu Afrika'nın en önemli su kaynağı Nil nehri üzerine Etiyopya'nın baraj yapmaya karar vermesinin ardından Mısır, Sudan ve Etiyopya arasında çıkmaza giren müzakereler bu pazar günü tekrar başlayacak.
Etiyopya'nın Doğu Afrikanın en önemli su kaynağı Nil nehri üzerinde baraj yapımını sürdürmesinin ardından Mısır, Sudan ve Etiyopya arasında çıkmaza giren müzakereler, su krizine çözüm bulma umuduyla bu pazar günü yeniden başlayacak.
SON GÖRÜŞMEDE İLERLEME OLMAMIŞTI
Mısır, Sudan ve Etiyopya video konferans yoluyla gerçekleştirdikleri son görüşmelerde ilerleme kaydedemezken, yeni tur görüşmeleri için bir araya gelecekleri duyuruldu.
Toplantının öncülüğünü, aynı zamanda Afrika Birliği'nin de başkanı olarak görev yapan Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa yapacak.
SUDAN: ANLAŞMA ÇIKMAZSA MİLYONLARCA CAN RİSK ALTINDA
100 milyondan fazla nüfusu sahip Etiyopya'nın yaptığı baraj, Nil nehrine bağımlılığı yüzde 97 olan Mısır ile gerginliğe neden olurken, geçen yaz ölümcül sel felaketleri yaşayan Sudan, barajın nehrin akışını düzenlemeye yardımcı olacağını umarken, bir anlaşmaya varılmazsa milyonlarca canın "büyük risk" altında olacağı uyarısında bulundu.
Baraj, Etiyopya’nın Afrika’nın en büyük enerji ihracatçısı olma girişiminin merkezinde yer alıyor. Yaklaşık 6 bin kilometre uzunluğa sahip Nil nehri, Doğu Afrika ülkeleri için hayati bir su ve elektrik kaynağı.
MISIR VE ETİYOPYA ARASINDA ANLAŞMAZLIKLAR
Barajın ilk yapılmaya başlandığı dönemlerde projeye tamamen karşı çıkan ve konuyu milli güvenlik meselesi olarak gören Mısır, ülkede yaşanan istikrarsız dönemler ve iktidar değişikliklerinin de etkisiyle durumu kabullenmiş gözüküyor.
Anlaşmazlık konularının başında barajın su ile doldurulma süresi geliyor. Mısır tarafı barajın tamamının 7 yılda doldurulmasını istiyor. Etiyopya’nın ise maksimum 3 yılda süreci tamamlamayı hedeflediği konuşuluyor. Etiyopya yönetimi 2023’te ise inşaat işlemlerini tamamlayıp elektrik üretimine başlamayı planlıyor.
Etiyopya Su, Sulama ve Enerji Bakanı Sileshi Bekele, geçen ağustosta yaptığı açıklamada, Mısır Sulama Bakanı Muhammed Abdulati’nin kendisine barajın 7 yılda doldurulması talebinde bulunan bir öneri belgesi sunduğunu söylemişti.
Görüşmelerde öne çıkan ikinci konu ise bırakılacak su miktarı. Mısır tarafı yıllık 40 milyar metre küp su istiyor. Üçüncü mesele yağış durumuyla ilgili. Mısırlılar barajın doldurulma süresinin sadece zamana bağlanmaması, kuraklık ve yağış durumunun da hesaba katılarak zaman periyotunun esnek bırakılmasını istiyor.
Mısırlı yetkililerin bir dördüncü talebi ise Sudan’daki barajların yanı sıra Mısır’daki Asvan Barajı ve diğer küçük barajların tam kapasite doldurulması ve dolu tutulması. Mısır yönetimi olası bir kuraklık durumunda sadece Etiyopya yönetimine bağlı kalmadan krizi bir süre yönetebilmek adına Mısır ve Sudan’daki barajları bir sibop kapağı ve güvenlik önlemi gibi görüyor.
MISIR VE SUDAN ARASINDA GÖRÜŞ AYRILIKLARI
Mısır tarafı, barajın yapıldığı Mavi Nil’den Mısır ve Sudan tarafı halen yılda 50 milyar metreküp suyun aktığını, bunun Nil sularının yüzde 60’ını oluşturduğunu, bu nedenle barajın dolum süresi ve sonrasında bırakılacak olan yıllık su miktarının minimum 40 milyar metreküp olması gerektiğini belirtiyor.
Sudan yönetimi ise bu konuda Mısır’dan ayrılıyor ve 35 milyar metreküp suyun yeterli olacağını, Sudan’ın Nil sularındaki yıllık hissesi olan 18,5 milyar metreküp su miktarının olumsuz etkilenmeyeceğini öngörüyor. Etiyopya tarafı ise çıtayı daha da aşağıdaki tutarak 31 milyar metreküpte diretiyor.
Sudanlı yetkililer, barajın yapılmasından rahatsızlık duymuyor. Sudanlılar, Mısır tarafının elektrik ihracatı teklifinde bulunmasına rağmen, Hedasi Barajı’ndan Sudan’a da elektrik verileceği, Mavi Nil nedeniyle oluşan taşkınların azalacağını hesaplıyor.
Sudan’ın devrik lideri Ömer el-Beşir zamanındaki tutumu da bu şekildeydi. Beşir’in devrilmesinin ardından Sudan politika değişikliğine gitmedi. Tam aksine Sudan’ın yeni Başbakanı Abdullah Hamduk, “Baraj meselesinde biz Mısır ve Etiyopya’nın arasındayız. Barajda bizim için faydalar var.” ifadesini kullandı.
BAĞLAYICI TEK ANLAŞMA 2015 YILINDA İMZALANDI
Mısır, Sudan ve Etiyopya arasında yıllardır devam eden müzakerelerde detaylar konusunda fikir birliği sağlanamadı. Ancak Mart 2015’te Hartum’da üç ülke de Prensip Anlaşması'na imza koydu.
Söz konusu anlaşmanın Etiyopya’nın lehine olduğu bilgilerinin medyaya sızmasının ardından Mısır kamuoyunda tepkiler yükselmeye başladı. Bu nedenle Sisi yönetiminin Prensip Anlaşması'ndaki eksiklikleri gidermeye çabaladığı konuşuluyor.
BARAJIN YAPIMINA 2011'DE BAŞLANDI
Etiyopya, Mısır’da 30 yıl iktidarda kalan Hüsnü Mübarek’in 2011’de devrilmesinden doğan iktidar boşluğundan yararlanarak, Hedasi Barajı'nın yapımına başladı. Baraj, Mavi Nil suları üzerine Sudan-Etiyopya sınırına yakın bir bölgede yapılıyor.
İngiliz sömürgesi döneminde yapılmış olan uluslararası anlaşmalarda, Mısır’ın Nil Nehri’ndeki yıllık su hissesi 55 milyar metreküp, Sudan’ın ise 18,5 milyar metreküp olarak belirlenmişti.
SAVAŞ TELAFFUZ EDİLDİ
Üç ülke yetkilileri arasında geçen 6 Ekim’de gerçekleşen görüşmede Mısır’ın uluslararası arabulucu talebinde bulunması üzerine müzakereler tıkanmıştı.
Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’in 22 Ekim’de yaptığı açıklamada, "Kendimizi savunacak yeterliliğe sahibiz ama savaş bir çözüm değil." ifadesini kullanması “Mısır’a savaş tehdidi” olarak yorumlanmıştı.
