Salgından çıkışın tek yolu olarak görülen aşıda onay sürecinin ardından başlayan tedarik yarışı ‘dünyanın terazisini’ yine bozdu. Nüfuslarının iki katı kadar anlaşma yapan Batılı başkentler fazla aşıya ilişkin projeler geliştirirken az gelişmiş ülkeler bu desteklere ya da küresel yardım programlarına bel bağladı. Türkiye’de ise hükümet kaygıları gidermek için yerli aşıyı işaret etti.
Pfizer/BionTech aşısına İngiltere’nin 8 Aralık’ta, AB’nin 21 Aralık’ta onay vermesi aşıya ulaşma çabalarını artırdı. AB ve ABD sonuçların açıklanmasından çok daha önce milyonlarca dozluk anlaşmalar yaptı. Sert rekabet ise aşıya ulaşmada düşündürücü bir tablo ortaya çıkmasına yol açtı.
38 milyonluk Kanada 112 milyon kişiye yetecek miktar için yedi şirketle el sıkıştı. İngiltere nüfusunun iki katına yetecek kadar dozu şipariş etti. 8 milyonluk İsrail de iki haftada nüfusunun yüzde 10’una uygulama yaptı.
YENİ ZELANDA ‘KOMŞULARA’ DAĞITACAK
Depoları garantileyen hükümetler ‘Fazlasını ne yapalım’ projelerini masaya koydu. Yeni Zelanda komşulara ücretsiz dağıtım yapacağını duyurdu. Buna karşın Afrika’dakiler başta olmak üzere gelişmişlik düzeyi düşük ülkeler yarış dışı kaldı.
Türkiye’de de uzmanlar 120 milyon doz gerekliliğini belirtirken bu aşamada Çin’den 3 milyon doz geldi. Hükümet ise nisan ayını işaret ederek yerli aşı vurgusu yapıyor. Ancak alternatif için diğer şirketlerle ‘hızlı netice alınacak’ adımların atılması gerektiği belirtiliyor.
2 MİLYAR DOZUN ‘SİGORTASI’ COVAX
Aşının üretim ve adil dağıtımının sağlanması amacıyla DSÖ ve Avrupa Komisyonu öncülüğünde küresel aşı programı ‘Covax’ başlatıldı.
Rusya ve ABD’yle birlikte Türkiye’nin de katılmadığı oluşuma Almanya, Çin, Japonya’nın aralarında bulunduğu 76 ülke dahil oldu. Girişimle, 2021 sonuna kadar 2 milyar doz aşının erişimi olmayan toplumlara ‘gönüllü bağışlar’ yoluyla ulaştırılması hedefleniyor.
KİMİNDE İKİ KAT KİMİNDE HİÇ YOK
Dünya genelinde vaka sayıları 120 günde üç kat arttı. Yaygın aşılamaya geçen ülkelerin sayısı ise 50’yi buldu. Tedarik sürecinde birden fazla şirketle anlaşan Kanada, Yeni Zelenda, İngiltere ve ABD ile AB ülkeleri nüfuslarının tamamına yetecek aşı alırken, Türkiye, Rusya, Çin ve Brezilya gibi ülkelerde toplumun büyük kısmı şu anki verilere göre aşılama sürecinin dışında kalıyor.
Dünyada Kovid-19 vaka sayısı son dört ayda üç kattan fazla arttı. 1 Eylül 2019’da 25 milyon 533 bin 86 olan vaka sayısı, 85 milyona yükseldi. Başkentler, pandemiden çıkışın tek yolu olarak görülen yaygın aşılamaya başladı. İlk dozun uygulandığı İngiltere’nin ardından aşılamaya başlayan ülkelerin sayısı 50’yi buldu. Sinovac’la 50 milyon, Pfizer-BioNTech’le de 550 bin doz için anlaşma yapan Türkiye’ye sadece üç milyon doz aşı ulaştı.
Hükümet, tedarik sürecinde geç kalmak ve alternatifsiz adım atmakla eleştirilirken, aşılamanın Ocak ortasında sağlık çalışanlarından başlaması bekleniyor. 30 Aralık’ta gelen üç milyon Coronavac aşısının Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından 14 gün incelenmesi ve olumsuz bir durumun saptanmaması halinde ‘Türk insanında yüzde 91.25 etkili’ olduğu açıklanan aşılarda uygulama safhasına geçilecek.
Bilim Kurulu üyeleri, aşının yaz aylarına kadar toplumun en az yüzde 70’ine uygulanması gerektiğine işaret ediyor. Toplumsal bağışıklık için 120 milyon doz aşı gerekirken, resmi olarak temin edilen miktar 50 milyon 550 bin. BioNTech’in Mart sonuna kadar Türkiye’ye 4.5 milyon doz aşı vereceği, anlaşmada 30 milyona kadar opsiyon olduğu da belirtiyor. Ancak Sağlık Bakanı Koca ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuya ilişkin açıklamalarında yerli aşının Nisan ayına yetişebileceğini vurguluyor.
Bloomberg’in derlediği verilere göre Avrupa Birliği ülkeleri ve Kanada nüfuslarının iki katına yetecek kadar aşı siparişi verirken Türkiye nüfusunun yüzde 70’i şu anki sipariş verilerine göre aşılama sürecinin dışında kalıyor. 38 milyonluk nüfusu ile Kanada’nın 112 milyon kişiye yetecek kadar aşı için en az yedi şirketle sözleşmesi var ve buna Covax konsorsiyumu aracılığıyla almayı kabul ettiği aşılar dahil değil.
Nüfusa göre aşı tedariğinde yüzde 204’lük oranla zirvede yer alan Kanada’yı yüzde 195 ile İngiltere, yüzde 147 ile Yeni Zelanda, yüzde 130 ile Avustralya ve yüzde 84 ile AB izliyor. Nüfusunun tamamını aşılayamayacaklar ise Demokratik Kongo, Kazakistan, Çin, Tayland, Arjantin, Malezya, Pakistan, Türkiye, Kolombiya, Ürdün, Peru, Rusya, Mısır, Brezilya, Kosta Rika gibi ülkelerden oluşuyor. Verilere göre Çin, nüfusunun yüzde 84’ünü, Rusya yüzde 50’sini, Mısır yüzde 42’sini ve Brezilya da yüzde 38’ini aşılayamıyor.
Dünyada aşı olan kişi sayısı ise 10.8 milyonu buldu. ABD’de 3.5 milyon kişiye uygulandı. Aşılama 2020’nin son haftalarında başlarken, süreci en hızlı yürüten ülke İsrail. Aşılamaya 19 Aralık’ta başlayan İsrail’de 2 Ocak itibarıyla her 100 kişiden 12.59’una aşı yapıldı. Günde yaklaşık 150 bin kişinin aşılandığı 9 milyon 300 bin nüfuslu ülkede, iki haftada halkın yüzde 10’undan fazlası aşılandı.
İsrail’i Bahreyn ve İngiltere izledi. Bahreyn’de her 100 kişiden 3.53’ü, İngiltere’de 1.39’u aşılandı. Şu an için en çok aşı yapan 10 ülke İsrail, Bahreyn, İngiltere, ABD, Danimarka, Çin, Kanada, Almanya, Estonya ve Hırvatistan. İsrail’in aşılama kampanyasındaki hızı dikkat çekiyor.
Aşılamaya 19 Aralık’ta başlayan ve günde yaklaşık 150 bin kişiye aşı yapılan ülkede 60 yaş üzerinin yanı sıra sağlık çalışanlarına ve risk gruplarına öncelik veriliyor. İsrail’in, pandeminin erken süreçlerinde sipariş ettiği ve -70 derecede depolanması gereken Pfizer-BioNTech aşılarını azar azar ayırarak paketlediği ve eş zamanlı olarak ülkenin çeşitli noktalarına gönderdiği belirtildi.
Almanya’nın Frankfurt kentinde sağlık görevlisi Zeynep Kallmayer’e Pfizer-BioNTech aşısı uygulandı.
Tedarik yarışı sürerken aşılama stratejileri de ülkeden ülkeye göre farklılık gösterebiliyor. ABD’de salgınla mücadele en yetkili isim olan Anthony Fauci, olabildiğince çok kişiye aşının ilk dozunu verip ikinci dozların tedarik sağlanana dek ertelenmesi yönünde İngiltere’de düşünülen stratejiye karşı olduğunu açıkladı. İngiltere ise ‘kokteyl aşı’ya yeşil ışık yaktı. 57 bin vakayla günlük tanı rekoru kırılan ülkede Kovid-19 hastalarına uygulanan aşıların aynı dozu stokta kalmadığı veya ilk aşının bilinmediği durumlarda farklı aşıların karıştırılarak kullanılabilmesinin önü açıldı.
İngiltere Halk Sağlığı kurumundan Aşı Başkanı Mary Ramsay, farklı aşı dozları uygulamanın ‘çok nadir’ durumlarda olacağını ifade ederek “Hastalara aynı aşıyı vermek için her türlü çaba gösterilmelidir, ancak bunun mümkün olmadığı durumlarda ikinci bir aşı dozunu vermek, hiç vermemekten daha iyidir” dedi.
Baş Sağlık Danışmanı Chris Whitty ise aşılardaki stok sorunları nedeniyle aşıya ulaşımdaki engelin kış boyunca sürebileceğini belirtti. Whitty, İngiltere hükümeti tarafından bu sorunun önüne geçebilmesi için farklı aşıların karıştırılarak kullanılacağını ve 3 hafta arayla yapılması gereken aşının ikinci dozunun uygulanma süresini 12 haftaya çıkarıldığını duyurdu.
DÜNYA OXFORD AŞISINA HÜCUM ETTİ
Pfizer/BioNTech aşısı DSÖ tarafından da onaylanan ilk aşı oldu. ABD ve Kanada Moderna’ya da onay verdi. Bu aşının 6 Ocak’ta da AB’de onaylanması bekleniyor. İngiltere’de Oxford aşılarının ilk dozları bugün yapılacak.
Türkiye, 25 milyon kişiye yetecek aşıyla ülkeler arasında bu sıralamada 53’üncü olurken, biyoteknoloji şirketlerinin 2021 üretimlerini de kapsayan 9 milyar dozdan fazla sipariş aldığı biliniyor.
2 MİLYAR 950 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: ASTRAZENECA
- Hindistan: 1 milyar
- Covax: 300 milyon
- AB: 300 milyon
- ABD: 300 milyon
- Çin: 200 milyon
- Latin Amerika bloğu (Brezilya
- dışındaki ülkeler): 150 milyon
- Japonya: 120 milyon
- Brezilya: 100 milyon
- Endonezya: 100 milyon
- İngiltere:100 milyon
- Meksika: 77 milyon
- Avustralya: 54 milyon
- Kanada: 20 milyon
- Güney Kore: 20 milyon
1 MİLYAR 300 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: NOVAVAX
- Hindistan: 1 milyar
- ABD: 110 milyon
- Kanada: 76 milyon
- İngiltere: 60 milyon
- Avustralya: 51 milyon
732 MİLYON SİPARİŞ ALDI: SANOFİ GLAXOSMİTHKLİNE
- AB: 300 milyon
- Covax: 200 milyon
- ABD: 100 milyon
- Kanada : 72 milyon
- İngiltere: 60 milyon
698 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: GAMALEYA
- Hindistan: 200 milyon
- Rusya: 160 milyon
- Brezilya: 100 milyon
- Özbekistan: 70 milyon
- Meksika: 64 milyon
- Mısır: 50 milyon
- Nepal: 50 milyon
616 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: PFİZER/BİONTECH
- AB: 200 milyon
- Japonya: 120 milyon
- ABD: 100 milyon
- İngiltere: 40 milyon
- Meksika: 34 milyon
- Kanada: 20 milyon
- Güney Kore: 20 milyon
- Avustralya: 10 milyon
411 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: MODERNA
- ABD: 200 milyon
- AB: 80 milyon
- Japonya: 50 milyon
- Kanada: 40 milyon
- Güney Kore: 20 milyon
- İngiltere: 7 milyon
374 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: JOHNSON & JOHNSON
- AB: 200 milyon
- ABD: 100 milyon
- Kanada: 38 milyon
- İngiltere: 30 milyon
- Güney Kore: 4 milyon
223 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: SİNOPHARM
- Pakistan: 88 milyon
- Orta Doğu bloğu: 75 milyon
- Endonezya: 60 milyon
284 MİLYON DOZ SİPARİŞ ALDI: SİNOVAC
- Türkiye: 50 milyon
- Endonezya: 128 milyon doz
- Brezilya: 46 milyon doz
- Şili: 60 milyon doz
- Bangladeş: 100 bin doz
Dünya Sağlık Örgütü tarafından oluşturulan COVAX adlı oluşum, orta ve düşük gelirli ülkelerde yaşayan milyarlarca kişinin aşılanabilmesini amaçlıyor. Girişimin başarısız olması halinde yoksul ülkelerde aşılamanın 2024’e kadar yapılamayacağı belirtiliyor.
