Filistin yanlısı aktivistlerin İsrail’i men etme çağrılarına olumsuz cevap veren Venedik Bienali yönetimi ön izlemede hiç beklemediği bir manzarayla karşılaştı. İsrail’in resmi sanatçısı Ruth Patir bienal sergilerinin basın ön izlemesine açıldığı gün İsrail pavyonunun kapısına kilit vurdu. Gazze’deki çatışmayı protesto eden sanatçı ve küratörleri, “sanat bekleyebilir ama kadınlar, çocuklar ve cehennemde yaşayan insanlar bekleyemez” diyerek, ateşkes yapılana kadar sergiyi açmayacaklarını söyledi.
SALİHA SULTAN
Dünyanın dört bir yanındaki Filistin yanlısı sanatçı ve aktivistlerin İsrail’in bu yıl binealden çıkarılması çağrıları devam ederken, İsrail’in Venedik Bienali’ndeki resmi sanatçısı Ruth Patir İsrail pavyonundaki sergisinin kapısına kilit vurdu. Gazze’de ateşkes çağrısında bulunan Patir, İsrail ile Hamas arasında ‘ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması anlaşması’ imzalanana kadar ulusal pavyondaki gösterisini açmayacağını söyledi.
Şubat ayından bu yana binlerce Filistin yanlısı sanatçı ve eylemci İsrail’in önceki yıl Ukrayna saldırıları nedeniyle bienalden çıkarılan Rusya gibi bienalden men edilmesi çağrısında bulunuyor, ancak bienal yönetimi İsrail konusunda geri adım atmıyordu. Dünyanın en prestijli uluslararası sanat sergilerinden biri olan Venedik Bienali’nde dün uluslararası pavyonlar medya için ön izlemeye açıldığında ise basın mensupları İsrail pavyonunun kapılarını kilitli buldu.
The New York Times muhabiri Alex Marshall’ın haberine göre binealde İsrail’i temsil eden sanatçı Patir ve küratörler pavyonun kapısına bir tabela bantladı. Tabelada “İsrail pavyonunun sanatçısı ve küratörleri, ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması anlaşmasına varıldığında sergiyi açacaklar” yazdığı görüldü.
Patir’in sergisinin bir parçası olan ‘Keening’ adlı video çalışması, kapısı kilitli İsrail pavyonunun cam kapı ve pencerelerinden görülebiliyor. Dışarıdan görülebilen bir videoda, uzuvları kırık, acı içinde ağlayan parçalanmış doğurganlık tanrıçası heykelleri görülüyor. Patir, bu sanat eserinin aynı zamanda İsrail ile Gazze arasındaki çatışmadan duyduğu üzüntüyü ve hayal kırıklığını da yansıttığını söyledi.
SERGİSİNİN TEMASI ‘DOĞURGANLIK’TI
İsrail, 1950’den beri Venedik Bienali’nde istikrarlı bir şekilde varlığını sürdürüyor ve sanatçılarını ulusal bir pavyonda sergiliyor. Bu yıl ülkeyi temsil etmek üzere sanatçı Ruth Patir seçilmişti. Sanatçı bienaelde çağdaş anneliği yansıtan ‘Anavatan’ isimli çalışmasıyla yer alacaktı. Ruth Patir’in sergisi, MÖ 800’den 600’e kadar uzanan kadın heykelcikleri gibi arkeolojik eserleri canlandıran video enstalasyonlarından oluşuyor. Sergi basın bülteninde “Geçmiş bir medeniyetin terk edilmiş kadınları olan heykelcikler, ister sağlam ister çoğunlukla kırık olsun, zaman içinde bize ulaşıyor; kanlı kavgaların kalıntıları” ifadeleriyle tanımlanıyor.
Öte yandan İsrail’in bu yılki pavyonunu ‘soykırım pavyonu’ olarak niteleyen ve bienal yönetimine İsrail’i men etmesi çağrısında bulunan ‘Soykırım Değil Sanat İttifakı’ (ANGA) çatısı altında toplanan Filistin yanlısı sanatçılar yayınladıkları bir açık mektupta Patir’in söz konusu sergisine de şu ifadelerle tepki göstermişti:
“İsrail 12.000’den fazla çocuğu öldürdü ve üreme bakımı ve tıbbi tesislere erişimi yok etti. Sonuç olarak Filistinli kadınlar anestezisiz sezaryen yaptırıyor ve sokakta doğum yapıyor.”
BU YILIN TEK YABANCISI FİLİSTİN
20 Nisan-24 Kasım tarihleri arasında gerçekleşecek olan, 2024 teması ‘Yabancılar Her Yerde’ olan bienalin tek yabancısı ise altı aydan fazla bir süredir İsrail’in soykırıma varan katliamlarına maruz kalan Filistin halkı ve sanatçıları oldu. İtalya, Filistin’i egemen bir devlet olarak tanımadığı için etkinlikte Filistin’in bir pavyonu bulunmuyor. Bienalin 2022 edisyonunda bir sergi düzenleyen ABD Filistin Müzesi’nin müdürü Faysal Salih şubat ayında, 2024 temasına uygun ‘Vatanlarındaki Yabancılar’ adlı bir sergi ile bienalde yer almak istediklerini ancak reddedildiklerini açıklamıştı. Salih, bazıları Gazze’den olmak üzere 23 sanatçının yer aldığı İkincil Etkinlikler bölümü önerisinin reddedilmesi üzerine bir imza kampanyası başlatmış ve 25 binden fazla imza toplamış ancak bienal yönetimi duruma kayıtsız kalmaya devam etmişti. Ancak 16 Nisan’daki ön izlemede bienalin diğer ulusal pavyonlarında, Filistin’e verilen desteği belirten ‘Filistin Pavyonu: Sanatın Geleceği Nedir? Dünyanın Durumuna Karşı Bir Manifesto’ başlıklı el ilanları sergilendi.
Sanatçı Ruth Patir (ortada), 20 Nisan 2024’te açılacak olan 60. Venedik Bienali’nde Patir’in sergisinin kapılarını kilitleyen küratörler Tamar Margalit (solda) ve Mira Lapidot (sağda) ile birlikte.
TEL AVİV’İN PROTESTODAN HABERİ YOK
İsrailli sanatçı Patir, küratörleri Mira Lapidot ve Tamar Margalit ile birlikte yaptıkları açıklamada sergiyi iptal etmemeyi tercih ettiklerini söylediler. Patir , The New York Times’a sergiyi açmama kararını şöyle anlattı:
“Bundan nefret ediyorum ama bunun önemli olduğunu düşünüyorum.” Patir şöyle devam etti: “Bir sanatçı ve eğitimci olarak kültürel boykota kesinlikle karşı çıkıyorum, ancak yaşamın anlaşılmaz bir şekilde göz ardı edildiği bir dönemde yaşamın kırılganlığından bahseden bir proje sunmakta önemli bir zorluk yaşıyorum.”
Lapidot ve Margalit de “7 Ekim’de başlayan ve Gazze’yi kasıp kavuran korkunç savaşın başlamasının üzerinden altı ay geçti” dedi. “Görünürde bir son yok; yalnızca daha fazla acı, kayıp ve yıkım vaadi var. Sergi açıldı ve pavyon açılmayı bekliyor. Sanat bekleyebilir ama kadınlar, çocuklar ve cehennemde yaşayan insanlar bekleyemez.” Margalit ayrıca ülkeyi temsil eden bir sanatçı olarak resmi bir sıfatla ateşkes çağrısı yapmalarının İsrailli milletvekilleri tarafından eleştirilebileceğini dile getirerek, hükümet pavyonun masraflarının yaklaşık yarısını karşıladığını ve planlanan protestodan haberleri olmadığını aktardı. Sanatçı ve küratörler ayrıca iki halk için iki devlet, barış içinde yaşama inancını da dile getirdiler.
