Sokak hayvanları düzenlemesi haftalardır Türkiye’nin en çok tartışılan konuları arasında. Peki sokaklarda kaç hayvan var? Barınak sayıları ne kadar? Dünyada sokak hayvanları ile ilgili ne gibi önlemler alınıyor? Bu soruların cevabını sizler için derledik.
SEMA KIZILARSLAN
Sağlıklı sokak köpeklerine de “ötanazi” yapılmasının yani öldürülmesinin yolunu açan yasa teklifinin TBMM Tarım Orman ve Köyişleri Komisyonu’ndaki görüşmeleri Çarşamba günü gergin başladı. Tartışmalar Perşembe sabah saatlerine kadar sürdü. Komisyonda, sabaha kadar süren 18 saatlik görüşme maratonunda teklifin ilk üç maddesi kabul edildi. Teklifin görüşmeleri Pazartesi günü saat 14.00’e ertelendi.
Hazırlanan yasa tasarısı daha Meclis’e sunulmadan tartışma yaratırken, köpeklerin tamamının toplatılacağı ve 30 gün içinde sahiplendirilmezse “uyutma”, “ötanazi” gibi yöntemlerle öldürüleceğine dair ifadeler kamuoyunda tepki topladı.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’nın açıklaması belediyelerin kısırlaştırmada yetersiz kaldığı yönünde. Yumaklı’ya göre belediyeler beş yılda 260 bin sokak köpeği kısırlaştırdı. Bakan Yumaklı, ölümlere dair de bir veri paylaştı. Buna göre beş yılda 55 kişi “hayvan ilişikli trafik kazaları”nda öldü, 5 binden fazla kişi de yaralandı. Yumaklı, sokak köpeklerinin sayısının 4 milyona yakın olduğunu yazdı, köpeklerin sık doğurmaları ve yer değiştirmeleri sebebiyle sağlıklı kayıt tutulamadığını da söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “Türkiye'de 4 milyon civarında sahipsiz köpek olduğu tahmin ediliyor. Resmi rakam 2 milyon. Ama sağlık sayım yapılamadığı için iki katı olduğu tahmin ediliyor. Kuduz tehdidi artıyor. Çok daha acı tablolarla karşılaştık." demişti.
FEDIAF'ın 2023 verilerine göre Türkiye'de 1.3 milyon, İngiltere'de 13 milyon, Rusya'da 17.5 milyon, Almanyada 11 milyon, Fransa'da 7.5 milyon, Romanya'da 4.2 milyon köpek yaşamakta:
SOKAKLARDA KAÇ KÖPEK VAR?
Hayvanların korunmasına ilişkin mevzuat incelendiğinde bu konuda doğrudan bir kuruma yetki veren bir hüküm yok. Bu durum hayvanların korunmasına ilişkin organizasyonda karmaşaya yol açıyor. Türkiye’de serbest yaşayan 4.000.000 adet köpek bulunduğu, bunların büyük çoğunluğunun kısırlaştırılmamış olduğu bildirilmekle birlikte, bu bilgiye dayanak teşkil edebilecek herhangi bir kaynak yok.
Hem İstanbul Büyükşehir Belediyesi, hem de Tarım ve Orman Bakanlığı 2023'te İstanbul'daki sokak köpeği popülasyonunu 130.000 olarak açıklamıştı.
2012 yılında (12 sene önce) Ankara Büyükşehir Belediyesi ise Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi ve Tüm Bilimsel, Kültürel ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (TÜBİKAM) Derneği işbirliği ile bir proje yürütülmüş, proje kapsamında Ankara’da bulunan sahipli ve sahipsiz köpek ve kedilerin sayımını yapmıştı.
Sokakta yaşayan hayvanların sayımı için “World Society for the Protection of Animals (WSPA)” tarafından önerilen yöntem tercih edilerek, Büyükşehir sınırları içinde seçilen 67 mahallede, kiralanan toplam 7 araçla, belirlenen her noktada üçer kez (gündoğumu, akşam ve gece) sayım yapılmış.
Büyükşehir dışında kalan 9 ilçede ise kaymakamlıklar aracılığıyla köy ve mahalle muhtarlarından alınan anketlerle değerlendirilmiş:
“Hayvanların Haklarının Korunması İle Hayvanlara Eziyet Ve Kötü Muamelelerin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu’’na göre; Türkiye’de yaklaşık rehabilite edilmemiş 1.000.000 sahipsiz hayvan bulunduğu tahmin ediliyor.
TÜRKİYE’DEKİ BARINAK SAYISI KAÇ?
Yerel yönetimler tarafından kurulan toplam 91.955 hayvan kapasiteli 254 adet hayvan bakımevi bulunmakta. 2004-2018 yılları arasında 1.496.091 adet sahipsiz hayvan aşılanmış, 1.198.388 adet hayvan kısırlaştırılmış ve 342.995 adet hayvan bakımevlerinden sahiplendirilmiş. 2019 itibarıyla 101.609 adet sahipsiz hayvan aşılanmış, 89.872 adet hayvan kısırlaştırılmış.
DÜNYADAN ÖRNEKLER: SOKAK KÖPEKLERİ SORUNU İLE İLGİLİ YASALAR NELER?
İngiltere’de sahipsiz köpeklere ilişkin düzenlemeler 1990 tarihli Çevre Koruma Kanununda yer almakta. Kanunun 149 ve 150’nci maddelerinde sahipsiz köpeklerin toplanması konusunda yerel makamlar (bölgesel olarak değişmekle birlikte il meclisi, belediye meclisi ya da mahalli idare gibi) yetkilendirilmiş.
Yerel makamlar tarafından yetkili bulundukları alan sınırları içerisindeki sahipsiz köpeklerle ilgilenmek üzere bir görevli atanmakta. Görevli kişi kamuya açık bir alanda sahipsiz bir köpek bulursa o köpeğe el koyar ve gözetimi altına alır. Köpeğin tasması bulunuyor ise görevli kişi tarafından köpeğin sahibine yazılı bildirim yapılır.
Görevli tarafından tutulan köpekler sahiplerine geri verilebilir ya da yeniden sahiplendirilebilir fakat tutulma tarihinden itibaren 7 gün içerisinde sahibi tarafından masrafları ödenerek alınmayan ya da sahiplendirilemeyen köpeklere en az acı verecek şekilde ötanazi uygulanıyor.
HOLLANDA
Hollanda, Avrupa'da sokak köpeklerine ilişkin sorunların çözüldüğü ve sokakta köpeklerin bulunmadığı ilk ülke olarak gösterilmekte. Hollanda'nın sokakta köpek kalmamasına ilişkin politikası ötanazi ve barınaklarda tutulma gibi yöntemlerle değil, yoğun kısırlaştırma programlarıyla gerçekleştirildi. Sokak köpeklerinin önlenmesine ilişkin programın adı CNVR (Collect, Neuter, Vaccinate, and Return/Topla, Kısırlaştır, Aşıla ve Geri Gönder) olup ülke çapında devlet tarafından finanse edilmişti.
Hollanda'da hayvan haklarına ilişkin düzenlemelerin yasal dayanağı Hayvanlar Kanunu olarak gösteriliyor. Hayvanlar Kanuna göre hayvanların kendi öz değeri bulunmakta. Öz değerle ifade edilen hayvanların hissedebilen varlıklar olduğunun kabulü ile hayvanlarla ilgili getirilen düzenleme ve uygulamalarda bu gerçeğin göz önünde bulundurulması. Yine kanuna göre hayvana acı çektirmek veya yaralanmasına neden olmak veya sağlığını veya refahını olumsuz etkilemek yasak.
FRANSA
Fransız hukukunda hayvan eşya olarak görülmekte ve mülkiyet konusu oluşturmakla birlikte “canlı ve yaşayan bir eşya” olarak kabul edilmekte.
Kırsal alanlarda sokak hayvanlarının sayılarında kontrolsüz bir şekilde artış görülen Fransa’da, tanımlama ve kayıt altına alma işlemlerinin gerçekleştirilmesi bir zorunluluk olmasına rağmen, uygulamada ciddi sorunlarla karşılaşılmakta.
Kaybolan veya terk edilen sokak hayvanları sadece geçici bir süre için barınaklarda tutuluyor. Bu süre zarfında sahibi bulunamayan ya da yeniden sahiplendirilemeyen hayvanlara, veteriner hekimler gözetiminde ötanazi uygulanıyor.
