Prim ve yıl şartını tamamlayan EYT'liler emekli aylığına kavuşurken, primi yetmeyenler de hem primi tamamlama yolları, hem istenen şartlarda bir değişiklik olup olmayacağı, hem de emekli olunamıyorsa borçlanma ve primlerin geri alınıp alınamayacağı merak ediyor. Peki, eksik prim nasıl tamamlanır? Prim gün şartı düşürülür mü? Kimlere prim iadesi yapılır? Nasıl geri alınır? Prim iadesi nasıl hesaplanır? İşte, eksik prim tamamlama ile ilgili bilgiler...
Emekli olmak için yıl, yaş ve prim şartlarını tamamlamak gerekirken, kısa süre önce çıkarılan EYT yasası 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olan 4 milyonu aşkın kişinin tam emeklilik için yaş şartını kaldırdı.
Bu sayede prim ve yıl şartını tamamlayanlara emeklilik yolu açıldı. Ancak primini tamamlayamadığı, borçlanma yapıp süresi yetmediği için emekli olamayan pek çok kişi var.
Takvim'den Çığıl Ön Yener'in haberine göre, eksik primi tamamlamanın yolları ya da ödenen primlerin geri alınıp alınmayacağı en çok merak edilen konuların başında yer alıyor. İşte merak edilen soruların yanıtları...
* Eksik prim nasıl tamamlanır?
Çalışarak eksik primini tamamlayamayanlar için borçlanma, BAĞ-KUR prim borcu nedeniyle silinen hizmet süresi varsa ihya ve isteğe bağlı sigorta imkanları bulunuyor. Ayrıca 3 Temmuz 2023 tarihine kadar başvuruların alındığı yapılandırma düzenlemesi kapsamında geçmiş döneme ait bazı primleri ödeyerek kazanma imkanı var. Bunun 2 yolu bulunuyor. İlki isteğe bağlı sigortalılıkla ilgili...
İsteğe bağlı sigortalı olanların primlerini bir yıl içinde ödemesi gerekiyor. Bu sürede ödenmeyen primler sigortalılık süresinden sayılmıyor. İsteğe bağlı sigortalılık kapsamında primini kendi yatırıp mart ayında başvuranların 2022 Nisan ayından yıl sonuna kadar olan prim borçları yapılandırma kapsamında yer alıyor.
Mayıs ayında başvuru yapanlar da 2022 Haziran ayından sonraki primler için yapılandırma hakkından yararlanabilecek. Kısmi süreli çalışanlar da ay içinde ödenmeyen primlerini aynı çerçevede yatırarak hizmetlerine ekletebiliyor.
* Prim gün şartı düşürülür mü?
Şu an gündemde bir BAĞ-KUR reformu bulunuyor. Bu kapsamda küçük esnaf, çiftçi gibi 1 milyon BAĞ-KUR'lunun prim gün şartının 9000'den 7200'e indirilmesi planlanıyor.
Bu düzenlemenin kısmi emekliliği de kapsaması gündemde. 5400 prim günüyle yaştan kısmi emekli olabilen BAĞ-KUR'lularda bu sürenin 4500'e çekilmesi bekleniyor. Böylece tam emeklilikte 1800, kısmi emeklilikte 900 gün avantaj ortaya çıkacak.
Söz konusu düzenleme EYT'li olup 9 bin günü tamamlayamamış olan erkek esnafa da erken emeklilik yolunu açacağı belirtiliyor. Bu çerçevede 7200 günü tamamlayan erkek BAĞ-KUR'lular EYT kapsamında hemen emekli olabilecek.
* Borçlanmada para iadesi söz konusu mu?
Borçlanma başvurusunda bulunup bunun ödemesini yapanlar, eğer emekli aylığı bağlanmadan önce başvurursa, ödediği hizmet borçlanmalarının bedelini geri alabiliyor. Ayrıca vefat eden sigortalıların hak sahipleri de yine borçlanma bedellerini aynı şartlarda geri alabiliyor. İleride yeniden borçlanma imkanı da var. Bu durumda yeni talep alınarak yapılması gereken ödeme tutarı hesaplanır.
* Kimlere prim iadesi yapılır? Nasıl geri alınır?
Bunun için ilk şart, sigortalı olarak çalışmıyor olmak ya da kendi işini yürütüyor olmamak. Ayrıca emeklilik için gerekli olan 3 şarttan yıl ve yaşı tamamlamış olmak gerekiyor.
Yıl ve yaş şartını tamamlamasına karşın emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayısını dolduramayanlar bağlı oldukları sosyal güvenlik merkezine ya da il müdürlüğüne yazılı talepte bulunurlarsa ödemiş oldukları prim tutarlarını toplu bir şekilde iade alabilir.
* Prim iadesi nasıl hesaplanır?
SSK'lılar (4A) için 2008'den önce kendi adına ödenen hem işçi hem de işveren primi, 2008'den sonra ise sadece işçi primleri geri ödeniyor. BAĞ-KUR'luların ödedikleri tüm primler geri veriliyor. Bu primler malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için olanlardan oluşuyor.
Sigortalının, varsa hizmet borçlanmaları ile isteğe bağlı sigorta primleri de ölüm ve yaşlılık toptan ödemelerine dahil ediliyor. Kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme yoluyla veri verilmiyor. İade yapılırken güncelleme yapılıyor.
* Ölen kişilerin yakınları da alabiliyor mu?
Vefat eden sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya, SSK sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekiyor. Bu şartlar sağlanmadığı için ölüm aylığı alamayan hak sahipleri, başvuru yapıp prim tutarlarını toplu olarak iade alabiliyor.
* Toptan ödemeyi alan yeniden bu süreleri kazanabilir mi?
5510 Sayılı Kanun'a göre toptan ödeme yapılarak hizmetleri tasfiye edilmiş bulunanlardan, yeniden bu kanuna tabi olarak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olanlar, yazılı olarak başvurmaları halinde, aldıkları toptan ödemenin ödeme tarihi ile yazılı istek tarihi arasında geçen yıllar için her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan tutarı, tebliğ tarihini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri halinde, bu hizmetler ihya edilir.
