27 Mayıs 1960 Darbesi'nin ardında yüzlerce siyasetçinin yargılandığı ve Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan'ın idam kararının verildiği İstanbul'daki Yassıada, kongre merkezine dönüştürülerek 'Demokrasi ve Özgürlükler Adası'na dönüştürüldü. 2020 yılında hizmete açılan ada, toplumsal hafıza işlevi görüyor. İşte detaylar...
Eski Başbakanlardan Adnan Menderes'in idamıyla sonuçlanan yargılamaların yapıldığı Yassıada'nın adı 'Demokrasi ve Özgürlükler Adası' olarak değiştirildi. Cumhuriyet tarihinin en karanlık dönemlerinden birine ev sahipliği yapan Demokrasi ve Özgürlükler Adası; Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Gümrük ve Turizm İşletmeleri (GTİ) işbirliğiyle yap-işlet-devret modeliyle yeniden inşa edildi.
DEMOKRASİ VE ÖZGÜRLÜKLER ADASI NE ZAMAN AÇILDI?
Yassıada, Adnan Menderes ve Demokrat Parti hükümeti üyelerinin idam kararının verildiği yer olarak hafızalara kazındı. Ada, yapılan düzenleme ve yeniliklerin ardından 27 Mayıs 1960 asker ihtilalinin 60. yılı olan 27 Mayıs 2020 günü açıldı.
'Yassıada'nın adı 2013 yılında 'Demokrasi ve Özgürlükler Adası' olarak değiştirildi. 2015 yılında da kültür ve kongre merkezi haline getirilmesine karar verildi.
Demokrasi ve Özgürlükler Adası'nda 176 kişilik bir otel, 600 kişilik Adnan Menderes Kongre Merkezi ile 7 bin 700 metrekarelik müze ve cami yer alıyor.
103 bin 750 metrekarelik alana sahip alanda demokrasi ve şehitler anıtı açık hava müzesi, demokrasi parkı, sergileme alanları ile kafeterya ve restoranlar bulunuyor.
Yargılamaların yapıldığı mahkeme salonu ise 27 Mayıs Müzesi'ne dönüştürüldü.
YASSIADA'NIN TARİHİ
Yassıada 4. yüzyıldan itibaren sürgün yeri olarak kullanılırken, zaman içinde üzerine kilise ve bir manastır inşa edildi. Birkaç sahip değiştiren ada 1947 yılında Deniz Kuvvetleri tarafından satın alındı. 1952 yılında eğitim hizmetlerine açıldı.
27 Mayıs 1960 darbesinden sonra burada kurulan mahkemede Demokrat Partililer yargılandı. 1993 yılında İstanbul Su ürünleri Fakültesi enstitüsünü adaya taşıdı. Fakülte, adayı 1995 yılında terk etti. O tarihten yeniden inşasına başladığı 2015 yılına kadar Yassıada metruk halde bulunuyordu.
YASSIADA DEMOKRASİ VE ÖZGÜRLÜKLER ADASI ZİYARETE AÇIK MI?
Kongre merkezi olarak kullanılacak Demokrasi ve Özgürlükler Adası vatandaşların da kullanımına açık olacak. Fakat adayı ziyaret etmek organizasyon ve turlar kapsamında mümkün olacak.
İşletmeciliğini TOBB'un üstlendiği, günübirlik ziyaretlere de açılacak Demokrasi ve Özgürlükler Adası'nın iki temel işlevi bulunuyor.
Adada, Türkiye'nin demokrasi ve siyasi tarihinin utanç vesikaları olan darbe, tutuklamalar ve yargılamalar ülkenin genç nesillerine öğretilerek, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun aziz hatıraları yaşatılıyor.
Normalleşme sürecinden sonra ulusal ve uluslararası toplantılara ev sahipliği yapılacak olan adada, bu alandaki tarihi tecrübenin küresel düzeyde paylaşılması hedefleniyor.
DEMOKRASİ VE ÖZGÜRLÜKLER ADASI NEREDE, NASIL GİDİLİR?
Eski adıyla Yassıada, yeni adıyla Demokrasi ve Özgürlükler Adası Marmara Denizi açıklarında yer alıyor. İstanbul'un Asya Yakası'na daha yakın olmasından dolayı ulaşım genellikle buradan sağlanıyor. Yassıada, Prens Adaları'nın bir parçası olarak biliniyor.
Eski günlerini geride bırakan Yassıada, toplumsal hafıza açısından son derece önemli bir kongre merkezine ve açık hava müzesine dönüştürüldü.
GOOGLE HARİTALAR'DA GÖRÜNTÜLEMEK İÇİN TIKLAYIN
Demokrasi ve Özgürlükler Adası, açık alanlarda yer alan heykelleri ve objeleriyle de dikkati çekiyor.
Adada, bir duvara, yargılanan 592 milletvekilini temsilen yerleştirilen o döneme ait valizlerin replikaları bulunuyor.
1859 yılında adayı satın alarak sahilde kaleye benzer bir bina ile adanın ortasına köşk yaptıran Birleşik Krallık'ın İstanbul sefiri Henry Bulwer'ın, elinde bir kalemle bankta otururken tasarlanmış bir heykeli yer alıyor.
Açık alandaki en ilginç tasarımlardan biri, sansüre takıldığı için muhatabına ulaşamayan mektuplardan yola çıkılarak yapılan 'Ulaşamayanlar' heykeli. Heykel, etrafı dikenli tellerle çevrili mektuplar ve büyük bir tüy kalemden oluşuyor.
DEMOKRASİ VE ÖZGÜRLÜKLER ADASI TARİHE IŞIK TUTUYOR
'Karanlıktan Aydınlığa' adlı açık hava sergisinde ise adanın geçmişten bugüne tarihi yazı ve görsellerle anlatılıyor. Bu serginin yer aldığı binanın duvarlarına 4 dilde yazılan 'demokrasi' kelimesi dikkati çekiyor.
Açık alandaki bazı objelerin yanlarında, plakalarla duvara monte edilen hadis-i şerifler bulunuyor. 'Adil Yargılanma' başlıklı bir plakada, "Bir saat adaletle hükmetmek, bir sene ibadet etmekten daha hayırlıdır" hadis-i şerifi yer alıyor.
Adanın en dikkat çekici yapısı ise 24 metre yüksekliğindeki taş yüzeyli Demokrasi Feneri.
Fenerin ışığı yalnızca adadan değil komşu adalardan ve İstanbul'un yakın kıyılarından da görülebilecek. Demokrasiye olan saygıyı ve inancı canlı tutan, simgeleyen bir yapı olarak Demokrasi Feneri, ışığıyla geleceği aydınlatacak.
Adadaki yapılardan biri de dünyanın demokrasi tecrübesi ve insan hakları tarihinin aktarıldığı 7 bin 768 metrekare büyüklüğünde Demokrasi ve Özgürlükler Müzesi olarak değerlendirildi.
ADNAN MENDERES'İN HATIRASI YAŞATILIYOR
Yargılamaların yapıldığı dönemde subay yatakhanesi olarak kullanılan Demokrasi ve Özgürlükler Müzesi'nin girişindeki duvarda, Adnan Menderes'in "Yeter! Söz milletindir!" ifadesi dikkati çekiyor.
Bu müzenin içinde Adnan Menderes'in doğduğu evin benzeri yer alıyor. Müzede, "Aydın Evi" olarak adlandırılan bu bölümde bir yatak odası, salon ve mutfak yer alıyor.
Müzenin içindeki küçük odalarda, Adnan Menderes'in hayatı ile iktidarda bulunduğu yıllarda Türkiye'de yaşanan kalkınma hamlelerine ilişkin bilgi ve görseller ziyaretçilere aktarılıyor.
Adnan Menderes'in 17 Şubat 1959'da Londra'da yaşadığı uçak kazası da anlatılıyor. Odanın içinde, uçak enkazının bir replikası bulunuyor.
Müzenin üst katında ise Adnan Menderes'in hapishane odası yer alıyor. Güneş almaması için pencereleri tahtalarla kapatılan odada bir yatak, masa, sandalye ve tek duvarlı bir tuvalet mevcut.
Yan taraftaki sorgu odasında ise Adnan Menderes'in sandalyede oturan balmumundan heykeli görülüyor.
Bu katta ayrıca, 'Özlem', 'Sessizlik-İntihar', 'Çaresizlik-Halüsinasyon', 'Ölüm Korkusu', 'Dava Arkadaşları', 'Dava Devam Ediyor' adlı odalar bulunuyor.
Adada, Yassıada yargılamalarının özet olarak yayınlandığı, dönemin tek kitle iletişim aracı radyo da unutulmadı.
Demokrasi ve Özgürlükler Müzesi'nin yakınında bulunan dev radyodan adaya dönem şarkıları yayını yapılıyor.
MAHKEME ÜYELERİNİN YÜZLERİ KAPATILDI
Adanın karanlık geçmişinin yeni nesillere ve dünyaya anlatılması amacıyla darbe yargılamalarına sahne olan spor salonu, Hasan Polatkan Spor Salonu ve 27 Mayıs Müzesi olarak ziyaretçilerin karşısına çıkıyor.
Hasan Polatkan Spor Salonu ve 27 Mayıs Müzesi'nin girişinde, dava dosyalarının özetinden ve çıkan kararlardan oluşan sergi yer alıyor.
Müzedeki mahkeme salonunda Yüksek Adalet Divanı'nın arkasında yer alan 'Adalet Mülkün Temelidir' yazısı dikkati çekiyor. Bu yazının altında Yüksek Adalet Divanı Başkanı Salim Başol, Başsavcı Altay Ömer Egesel ve diğer divan üyeleri ile mahkeme salonunda sanıkların yer aldığı bölümde karşılıklı olarak nöbet tutan askerlerin balmumu heykelleri bulunuyor.
Yüksek Adalet Divanı üyelerinin yüzü, 'kontrol altında verilen karar'ın ifadesi olarak maskelerle kapatıldı.
Öte yandan bu müzenin içinde dev ekranda ziyaretçilere, o dönem Türk siyasi tarihinde ve Yassıada'da yaşananların anlatıldığı 'Dünden Bugüne Yassıada' belgeseli izlettiriliyor.
