Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü'ne göre İstanbul Boğazı'ndan ve Çanakkale Boğazı'ndan doğrudan geçiş yapacak büyük tonajlı gemiler kılavuz kaptan almak zorunda değil. İstanbul ya da Çanakkale içindeki limanlardan birine uğrayan gemilereyse kılavuz kaptan eşlik etmek zorunda. İşte, kılavuz kaptan hakkında bilgiler...
Sadece İstanbul Boğazı'nda 3 vardiya şeklinde toplam 60 kılavuz kaptan hizmet veriyor. Boğazın emniyeti için tüm gemilerin kılavuz kaptan almaları gerekiyor. İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'nda meydana gelen toplam kazaların yüzde 93'ü kılavuz kaptan hizmeti almayan gemilerin başına geliyor.
BOĞAZ GEÇİŞİNDE KILAVUZ KAPTAN ZORUNLU MU?
Türk Boğazları ile ilgili 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin 2. maddesinde, barış zamanında ticari gemilerin Türk Boğazları'ndan geçişi sırasında kılavuz kaptanlık hizmeti isteğe bağlı kılındı.
1936 yılında da İstanbul Boğazı'ndan geçen gemi sayısı günde 17 iken zaman içinde artış olunca geçişler için önlemler alındı.
6 Kasım 1998 tarihinde 'Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü' uygulamaya konuldu. Tüzüğe göre Türk Boğazları'ndan uğraklı geçiş yapacak olan gemiler için kılavuz kaptan bulundurma zorunluluğu getirildi. Fakat uğraksız geçiş yapacak gemilerde kılavuz kaptan zorunluluğu bulunmuyor.
Türk Boğazlardan geçen gemilerin zorunlu olmadığı halde yüzde 50'si kılavuzluk hizmetini kullanmayı tercih ediyor.
KILAVUZ KAPTAN NEDİR, NE İŞ YAPAR?
Gemileri liman veya nehir ağızları gibi tehlikeli veya tıkanmış sularda manevra yaptıran kaptanlara 'kılavuz kaptan' adı veriliyor. Kılavuz kaptanlar genellikle eski gemi kaptanlarından tercih ediliyor. Kılavuz kaptanlar belirli su yolu hakkında detaylı bilgiye sahip, oldukça deneyimlidir. Yurt dışında 'pilot' olarak ifade ediliyor.
Türkiye'de modern anlamda kılavuz hizmetinin verilmesi ise Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra mümkün oldu. 1990'lı yıllara kadar da bu hizmet sadece devlet tarafından verildi. 1990'ların ikinci yarısından itibarense kılavuz kaptanlık hizmetini özel şirketlerin de vermesini sağlayan yasal düzenlemeler yapıldı.
Günümüzde hem kamuya, hem de özel sektöre ait firmalar kılavuz kaptanlık hizmeti sunabiliyor. Türk boğazlarının yanı sıra İzmir ve İstanbul limanlarında kılavuzluk hizmeti devlet eliyle sunulurken, tüm diğer bölgelerde özel sektör görev yapıyor.
KILAVUZ KAPTAN'IN GÖREVİ NEDİR?
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı adına Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından İstanbul ve Çanakkale Boğazları'ndan geçen gemilere kılavuz kaptanlık hizmeti veriliyor.
Türk Boğazları'na girecek gemiler gemi trafik hizmetlerine bilgi vererek sırasını bekliyor. Geçiş sırası geldiğinde ise genellikle kılavuz kaptanı hizmeti alıyorlar.
Seyir halindeki gemiye yanaşan kılavuz kaptanları taşıyan bot, bir süre gemi ile aynı hızda ilerlemek zorunda. Kılavuz kaptan ise gemiden sarkıtılan halatlarla bottan gemiye tırmanıyor. Gemiye binan kılavuz kaptan, geminin kumanda merkezine giderek kaptana seyirde yardımcı oluyor.
Gemi kaptanlarının en üst mertebesi olarak bilinen kılavuz kaptanlık için, 10 yıl boyunca çalışan kaptanlar eleme sınavına girebiliyor. Kılavuz kaptanlığı kazanan kaptanlar ise önce küçük tonajlı gemilere birkaç yıl sonra büyük tonajlı gemilere rehberlik edebiliyor.
