Burundan elmacık kemiklerine doğru uzanan döküntü ve kızarıklıkla neden olan kelebek (lupus) hastalığı, vücutta pek çok organı etkileyen romatizmal bir rahatsızlıktır. Bağışıklık sistemini hatalı çalıştırarak, hücreleri yabancı madde olarak algılatır.
Türkiye'ye Balkan ikinciliği kazandıran 21 yaşındaki milli tekvandocu Gamze Özdemir, kelebek hastalığı (lupus) nedeniyle hayatını kaybetti. Yüzde kırmızı döküntülere sebep olduğundan kelebek hastalığı olarak adlandırılıyor. Tam adı 'sistemik lupus eritematozus (SLE)' olan kelebek hastalığı, yüzde kelebek tarzı kırmızı döküntülere neden olmasından dolayı bu isimle adlandırılıyor. Otoimmün olarak tabir edilen hastalıklardan biri olan kelebek hastalığı, bağışıklık sistemi saldırıyor.
KELEBEK HASTALIĞI (LUPUS) NEDİR?
Burundan yanaklara doğru uzayan, güneşe maruz kalmakla artan kızarıklık, eklemlerde ağrı ve şişme, ateş, kilo kaybı gibi belirtiler gösteren, böbrek, akciğer, beyin, kalp, kemik iliği gibi birçok organı etkileyebilen önemli bir hastalıktır. Oluşum mekanizması; bağışıklık sisteminin kendi vücudumuza ait dokuları tanımada sorunlar yaşaması ve kendi dokularımıza karşı savaş vermesidir.
KELEBEK HASTALIĞININ NEDENLERİ
Hastalığın nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte; oluşumunda genetik, çevresel faktörler ve hormonlar rol oynuyor. Stres, ultraviyole ışınlar, enfeksiyonlar ve bazı ilaçların da hastalığı tetiklediği biliniyor. Kadın hormonlarından östrojen hastalığın oluşumunu artırırken, testesteron azaltıyor. Hastalıkta vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı reaksiyon oluşturması söz konusu.
KELEBEK HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Lupus hastalığı, tüm vücudu etkileyebildiğinden çok farklı belirti ve bulgularla kendini gösterebiliyor. Özellikle hastalığın başlangıç aşamalarında eklem ağrısı ve genel hastalık belirtileri sık görülüyor.
Lupus hastalığında en sık görülen belirti ve bulgulardan bazıları şöyle;
* Yorgunluk
* Halsizlik
* Cilt değişiklikleri. Özellikle burun ve yanaklarda görülen kelebek şeklindeki döküntü tipik. Fakat ciltte güneşe maruz kalan her alanda döküntü gelişir.
* Damarlarda iltihaplanmaya bağlı bulgular. Cildin küçük damarları sıklıkla etkilenir ve vaskülit olarak adlandırılan iltihap gelişir. Tırnakların etrafında leke şeklinde bir cilt altı kanama vardır. Ayrıca, ağız mukozasında da iltihaplanma yapabilir.
* Saçlarla ilişkili bulgular. Saçlarda bölgesel dökülmeler olabilir ve genellikle bu dökülen saçların yerine yenileri gelmez.
* Parmak uçlarında soğukta ortaya çıkan beyaz ve mor renk değişiminin olduğu raynaud sendromu önemli bir bulgudur.
* Eklem bulguları. Hem büyük, hem de küçük eklemlerde artralji yani eklem ağrısı vardır. Ağrı özellikle sabahları daha belirgindir. Bazı hastalarda artrit yani eklem iltihabına bağlı şişme, kızarma ve ısı artışı da görülür.
* Kas tutulumu. Kaslarda ağrı ve iltihaplanma gelişir.
* Böbrek bulguları. Böbrek tutulumu hastaların yüzde 70'inde görülür. Bu kişilerde idrarda kan ve protein tespit edilir. Dokularda sıvı tutulumuna bağlı ödem gelişir. Ağır vakalarda böbrek yetmezliğine kadar gidebilen böbrek iltihabı görülebilir.
* Sinir sistemiyle ilişkili migren, epilepsi, denge problemleri gibi belirtiler ve psikolojik problemler vardır. Bazı hastalarda inme ortaya çıkabilir.
* Sindirim sistemi tutulumu ve pankreatit nedeniyle sindirim problemleri sıktır.
* Göğüs ağrısı gibi akciğer ya da kalp zarında iltihaplanma bulguları vardır. Akciğer zarları arasında sıvı birikimi ve iltihaplanma olduğunda nefesle artan bir göğüs ağrısı ortaya çıkar. Kalp zarı iltihaplanmasına ise perikardit denir ve lupusta sıktır.
* Akciğer dokusunda iltihaplanma neticesinde zatürre gelişir.
* Lenf nodları, dalak ve karaciğerde büyüme vardır.
* Periton adı verilen karın zarı iltihaplandığı için karın ağrısı görülür.
KELEBEK HASTALIĞI KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Luğus hastalığı her yaşta görülebilir. ABD'de elde edilen verilere göre hastalık, 100 binlik bir nüfusta yılda 3-6 yeni hasta görülüyor. Ülkemizde sıklığın biraz daha düşük oranlarda olduğu düşünülüyor.
LUPUS HASTALIĞININ TANISI
Kelebek hastalığı, klinik belirtilerle birlikte bazı kan testleri yardımıyla tespit ediliyor. Hastalara tam kan sayımı, böbrek testleri, akciğer grafisi, LE hücresi, anti DNA ve ANA bakılıyor. Hekim gerekli görürse ve şüphelendiği organ tutulumuna göre daha pek çok test isteyebiliyor.
Başlangıçta tipik hastalık belirtilerini göstermeyen hastalarda tanı koymak çok zor olabiliyor ve SLE pek çok doku hastalığı ile karışabiliyor.
KELEBEK HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Lupus hastalığının kesin bir tedavisi yok. Tedavi, hastalığın ilerlemesini durdurmak, hayati komplikasyonları önlemek ve belirtileri hafifletmek için uygulanıyor. Bu nedenle erken tanı büyük önem taşıyor. Çünkü ilerlemiş hastalığı geri döndürmek mümkün olmuyor.
Tedavi her hasta için hastalığın şiddetine göre özel olarak planlanıyor.
Vücudun pek çok organ ve dokusunda ortaya çıkan iltihaplar için iltihap giderici ilaçların kullanılması gerekiyor. Bağışıklık sistemini baskılayan steroid grubu ilaçlar da kullanılıyor. Kan pıhtısı eğilimi olan hastalara aspirin gibi kan sulandırıcı ajanlar reçete ediliyor.
