Uygurların sınır dışı edilmesi Meclis gündeminde: Türkiye, Çin’in baskılarına boyun mu eğiyor?

FEYZA NUR ÇALIKOĞLU

DEM Parti Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, İstanbul 16. ve 18. İdari Mahkemeleri tarafından iki Uygur Türkü’nün Çin’e iadesine karar verilmesini Meclis gündemine taşıdı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’a yönelttiği soru önergelerinde, Türkiye’nin Uygur Türkleri konusundaki politikası, uluslararası insan hakları taahhütleri ve Çin ile ekonomik ilişkiler arasındaki dengeyi sorguladı. Türkiye’nin BM bildirisine imza atarak Çin’in insan hakları ihlallerini tanımasına rağmen mahkemelerin “zulme dair somut delil yok” gerekçesiyle iade kararı vermesi tepki çekti. Gergerlioğlu, iade edilen Uygurların akıbetinin takip edilip edilmediğini ve Türkiye’nin Çin’in baskıcı politikalarına karşı uluslararası alanda daha net bir tavır alıp almayacağını sordu.

Gergerlioğlu’nun soruları, Türkiye’nin insan hakları taahhütleri ile Çin ile yürüttüğü ekonomik ve siyasi ilişkiler arasındaki dengeyi sorguluyor. Türkiye’nin 2022’de Birleşmiş Milletler (BM) bildirisine imza atarak Çin’in Uygur Türklerine yönelik baskıcı politikalarını kınamış olmasına rağmen, mahkemelerin “zulme dair somut delil yok” diyerek iade kararı vermesi büyük tepki çekiyor.

TÜRKİYE, UYGUR TÜRKLERİ İÇİN HANGİ ADIMLARI ATTI?

Gergerlioğlu, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’a yönelttiği sorularında, Türkiye’nin Uygur Türklerine yönelik nasıl bir politika izlediğini ve neden sınır dışı edilen Uygurların zulme uğramayacağına dair herhangi bir güvence verilmeden Çin’e teslim edildiğini sorguladı.

•⁠ ⁠Türkiye, Çin’in Uygur Türklerine yönelik politikalarına karşı bugüne kadar hangi diplomatik girişimlerde bulundu? Resmi olarak herhangi bir protesto notası verildi mi?
•⁠ ⁠Türkiye’nin BM bildirisine imza atarak Çin’in insan hakları ihlallerini tanımasına rağmen, mahkemelerin zulüm iddialarını yok saymasının sebebi nedir?
•⁠ ⁠Çin’e iade edilen Uygurların akıbeti takip ediliyor mu? Daha önce Türkiye’den iade edilen Uygur Türklerinin hayatta olup olmadığına dair herhangi bir bilgi var mı?
•⁠ ⁠Türkiye, Uygur sığınmacılar için güvenli üçüncü ülkelere geçiş hakkı sağlamak adına herhangi bir politika yürütüyor mu?
•⁠ ⁠Türkiye'nin Çin ile suçluların iadesine dair bir anlaşması var mı? Eğer varsa, bu anlaşma Uygur Türklerini de kapsıyor mu?

“MAHKEMELER İNSAN HAKLARINI NEDEN YOK SAYIYOR?”

Gergerlioğlu’nun Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’a yönelttiği sorular, mahkemelerin aldığı iade kararlarının uluslararası hukuka uygun olup olmadığını ve insan haklarına dair Türkiye’nin sorumluluklarını nasıl yerine getirdiğini sorguluyor.

•⁠ ⁠Türkiye, BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi ve İşkenceyi Önleme Sözleşmesi'ne taraf olmasına rağmen, mahkemelerin verdiği kararlar nasıl savunuluyor?
•⁠ ⁠BM, Avrupa Birliği ve insan hakları örgütleri, Çin’in Uygurlara yönelik baskısını belgelerle ortaya koymuşken, mahkemeler neden “zulme dair somut delil yok” diyerek iade kararı veriyor?
•⁠ ⁠Türkiye’den üçüncü ülkelere gönderilen bazı Uygurların Çin’e iade edildiği iddiaları doğru mu? Adalet Bakanlığı bu iddiaları araştırıyor mu?
•⁠ ⁠Türkiye, Çin’in Uygurlara yönelik baskı politikalarına karşı uluslararası bir soruşturma açılmasını desteklemeyi düşünüyor mu?

UYGUR TÜRKLERİ İÇİN DİPLOMASİ VE EKONOMİ DENGESİ

Gergerlioğlu’nun soru önergesi, Türkiye’nin Çin ile artan ekonomik ilişkilerinin Uygur Türklerine yönelik politikalar üzerindeki etkisini de gündeme getirdi. Türkiye, Çin ile ekonomik iş birliklerine zarar gelmemesi için mi net bir politika belirlemiyor? sorusunu yönelten Gergerlioğlu, insan hakları konusundaki tutumun ticari ilişkiler tarafından şekillendirilip şekillendirilmediğini sorguladı.

•⁠ ⁠Türkiye, Çin ile ticari ilişkilerine zarar vermemek adına Uygur Türkleri konusunda sessiz mi kalıyor?
•⁠ ⁠Uygur soykırımının belgelenmesi ve uluslararası alanda tanınması için Türkiye herhangi bir girişimde bulunmayı planlıyor mu?

ÇELİŞKİLİ KARARLAR

Daha önce gündeme gelen Uygur iade vakaları, Türkiye’nin insan hakları konusunda verdiği sözlerle mahkemelerden çıkan kararların çeliştiğini gösteriyor. Çin’e iade edilen Uygur Türklerinin işkenceye uğramayacağını kim garanti edebilir? sorusu halen yanıt bekliyor.

Gergerlioğlu’nun hükümete yönelttiği sorular, Türkiye’nin Uygur Türkleri konusundaki tutumunun uluslararası insan hakları standartlarıyla ne kadar örtüştüğünü yeniden tartışmaya açıyor. Adalet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı’nın bu sorulara nasıl yanıt vereceği ise merak konusu.