Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Araştırma Merkezi, tarafından yapılan araştırma kapsamında; Türkiye Avrupa ile kıyaslandı, sonuç ise içler acısı çıktı. Söz konusu araştırmada Türkiye, emekli ve hak sahipliği aylığına sahip en düşük ortalamaya sahip 2’inci ülke oldu…
DİSK Araştırma Merkezi, ‘Avrupa ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu’ araştırmasının sonuçlarını paylaştı. Türkiye ve Avrupa ülkelerinde emeklilerin durumunu ele alan araştırma 2012-2021 yıllarını kapsadı.
Araştırmaya göre Euro cinsinden emekli maaşı Türkiye’de 2012-2021 yılları arasında %33,6 azalış gösterdi. Türkiye’deki emekli maaşı merkez Avrupa ülkelerinin altıda biri. 2021 yılında ortalama emekli maaşı İspanya’da 1.417 Euro, Fransa’da 1.485 Euro, Almanya’da 1.552 Euro, İtalya’da 1.582 Euro, Belçika’da 1.717 Euro, Hollanda’da ise 2.003 Euro olarak kaydedilirken Türkiye’de yalnızca 237 Euro’da kaldı.
TÜRKİYE EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞINA SAHİP 2’İNCİ ÜLKE OLDU
Araştırmanın bazı kısımları şu şekilde:
Türkiye, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında en düşük ortalama emekli ve hak sahibi aylığına sahip ikinci ülkedir. 2021’de Türkiye’de ortalama emekli ve hak sahibi aylığı 237 avrodur. 11 Avrupa ülkeleri içinde Türkiye’den daha düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip ülke 224 avro ile Bulgaristan’dır. Sırbistan (259 avro), Romanya (351 avro) ve Litvanya (364 avro) en düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip beş ülkenin içinde yer almaktadır. 2021’de emekli ve hak sahibi aylığı en yüksek ilk üç Avrupa ülkesi Lüksemburg (2.734 avro), İzlanda (2.513 avro) ve Norveç’tir (2.448 avro) (Grafik 7, Tablo 4).
Türkiye’den daha düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip ülke sayısı 2012’de 9 iken 2021’de 1’dir. 2012 yılında Türkiye, AB ülkeleri arasında emekli ve hak sahibi aylığı en düşük onuncu ülkeydi. 2012 yılında Türkiye’de ortalama emekli aylığı 357 avro idi. 2012’de Avrupa ülkeleri içinde en düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip ilk üç ülke Bulgaristan (128 avro), Romanya (177 avro) ve Sırbistan (209 avro) iken en yüksek emekli aylığına sahip ilk üç ülke Norveç (2.365 avro), Lüksemburg (2.252 avro) ve İsviçre’ydi (1.798 avro). Avrupa ülkeleri emekli ve hak sahibi aylıklarının 2012 ve 2021 yılları arasında artış oranına bakıldığında Türkiye’nin avro cinsinden emekli aylığının 9 yılda yüzde 33,6 azaldığı görülmektedir. Türkiye dışında emekli ve hak sahibi aylığı azalan tek ülke yüzde 1,8 ile Yunanistan’dır.
EMEKLİ MAAŞININ ASGARİ ÜCRET ORANINA EN DÜŞÜK OLDUĞU ÜLKELER ARASINDA TÜRKİYE VAR
Ortalama emekli maaşının asgari ücretle ilişkisi emekli maaşlarının düzeyiyle alakalı ciddi bir göstergedir. Şüphesiz ülkelere göre asgari ücret kapsamı çok farklı olduğundan asgari ücretin ülkelere göre önemi farklıdır. Türkiye, Avrupa’nın aksine, asgari ücret kapsamı oldukça yüksek bir ülke. AB ülkelerinde asgari ücrette çalışanların oranı yaklaşık %4 olurken, Türkiye’de bu oran %40-50 oranındadır. Fakat, asgari ücret tutarının geçinmek için gerekli olan en az ücret olmasından dolayı, emekli maaşlarının asgari ücrete oranı oldukça önemlidir.
Türkiye, Avrupa ülkelerinden ortalama emekli ve hak sahibi maaşının ortalama asgari ücrete oranının en düşük olduğu ülkelerdendir. Türkiye, asgari ücrete oranla en düşük emekli ve hak sahibi maaşına sahip 4’üncü ülke konumundadır. 2021 yılında Türkiye’de brüt asgari ücret 370 avro, ortalama emekli ve hak sahibi maaşı da 237 avrodur. Böylece emekli ve hak sahibi maaşının asgari ücrete oranı %64,1 olmaktadır. Avrupa’da emekli ve hak sahibi maaşının asgari ücrete oranının Türkiye’den daha düşük olduğu 3 ülkenin de gerek emekli maaşı, gerek asgari ücret düzeyi Türkiye’den yüksektir. Emekli ve hak sahibi maaşının asgari ücrete oranının en düşük olduğu ülke %56,7’yle Litvanya, 2’inci ülke %63,4’le Slovakya ve %63,9’la Slovenya’dır.
Diğer taraftan bazı Avrupa ülkelerinde emekli ve hak sahibi maaşı asgari ücretten fazladır. Emekli ve hak sahibi maaşı asgari ücretin Yunanistan’da yüzde 35,3, İspanya’da yüzde 27,8, Lüksemburg’da yüzde 24,1, Hollanda’da yüzde 18,3, Portekiz’de yüzde 14, Belçika’da yüzde 5,6, Malta’da yüzde 3,3 ve Çekya’da yüzde 1,8 üzerindedir.”
ARAŞTIRMANIN DİĞER BULGULARI
Araştırma kapsamında elde edilen diğer bulgular ise şöyle özetleniyor:
- 2012’de 447 avro olan Türkiye’de ortalama yaşlılık aylığı, 2021’de yüzde 37,2 gerileyerek 281 avroya düştü.
- Emekli aylıklarına Türkiye’de Avrupa’nın yarısından daha az kaynak ayrılıyor: Emekli ödemelerinin GSYH’ye oranı AB-27 ortalamasında yüzde 9,5 iken Türkiye’de yüzde 4,1’dir.
- Türkiye’de aktif/pasif oranının çok düşük olduğu iddiası doğru değildir: 2021 itibarıyla Avrupa ülkelerinde aktif/pasif oranı ortalama 1,6 iken Türkiye’de bu oran 1,9’dur.
- 2002 yılında Türkiye’de ortalama emekli ve hak sahibi aylık ve geliri asgari ücretin yüzde 22 fazlası iken 2023’te yüzde 26 altına düştü.
- 2002’de ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 46,4 iken 2024’te yüzde 27,7’ye geriledi.
- 2002 yılında yüzde 36,6 olan çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2023’te yüzde 55,3’e yükseldi.
- Bütçede emeklilerin payı düşüyor: 2008-2024 arasında SGK’ye yapılan bütçe transferlerinin oranı 5,2 puan azaldı.
- SGK’de emekliler için yeterince kaynak var: Prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı 2002’de yüzde 61 iken 2023’te yüzde 76,4’e yükseldi.
