'Kıbrıs Barış Harekatı nasıl yapıldı?', 'Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ne zaman kuruldu?' sorularının yanıtları gençler tarafından merak edilirken, 20 Temmuz 1974'te gerçekleştirilen harekatın 46. yılı çeşitli etkinliklerle kutlanıyor. Kıbrıs Cumhuriyeti'nde yaşayan Türklere uygulanan baskılar ve diplomatlara düzenlenen suikastlerin had safhaya ulaşmasının ardından Bülent Ecevit başbakanlığındaki Türkiye Cumhuriyeti, adanın garantör ülkelerine tanınan hakkı kulanarak 'Ayşe tatile çıksın' gizli parolasıyla 'Kıbrıs Barış Harekatı'nı başlattı. İşte harekatın tüm detayları...
'Kıbrıs Barış Harekatı nedir, ne zaman yapıldı?', '20 Temmuz 1974'te ne oldu?' 'Ayşe tatile çıksın ne demek?', 'Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ne zaman kuruldu?' sorularının yanıtlarını sayfamızda aktardık. 1 Ekim 1960 yılında Birleşik Krallık'tan ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Kıbrıs Cumhuriyeti'nin devlet yönetiminde Rumlar ve Türkler yer almaktaydı. İngiltere, Yunanistan ve Türkiye'ye garantörlük hakkı verildi. 1974 yılına gelinndiğinde Yunanistan'da meydana gelen askeri darbe ve ardından hayata geçirilmek istenen 'Büyük Yunanistan' projesi nedeniyle adadaki Türklere baskı ve şiddet uygulanmaya başlandı. Soydaşlarının uğradığı zulme sessiz kalmayan Türkiye, 20 Temmuz 1974 günü 'Kıbrıs Barış Harekatı' ile adaya çıkarma yaptı ve Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün bulunduğu 'Yeşil Hat'ta kadar olan kısmın kontrolünü ele geçirdi. Türk askeri adanın kuzeyini halen kontrol altında tutmaktadır. Detaylar haberimizde...
KIBRIS BARIŞ HAREKATI NEDİR VE NE ZAMAN YAPILDI?
Kıbrıs Barış Harekatı askeri kod adı Atilla Harekatı olan ve 20 Temmuz 1974'te başlayan, 18 Ağustos 1974'te sona eren, 4 hafta 1 gün süren ve Kıbrıs Adası'na yapılmış Türk askeri barış operasyonudur.
15 Temmuz 1974'te Kıbrıs'ta askeri darbe gerçekleşti. Yunanistan'daki askeri cuntanın emri ile gerçekleştirilen darbe Kıbrıs Milli Muhafız Ordusu, Yunan-Rum paramiliter ordusu EOKA-B ile beraber organize edildi. Darbenin sonucunda Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Başpiskopos III. Makarios görevden alındı ve yerine EOKA-B'nin lideri Nikos Sampson getirildi. Darbenin amacı Kıbrıs'ta Yunan ilhakının gerçekleştirilmesi ve Kıbrıs Helenik Cumhuriyeti'nin kurulmasıydı.
ASKERİ OPERASYONA KARAR VERİLDİ
Kıbrıs'ta yapılan darbe, Lefkoşa'daki Türk Büyükelçiliği tarafından şifreli mesajla Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı'na iletildi. 1960 yılında imzalanan Kıbrıs Cumhuriyeti Garanti Antlaşması'nın garantör ülkesi olan Türkiye, bir diğer garantör ülke olan İngiltere ile ortak bir operasyon gerçekleştirmek için durumu görüştü. İngiltere'nin destek vermemesi halinde Türkiye tek başına askeri operasyon gerçekleştirme kararı aldı.
16 Temmuz 1974'te Dışişleri Bakanlığı, ABD ve İngiltere Büyükelçiliklerine durumu bildirdi. Dönemin başbakanı Bülent Ecevit, muhalefet partileri liderleri ile durumu görüştü ve bir gün sonra müzakereler için Londra'ya hareket etti.
İLK AŞAMADA ADANIN YÜZDE 3'Ü KONTROL ALTINA ALINDI
Bülent Ecevit önderliğindeki Türk heyeti, dönemin İngiltere başbakanı Harold Wilson, İngiltere Dış İşleri Bakanı James Callaghan ve ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Joseph Sisco ile Kıbrıs meselesini görüştü. Fakat İngiltere ve ABD, Türkiye'ye destek vermedi. 18 Temmuz 1974'te Türk heyeti Ankara'ya geri döndü. 19 Temmuz 1974'te Kıbrıs'taki durum Genelkurmay Başkanlığı'ndaki komutanlarla görüşüldü ve görüşmenin ardından Bakanlar Kurulu oy birliği ile Kıbrıs'a askeri müdahale kararı aldı.
20 Temmuz 1974'teki ilk askeri müdahalede Kıbrıs'ın yüzde 3'ü Türk kuvvetleri tarafından ele geçirildi. Kıbrıs'taki Yunan askeri cuntası ve Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki Nikos Sampson görevi bıraktı. Yunanistan'da yönetim sivil iradeye devredildi. Fransa'da 7 yıldır sürgünde olan Konstantin Karamanlis Yunanistan'a geri çağırıldı ve 24 Temmuz 1974'te hükümeti kurdu. Böylece Yunanistan'da 1967'den bu yana süren askeri cunta yönetimi sona erdi.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI'NIN İKİNCİ AŞAMASI
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 353 sayılı kararının 5. maddesi kapsamında Türkiye, Yunanistan ve İngiltere taraflarının, Kıbrıs'ta anayasa düzeninin tekrar kurulması için görüşmelere başlaması gerekiyordu. 25 Temmuz 1974'te Birinci Cenevre Konferansı başladı ve 6 gün sürdü. 30 Temmuz'da Cenevre Antlaşması imzalandı. Üç ülkenin de dışişleri bakanı Kıbrıs'ta Türk ve Rum olmak üzere iki otonom yönetimin mevcudiyetini kabul etti. Bu sebeple ortaya çıkabilecek sorunları görüşmek için anlaşma sağlandı.
İkinci Cenevre Konferansı'nın görüşüleceği 8 Ağustos 1974 tarihine kadar Rum ve Yunan askerlerinin Türk bölgelerinden çekilmeleri gerekiyordu fakat askeri birlikler bu bölgelerden çekilmedi. Türk bölgelerine saldırılar düzenlendi, kuşatıldı ve birçok Türk esir alındı.
8 Ağustos 1974'te İkinci Cenevre Konferansı başladı. Türk heyeti, Kıbrıs'ta coğrafi esasa dayalı federatif devlet kurulmasını önerdi fakat Rum tarafı bu öneriyi reddetti. Türk tarafı, Rum tarafına zaman kazandırmamak ve Türk bölgelerine yapılan saldırıları engellemek amacıyla 14 Ağustos'ta ikinci harekatın başlaması için anlaşmaya vardı.
HAREKATIN PAROLASI: AYŞE TATİLE ÇIKSIN!
Cenevre'deki görüşmelerden sonuç çıkmayınca dönemin başbakanı Bülent Ecevit, dönemin dış işleri bakanı Turan Güneş'e ''Ayşe Tatile Çıksın'' parolasını iletti ve 14 Ağustos 1974 günü saat sabah 04.30'da Kıbrıs'taki Türk birlikleri harekete geçti. 15 Ağustos 1974'te Kıbrıs'ın yüzde 38'i ele geçirildi. Rum kuvvetleri bu gelişmeyle beraber geri çekilmek zorunda kaldı fakat geri çekilirken Türk köylerini yaktılar ve insanları katlettiler.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI'NIN SONUÇLARI
Yunan Temyiz Mahkemesi askeri cunta yönetimi hakkında açılan dava sonucu 21 Mart 1979'da şu kararı verdi: "Zürih ve Londra antlaşmalarına göre Kıbrıs'a yapılan Türk askeri müdahalesi yasaldır. Türkiye, yükümlülüklerini yerine getirme hakkı olan garantör devletlerden biridir. Esas suçlular darbeyi hazırlayan ve icra eden ve bu suretle de bu müdahalenin koşullarını hazırlayan Yunan subaylarıdır."
Kıbrıs Barış Hareketi sonucu Türk Silahlı Kuvvetleri'nden 415 kara, 65 deniz, 5 hava ve 13 jandarma olmak üzere toplamda 498 şehit verildi, 1200 kişi de yaralandı. 1672 Kıbrıs Türkü şehit oldu. Rum ve Yunan tarafında 4 bin kişi öldü, 12 bin kişi yaralandı.
KKTC NE ZAMAN KURULDU?
1975 yılında önce Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu. 15 Kasım 1983 tarihinde ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) bağımsız bir ülke olarak ilan edildi. Fakat günümüzde KKTC'nin bağımsızlığı sadece Türkiye tarafından tanınmaktadır. Diğer ülkeler KKTC'yi bağımsız bir ülke olarak görmeyip, diplomatik ilişkilerde bulunmamaktadır.
