Türkiye’nin yeşil dokusu bir kez daha alevlerle boğuşurken orman yangınlarına yönelik tedbirlerin yeterliliği de yeniden gündeme geldi. Geçen yıllarda ihmallerin büyüttüğü felaketlerden ders alınmadığı eleştirileri yapıldı. ‘Bireysel ihmal ve kasıt’ gibi gerekçeleri öne çıkarmaya çalışan iktidara ‘kilit önemdeki yangın havuzu, helikopter pisti ve orman yolu ihalelerinin niye rafta kaldığı’ sorusu yöneltildi.
SEKİZ AY İÇİNDE 5 BİNDEN FAZLA YANGIN
Orman yangınları geçen yıllarda binlerce hektar alanı küle çevirdi. Milli servet yok olurken alevlere müdahale edecek uçakların ve gece görüş helikopterlerinin yetersizliği kamuoyuna yansıdı. Eksiklere ilişkin soru işaretleri devam ederken Türkiye bu yıl yangın sarmalında kaldı. Geçen yıl ocak-ağustos arasında bin 419 orman yangını çıkarken bu yılın aynı döneminde yüzde 78 artışla kıvılcım 2 bin 529 kez çaktı. Sekiz ayda 5 bin yangınla yalan orman alan da ikiye katlandı.
‘YANGIN HAVUZU DA YAPILMAYACAK YOL DA’
Orman Bakanı’nın “Nefes almayan düşman” dediği yangınlara karşı ‘eksiksiz mücadele’ büyük önem taşımasına rağmen DEVA Partili Mehmet Emin Ekmen geçen ay yangın ihalelerinin iptal edildiğini savunmuştu. Ekmen, aradan geçen sürede bazı yapım işlerine dönük ihalelere yeniden çıkıldığını ancak orman yolları, helikopter pisti, yangın havuzu ve işçi ihalelerinin yine yok sayıldığını ileri sürdü. ‘Mücadelede bundan kaynaklı açık nasıl telafi edildi?’ sorusunu yöneltti.
‘CANAVAR’ BİR HAFTA SONRA DİZGİNLENDİ
Türkiye’nin dört bir yanındaki onlarca ilçede bir haftadır devam eden yangınlar küllenmeye başladı. İzmir Karşıyaka’daki yangın 62, Bolu Göynük’teki yangın ise 72 saat sonra dizginlenebildi. Uşak ve Aydın’da da alevlerin büyük oranda kontrol altına alındığını belirten Orman Bakanı İbrahim Yumaklı Bizi endişeye sevk edecek herhangi bir yangın yok” bilgisini verdi. Öte yandan yangınlarla ilgili tutuklu sayısı 9’a çıktı.
Ormanlar yanarken önlem projelerinin iptal edildiğini KARAR gündeme taşımıştı.
ORMANLAR YANARKEN BU NEYİN DUYARSIZLIĞI
Türkiye’de orman yangınlarının geçen yılın ilk 8 ayına oranla yüzde 78 artması önlemlerdeki eksikliklere ilişkin tartışmaları da yeniden alevlendirdi. Yangınla mücadelede kilit önem taşıyan havuz, helikopter pisti, orman yolu ve personel alımına yönelik ihalelerin bir türlü hayata geçirilmediği dile getirildi. DEVA Partili Mehmet Emin Ekmen de hayati önlemlere ilişkin Meclis’e sunulan soru önergelerinin yanıtsız bırakıldığını vurguladı.
Türkiye’nin giderek betona teslim edilen ormanları bir taraftan da alev çemberinde... Muğla’da 29 Temmuz-12 Ağustos 2021 tarihleri arasında çıkan orman yangınlarında 52 bin 20 hektar alan zarar görmüştü. Cumhuriyet tarihine geçen o günlerde tedbirlerin yeterliliği büyük tartışma konusu oldu. Milli servet küle dönerken alevlere müdahale edecek uçakların ve gece görüş helikopterlerinin yetersizliği kamuoyuna yansıdı. Aradan geçen 3 yılda felaketlerden ne kadar ders alındığı hâlâ muamma. Orman Bakanı’nın “Nefes almayan düşman” diye tarif ettiği yangınlara karşı ‘eksiksiz mücadele’ büyük önem taşımasına rağmen gazeteniz KARAR, 2 Temmuz’da tasarruf tedbirleri kapsamında yeşili koruyacak projelerin ihalelerinin iptal edildiğini yazdı. O dönem belgeleriyle birlikte paylaşım yapan ve “Vazgeçilen 20 ihalenin bedeli bakanlığın Mercedes’i kadar ediyor” diyen DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Emin Ekmen dün bir başka ihmale dikkat çekti. Aynı zamanda Mersin milletvekili olan Ekmen, bazı yapım işlerine dönük ihalelere yeniden çıkıldığını ancak orman yolları, helikopter pisti, yangın havuzu ve işçi ihalelerinin yine yok sayıldığını ileri sürdü.
“SAYIN BAKANA SORUYORUZ”
Yeni belgeleri KARAR’la paylaşan Ekmen, şunları kaydetti: “1 Temmuz tarihinde orman yangınlarıyla mücadele ihalelerinin tasarruf genelgesi kapsamında iptal edildiğini iddia etmiş, bakanlığın yalanlaması üzerine Kamu İhale Kurumu (KİK) ilanlarını esas alarak belgelendirmiş idik. Aradan 45 gün geçti. Bazı bina yapım işleri ilana çıktı ama KİK duyurularına göre, iptal edilen yangınla mücadele işleri tekrar ihale edilmedi. Defalarca soru önergesi verdim. Söz konu ihalelerin bedeli, bina yapım ihalelerinin bütçelerinden çok çok düşük. Ülkenin dört bir yanı yangın yeri iken sayın Bakan’a soruyoruz; son günlerdeki yangınla mücadelede yaşanan zorluklarda iptal edilen ihalelerin etkisi nedir? Tamamı belgeli, ihalelerin iptal edilmediğini bürokratlarınız size söyletti. Ama aynı kişiler hizmet açığını nasıl telafi etti? O ihaleler nasıl iptal edildiler? Yoksa ilgili arkadaşlar genelgeyi okumadan mı bu işlemi yaptı?..”
AFAD BAŞKANINDAN İTİRAF
İktidar ormanda tasarrufu seçerken Türkiye’de yaz mevsiminde çıkan yangınlarda geçen yıla göre büyük bir artış meydana geldi. Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre; 2023’ün 1 Ocak-19 Ağustos döneminde 1419 orman yangını çıkarken, bu yılın aynı döneminde yüzde 78 artışla kıvılcım 2 bin 529 kez çaktı. Ekipler, 4 günde (15-18 Ağustos arası) 109’u orman olmak 247 yangına müdahale etti. Yine aynı dönem mukayese edildiğinde yanan orman alanı 8 bin 865 hektardan 17 bin 456 hektara yükseldi. İptal edilen ihaleler konusunda sessiz kalmayı tercih eden hükümet ise ‘bireysel ihmal’ ve ‘kasıt’ gibi gerekçeleri öne çıkarıyor. Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD) Başkanı Okay Memiş, insan hatasına dikkat çekerken bir başka itirafta bulundu. Memiş, orman ve yerleşim yerlerinin iç içe olması ile ilgili tedbirlerin sorulması üzerine “Dere yatağına ruhsat verilmemesi, ormana bitişik yerlerde ruhsatsız yapılaşmaya müdahale edilmesi şart. Yetki bu anlamda yerel yönetimlerde. Belli alanlarda bakanlıklarda, bazen de bizde. Bu toplu mücadele gerektir” dedi.
İHALESİ İPTAL EDİLEN KENTLERDE ALEV KAPANI
Uşak’ın Eşme ve Banaz ilçelerindeki orman yangınları, yaklaşık 46 saatte kontrol altına alınabildi. Kamu İhale Kurumu’na göre “Uşak Orman İşletme Müdürlüğü Orman ve Kırsal Alan Yangınlarının Söndürülmesi” ihalesi 30 Mayıs 2024’te tasarruf genelgesi kapsamında iptal edilmişti. Banaz’da benzer bir şekilde 27 Mayıs’taki “Orman İşletme Müdürlüğü Orman ve Kırsal Alan Yangın Söndürülmesi İşi” ihalesinden vazgeçilmişti. Geçen ay İzmir Bergama’daki ormanlık alanı saran alevler, ikinci gününde durdurulabildi. Orman İşletme Müdürü Şahin Dönertaş, alevlere müdahale sırasında içinde bulunduğu kamyonetin devrilmesi sonucu can verdi. Bergama’da da “Orman İşletme Müdürlüğü, Yolçatı Orman Deposu YARDOP Yangın Helikopteri Pisti 2 Adet Yapım İşi” tasarruf tedbirleri gerekçesiyle iptal edilmişti.
ORMANLA YERLEŞİM YERLERİNİN ARASINDAKİ MESAFE AÇILMALI
Karşıyaka yangınını değerlendiren Prof. Dr. Doğan Yaşar “Tehlikenin ucundan dönüldü. 17 bina küle döndü ama kuvvetli rüzgar güneye doğru devam etseydi ilçenin tamamının tutuşması engellenemezdi. Birçok yerde yerleşim yerleri ormanın içine girmiş durumda” dedi.
İzmir’in Karşıyaka ilçesi Yamanlar Dağı’nda 15 Ağustos’ta saat 21.00 sıralarında çıkan yangın, rüzgarın da etkisiyle Bayraklı ile Çiğli’ye yayıldı. Alevler 17 evi küle çevirirken 105 ev ile 44 iş yeri tahliye edildi. 3 mahallenin boşaltılmasına yol açan yangın, yaklaşık 1600 hektarlık alanda etkili oldu. Kentin birçok noktası duman altında kaldı. Yangın pazar günü 12.30 sıralarında kontrol altına alınabildi. Çarpık kentleşmenin en büyük sonuçlarından birinin bu yangında görüldüğünü dile getiren Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Üyesi Prof. Dr. Doğan Yaşar “Tehlikenin ucundan dönüldü. 17 bina küle döndü ama kuvvetli rüzgar güneye doğru devam etseydi Karşıyaka’nın tamamının tutuşması engellenemezdi. Yerleşim yerleri ile ormanlık alanlar arasında en az 100 metre mesafe olmalı. Bu mesafe içine de yangın boruları döşenmeli, su vanaları takılmalı. Tehlike durumunda itfaiyenin gelmesi beklenmeden vanalardan su basılmalı ki yangın, yerleşim yerlerine yaklaşmasın. Şehir plancıları tarafından 20 yıl sonra İzmir’in olası yerleşim yerlerinin şimdiden belirlenmesi, planlamanın afet riski düşünerek yapılması lazım” ifadelerini kullandı.
Alınması gereken diğer tedbirleri sıralayan Prof. Dr. Yaşar, şunları kaydetti: “Anız yakılması kesinlikle yasaklanmalı. Oluşturulan mangal alanları dışında hiçbir yerde ateş yakılmamalı. Ceza çok ağır olmalı. Yollarda sigara izmariti atanlar da en az mangal yakanlar kadar ağır cezalar almalı. Özellikle tehlikeli günlerde dron ile çok sık kontrol yapılmalı. En önemlisi ormana giriş 365 gün yasaklanmalı. ‘Yangında can kaybımız yok’ diyorlar, yok? Canlı deyince sadece insan algılanıyor. Binlerce ağacın, hayvanın canı yok mu? Ekosistemi kaybediyoruz.”
EKMEK TEKNESİ YANAN ESNAF: 20 YILLIK EMEĞİM GİTTİ
İzmir’in Karşıyaka ilçesi Yamanlar Dağı mevkiinde 4 gün boyunca süren yangında Bünyamin Aktaş’ın (47) Sanayi Sitesi’nde bulunan mermer mağazası küle döndü. Ekmek teknesinin gözleri önünde yandığını söyleyen acılı esnaf, şöyle konuştu: “Sabah 10 buçuk civarı karşı tarafın yandığını gördük. Alevlerin buraya geleceğini hiç tahmin etmiyorduk. Ama yarım saat içinde bir fırtına çıktı ve bütün ateş kapımıza dayandı. Bize ‘buradan hemen çıkın’ dediler. ‘İlk önce canımızı kurtaralım’ dedik ve aşağıya indik. Daha sonra her şey yanıyor diye müdahale etmek için koşa koşa buraya geldik. Bu sefer malımızın derdine düştük. Ama hiçbir müdahalede bulunamadık. Çünkü her yer ateş topuydu. Dumandan giremiyorduk. Sadece 20 yıllık emeğimizin kül oluşunu izledik”.
ÇOĞU KONTROL ALTINA ALINDI, 9 KİŞİ TUTUKLANDI
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, ülke genelinde çıkan yangınların büyük çoğunluğunun kontrol altına alındığını açıkladı. Yumaklı, gazetemizin baskıya hazırlandığı saatte “Şu an için bizi endişeye sevk edecek herhangi bir yangın yok” dedi. Ülke genelinde yangınlarla alakalı 9 kişi tutuklandı. İzmir’de Ödemiş, Tire, Bayındır ve Urla’da alevler söndürüldü. Menderes ilçesi Tahtalı mevkiinde 17 Ağustos’ta elektrik tellerinin bozulmasından kaynaklı başlayan yangın, dün gün boyu devam etti. Bolu’nun Göynük ilçesinde 15 Ağustos’ta çıkan ve 72 saatlik müdahalenin ardından kontrol altına alınan yangında soğutma çalışmaları sürüyor. Karabük’ün Ovacık ilçesinde alevlerin ilerleyişi 54 saat, Muğla’nın Ula ve Yatağan ilçelerinde 21 saatte durdurulabildi. Aydın’ın Bozdoğan ilçesindeki orman yangınının önü, 4 gün sonra alınabildi. Manisa’nın Gördes ilçesi Boyalı Mahallesi’nde başlayan ve komşu Salihli’ye ulaşan orman yangınlarına müdahale 6 gün sürdü.
