2022 yılının üçüncü çeyreğinde, 51 davada 73 gazeteci hakim karşısına çıktı. Mahkumiyetle sonuçlanan 10 davada 11 gazeteciye toplam 30 yıl 11 ay 11 gün hapis cezası verildi. En az 23 gazeteci haber takibi esnasında polisin fiziksel şiddet ve tehdidine maruz kaldı. 2022 Kasım ayı itibarıyla 68 gazeteci cezaevinde bulunuyor.
Sivil toplum kuruluşu Expression Interrupted tarafından hazırlanan 'İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi' raporlarının yedincisi yayımlandı.
Dava ve açık kaynak takip çalışmaları sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda hazırlanan rapor, 2022 yılının temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsıyor.
2022 YILINDA 68 GAZETECİ CEZAEVİNDE BULUNUYOR
Rapora göre, 20 Temmuz ile 1 Eylül tarihleri arasındaki yılın üçüncü çeyreğinde gazetecilerin sanık olarak yargılandığı 51 dava görüldü.
Bu davalarda 73 gazeteci yargılandı. Karara bağlanan 15 davadan 10'u mahkumiyetle sonuçlandı. 10 davada 11 gazeteciye toplam 30 yıl 11 ay 11 gün hapis cezası verildi.
Beş gazetecinin beraat ettiği rapora konu üç aylık dönemde, 14 gazeteci hakkında dokuz yeni dava açıldı. 11 gazeteci ve medya çalışanı ise gözaltına alındı.
2022'nin ikinci çeyreğinin sonunda 67 olan tutuklu gazeteci sayısı ise 68'e yükseldi.
EN FAZLA SUÇ İSNADI 'ÖRGÜT PROPAGANDASI YAPMAK'
Yargılamalarda gazetecilere en fazla 'örgüt propagandası yapmak', 'örgüte bilerek ve isteyerek yardım etmek' ve örgüt üyesi olmak' üzere 'terör' suçlamaları yöneltildi.
Bunların ardından en sık yöneltilen suçlamalar ise '2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na muhalefet etmek', 'kamu görevlisine hakaret' ve 'Cumhurbaşkanına hakaret' şeklinde kayıtlara geçti.
GAZETECİLER, POLİSİN ŞİDDET VE TEHDİDİNE MARUZ KALIYOR
Açık kaynaklardan derlenen verilere göre, yılın üçüncü çeyreğinde en az 23 gazeteci haber takibi esnasında polisin fiziksel şiddet ve tehdidine maruz kaldı.
Bir gazeteci sınır dışı edilirken, bir gazetecinin de Türkiye'ye girişine izin verilmedi.
Bir gazeteci ve bir medya çalışanı haber takibi esnasında yaşanan trafik kazasında yaşamını yitirdi.
Aynı dönemde, 20 gazetecinin ise fişlendiği ortaya çıktı.
EN ÇOK CEZA HALK TV VE TELE 1'E
Rapora konu üç aylık dönemde, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) televizyon kanallarına eleştirel yayın içerikleri nedeniyle ceza kesmeye devam etti.
Söz konusu dönemde RTÜK'ün program durdurma ve para cezalarının hedefinde Halk TV, Habertürk TV ve Tele 1 kanalları yer aldı.
RTÜK üyesi İlhan Taşcı tarafından açıklanan rakamlar ise Üst Kurul'un ceza kararlarındaki orantısızlığı bir kez daha gözler önüne serdi.
Taşcı'nın 1 Ocak-15 Eylül 2022 tarihleri arasını kapsayan raporuna göre, RTÜK bu 8,5 aylık dönemde eleştirel yayın çizgileriyle bilinen televizyon kanalları hakkında toplam 11,5 milyon TL tutarında 38 ceza verirken, aynı dönemde iktidara yakın kanallara ise toplam 1,5 milyon TL tutarında üç kez ceza verdi.
GAZETELERİN İLAN HAKKI İPTAL EDİLDİ
Basın İlan Kurumu (BİK) ise raporun incelediği üç aylık dönemde, Evrensel gazetesinin resmi ilan ve reklam yayımlama hakkını tümüyle iptal etti.
2019 Eylül ayında alınan resmi ilan ve reklam durdurma kararı sebebiyle gazeteye üç yıldır ilan verilmiyordu.
Yeni Asya gazetesiyle ilgili 28 Ocak 2020 tarihinden bu yana süren ilan yasağı da raporun hazırlandığı dönemde hâlâ sürüyordu.
BİRÇOK GAZETEYE PARA CEZASI KESİLDİ
Expression Interrupted platformunun 'İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi' raporuna göre, aynı dönemde Anayasa Mahkemesi (AYM), Cumhuriyet, Sözcü, BirGün ve Evrensel gazetelerinin BİK'in 'ilan kesme' cezalarıyla ilgili 14 bireysel başvuru dosyasını tek bir dosyada değerlendirerek karara bağladı.
AYM, 10 Mart 2022 tarihli kararında, cezaların basın ve ifade özgürlüğünün ihlali olduğuna hükmetti ve ceza kesilen gazetelere ayrı ayrı 10 bin TL tazminat ödenmesine karar verdi.
49. MADDENİN YENİDEN DÜZENLENMESİ İSTENİYOR
İhlallerin 'yapısal bir sorun'dan kaynaklandığını saptayan Anayasa Mahkemesi, BİK'in cezalara gerekçe olarak gösterdiği 195 sayılı Kanun'un 49. maddesinin yeniden düzenlenmesi için hükmün Meclise gönderilmesine karar verdi.
İhlallerin yapısal sorundan kaynaklanması sebebiyle 'pilot karar' usulünün uygulanmasına hükmeden Mahkeme, aynı konuda yapılan ve karardan sonra yapılacak başvuruların incelenmesini de bir yıl süreyle erteledi.
Karar üzerine açıklama yayımlayan BİK ise "Yönetim Kurulumuz, TBMM tarafından 195 sayılı Kanunun 49. maddesinde değişiklik yapılana kadar Basın Ahlak Esasları kapsamında yapılan başvuruları toplantı gündemine almamaya karar vermiştir" dedi.
OSMAN KAVALA'NIN HAK İHLALİ SÜRÜYOR
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş davalarında verdiği ihlal kararları rapora konu dönemde de uygulanmadı.
1 Kasım 2017 tarihinden beri tutuklu bulunan iş insanı Osman Kavala'nın davasında verilen AİHM kararının uygulanmaması nedeniyle Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından Türkiye hakkında başlatılan ihlal süreci yeni bir aşamaya geçti.
AİHM Büyük Dairesi, Bakanlar Komitesinin 2 Şubat 2022 tarihinde başlattığı ihlal prosedürü kapsamındaki kararını 11 Temmuz 2022 günü açıkladı ve Türkiye'nin Kavala kararını uygulamayarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki yükümlüklerini ihlal ettiğine hükmetti.
AİHM: TÜRKİYE İYİ NİYETLE HAREKET ETMİYOR
Büyük Daire kararında, Kavala'nın ikinci kez tutuklanmasına neden olan 'casusluk' suçlamalarının Mahkeme tarafından daha önce incelenen olguların 'benzeri hatta aynısı' olan olgulara dayandırıldığı kaydedildi.
Kararda, Türkiye'nin AİHM'nin 10 Aralık 2019 tarihinde aldığı Kavala kararının uygulanmasına yönelik eylem planları ve adımlar sunduğunu ancak bunların Mahkemenin Türkiye'nin 'iyi niyetle' ve 'Kavala kararının ruhuna ve sonuçlarına uygun' biçimde hareket ettiğine kanaat getirmesini mümkün kılmadığı belirtildi.
Sınır Tanımayan Gazeteciler'e göre dünya çapında basın özgürlüğü endeksi
