Türk yazarlarının Nobel edebiyat ödülü tahminleri: Şair Adonis Nobel alırsa reddetmeli

Dünyanın dikkat kesildiği Nobel edebiyat ödülü bugün açıklanıyor. Her yıl olduğu gibi bu yıl da kimin ödülü kazanacağı konusunda hararetli tartışmalar yaşandı. Bahis şirketi Ladbrokes geçtiğimiz günlerde, Nobel edebiyat ödülü için düzenlenen bahislerde saygın Kenyalı yazar Ngugi wa Thiong’o’nun adının öne çıktığını duyurdu. Salman Rüşdi, Haruki Murakami her yıl olduğu gibi bahis listelerinde ön sıralarda. Türkiye’den de PEN Yazarlar Derneği’nin ödüle bir aday gösterdiği biliniyor ancak kurallar gereği gizlilik istendiği için kimin aday gösterildiği açıklanmıyor. Ödülü belirleyen İsveç Akademisi Nobel Komitesi’ne başkanlığı Anders Olsson yaparken, komitede Ellen Mattson, Steve Sem-Sandberg, Anne Swärd, Anna-Karin Palm ve Mats Malm görev yapıyor. Norveçli yazar Karl Ove Knausgaard’ın da öne çıktığı 2022’de ise ödülün yine Norveçli bir yazar olan Jon Fosse’a verilmesi büyük sürpriz olmuştu. Öğle saatlerinde belli olacak ödüle dair tahminlerini Karar okurlarımız için edebiyat dünyamızın saygın isimleri Adnan Özer, Metin Celal, Selçuk Altun ve Selahattin Özpalabıyıklar’a sordum. Özpalabıyıklar ödülün kadın bir yazara verilmesini arzu ederken, Celâl’in favorisi 85 yaşındaki Avustralyalı yazar Grald Murnane. Altun, ödülün babası İstanbullu olan İngiliz bir yazar ve akademisyen olan Gabriel Jodipovici’nin hakkı olduğunu söylerken, Özer Filistin’de yaşanan katliama dikkati çekerek, yıllardır ödül listelerinde adı geçen Suriyeli şair Adonis’e verilirse ödülü reddetmesi gerektiği görüşünü dile getiriyor.

EMEKTAR KADIN YAZARA VERİLSİN

Açıkcası bu sene tahminleri çok takip etmiyorum, ettiğim zamanda bilemiyordum gerçi. Yine de aklımda belli bir isim yok fakat genç veya emektar bir kadın yazarın almasını çok isterim. Genç bir yazar olan İngilizce yazan İrlandalı yazar Sally Rooney mesela, onun almasını isterim. Zevklerine güvendiğim insanlar da hakkında iyi şeyler söylediler ve yazdılar. Emektar bir yazara verilecekse, Kanadalı yazar Margaret Atwood olabilir. Kendisi bir iki yıldır görünüyor epey, yazdıkları daha görünür ve aktif. Olabilir bence... Haruki Murakami ve Selman Rüşdi ismi yıllardır çok dolaşımda. Bu iki ismin yazarlıklarına itirazım yok ama Selman Rüşdi’ye mesafeli oldum hep. Yazısı ile değil de düşüncesi ve eylemi ile görülmeye çalışması etkili sanırım benim bu düşüncemde. Gerçi yıllar önce çok az insanın edebiyat dili olarak kullandığı Yidiş dilinde yazan birine Nobel verdiler, Isaac Singer’e. Çünkü o yıl da Filistin meselesi vardı, İsrail bütün dünyada telin edilmişti, yani şimdiki gibi değildi. Yahudi ve Yidiş dilinde yazan bir yazarın ödül alması İsrail’in gönlünü almak gibi gelmişti bana o dönem. Yani Nobelde bu tür siyasi meseleler çok rol oynuyor. Bu sene bu siyasi meselelerin dışında kalarak seçim yapılırsa, Atwood’un şansı yüksek gibi geliyor.

FAVORİM GERALD MURNANE

Haruki Murakami, Adonis, Salman Rusdie, Margreth Atwood gibi adlara bahis listelerini üst sıralarında rastlasak da bence ödüle pek yakın görünmüyorlar. Nobel komitesi bu tip basında ve sosyal medyada adı çok geçen adayları sevmiyor. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Nobel bahislerinde ve dedikodularda en çok adı geçen yazar Çinli Can Xue. 71 yaşındaki yazar avangard yazım tarzıyla övgüler alıyor. Xue geçen yıl da en büyük adaylardan biriydi, bu yüzden de bu yıl ödül alması mümkün. Gerald Murnane ikinci en büyük aday. 1970’lerden beri kitaplarını yayınlıyor. 13 yayınlanmış kitabı var. 85 yaşındaki Avustralyalı yazarın eserleri birçok dile olduğu gibi Türkçeye de çevrilmiş. Çoktandır Avustralya kıtasına ödül gitmediğini ve yazarın adının geçen yıl de bahis listelerinde üst sıralarda geçtiğini de göz önüne alırsak ödülü kazanma şansı varmış gibi görünüyor. Rus yazar Lyudmila Ulitskaya da güçlü bir aday olarak görülüyor. 81 yaşındaki yazar kazandığı uluslararası birçok ödülün yanında Rusya ve Ukrayna arasındaki savaştaki tavrıyla da dikkati çekiyor. 87 yaşındaki ABD’li roman ve öykü yazarı Thomas Pynchon ise büyük sürpriz olur. Medyadan uzak durması ve çok az fotoğrafının olmasıyla ünlü Pynchon kendine has anlatımı ve üslubuyla zor sevilen ama sevildi mi tutkuyla bağlanılan ayrıksı bir yazar. 2024 Edebiyat Ödülü’nü kimin kazanacağına bahse girsem benim favorim Gerald Murnane olurdu.

‘HEM ÖLDÜR HEM ÖDÜL VER’ OLMAZ

Latin Amerika bu sene büyük beklenti içerisinde, ödül Cesar Aira ve şair Raul Zurita’ya bekleniyor. Orta Avrupa’dan bahsedersek bu sene bir beklenti yok çünkü son büyük yazarı Milan Kundera idi, Javier Marias da vefat etti bu sebeple beklenti içinde değiller. Portekiz’de ise çok iyi yazarlar var fakat Nobel için olgunlaşmış bir isim görülmüyor. Öte yandan Afrika gündeme gelebilir, çok acayip bir isim var, Kenyalı Ngugi wa Thiong’o’n. Adonis ve Haruki Murakami isimleri ise yıpratıcı şekilde geçti son yıllarda. Bu sene Filistin’de yaşananlardan dolayı politik olarak Adonis’e Nobel verilmesi Arap dünyasını memnun etmeyecektir, ‘hem öldür hem ödül ver’ gibi bir durum çünkü, olmaz. Bundan bence Adonis de çok memnun olmaz, verilirse almaması lazım. Balkanlarda da bu sene güçlü bir aday yok. Kanada’dan da Margaret Atwood’un olabilir, İngiltere’den John Banville güçlü bir aday ama ben daha kuvvetli aday olarak Ian McEwan’ı görüyorum. Doğrusu uzak Asya’dan arada sürprizler çıkıyor ama son dönemde bakıyorum Çinli ve japonlar zaten aldı bir hayli ama Malezya’da kuvvetli bir yazar varsa o da devreye girebilir. Fakat Nobel komitesi Putin’in canını yakmak istiyorlarsa Lyudmila Ulitskaya verebilirler. Ezilen dünyaya bir jest de yapabilir Nobel bu sene, mülteci göçmen edebiyatçılardan birine ödül verebilir. benim için sürpriz olmaz. Michael Ondaatje mesela, İngiliz Hasta’nın yazarı, Sirilanka göçmeni, ona verilebilir diye düünüyorum. Bana kalırsa Selman Rüşdi de bir yazar olarak hak eder ama ona ödül vermek çok tehlikeli bu süreçte, çünkü İslam dünyasını tamamen karşılarına alma tarafı var. Latin Amerika’dan ise Nikaragualı bir yazar var, şimdi İspanya’da yaşıyor Gioconda Belli. Ancak bana sorarsanız Şilili şair Zurita almalı. çok iyi bir şair, bir şairin almasından mutlu olurum. O alırsa küçücük Şili’nin üçüncü nobeli olacak tabii... İtalyadan Claudio Magris alırsa beni daha mutlu eder çünkü kendisiyle biraz dostluğumuz var, ‘Eskiden Gelecek Güzeldi’ romanımın ismini o vermiştir mesela.

BABASI İSTANBULLU JODIPOVICI’NİN HAKKI

Bence 2024 Edebiyat Nobel Ödülü 1940 doğumlu, babası İstanbullu İngiliz bir yazar ve akademisyen olan Gabriel Jodipovici’nin hakkıdır. Ancak pek dışa dönük bir duruşu yoktur. İnternet ortamında dolaşan adlara bakıldığında Çinli Can Xue ile Avustralyalı Gerald Murnane daha şanslı görünüyorlar…