2024'te Türkiye’den Avrupa'ya ihraç edilen gıdalarda, kanserojen ve zehirli etkileri olan 94 farklı yasaklı madde tespit edilerek, gıda güvenliği konusunda ciddi uyarılar yapıldı. Bu maddeler arasında, kanserojen etkisi olan aflatoksin B1, sinir sistemi üzerinde zararlı etkiler yaratabilen klopirifos ve cinsel sağlık üzerinde olumsuz etkiler bırakabilen sildenafil gibi maddeler bulunuyor. Uzmanlar, bu maddelerin gıda güvenliği açısından ciddi riskler taşıdığını belirtiyor.
2024'te Türkiye’den Avrupa Birliği’nin (AB) ihraç edilen ve yasaklı madde limitinden fazla kullanımı nedeniyle bildirim alan 487 gıda ürününde 94 farklı yasaklı maddeye rastlandı.
Avrupa Birliği’nin gıda ve yemde güvenliği hedefleyerek 1979 yılında oluşturduğu ve 2014 yılında tüketicilerin kullanımına açtığı RASFF sisteminde, 2024 yılında Türkiye’den ihraç edilen gıdaların 487’sinde 94 farklı yasaklı madde veya aşırı dozda kullanımı tespit edildi.
Gıda Güvenliği Komisyonu Başkanı Mete Yolaş, “Salmonella ve yabancı madde içeren gıdaları Avrupa Birliği ülkesi sınırında tespit ettiğinde imha eder. Salmonella hızlı bir şekilde öldürme potansiyeli taşıyor. Yabancı maddenin de ameliyat gerektiren acil tıbbi müdahaleye neden olma ihtimali oldukça yüksek. Bu nedenle tespit eden ülke sorumluluğun altına girmez” dedi.
Kısa Dalga'da yer alan habere göre, gıdalarda kullanılan maddelerin sınırlarının Avrupa’da 2 ppb olduğunu belirten Yolaş, Türkiye’de bu değerin 5, Ortadoğu ülkelerinde de 20 ppb’ye kadar çıkabildiğini açıkladı. Diyetisyen Ersin Özdemir en çok rastlanan maddeleri teker teker şöyle anlattı:
Aflotoksin B1: Aspergillus flavus dediğimiz bir mantarın zararlı bileşenleridir. Özellikle DSÖ örgütü tarafından insanlar ve hayvanlar için çok ciddi bir kanserojen olduğu ortaya çıkarılmış bir maddedir. En çok bulunduğu maddeler; yer fıstığı, pamuk, soya olarak sıralayabiliriz.
Mikotoksinler: Aspergillus, penicillium, fusarium ismini verdiğimiz mantarların üretmiş olduğu zehirlerdir. Daha çok tahıl ürünlerinde, baharat, yaş ve kuru meyvelerde görünür. Bir gıdanın saklanma koşulları oldukça önemli. Nemden, güneş ışığından etkilenebiliyor. İnsanlar ve hayvanlar için ciddi bir kanserojen etki göstermektedir.
Klopirifos: Bu madde 2. Dünya Savaşı’nda sinir sistemini bloke etmek için kullanılmış taksit bir ajandır. Sinir sistemine çok ciddi anlamda saldırmakta ve kişinin sinir sisteminde hasar oluşturmakta.
Kükürt Dioksit: Kuru meyve skalasında görülür. Özellikle kuru kayısılarda turuncu ve gün kurusu dediğimiz kahverengi ve siyah kuru kayısılar vardır. Özellikle bu sarı, turuncu rengi elde etmek adına E220 kodu çok yüksek miktarda sıkılır. Antep fıstığı ve kuru incirde de renk değişimini engellemek için kullanılır. Akciğerler için oldukça risk taşır. Nefes darlığı, hırıltı gibi durumlara sebebiyet verebilir.
Prochloraz: Mantar öldürücü ve fungusit sınıfına girer. Belli limitin altında kullanılması çok sıkıntı yaratmasa da Türkiye’de oldukça fazla kullanılıyor. Akciğerde yetmezlik, reflü gibi hastalıklara neden olmaktadır.
Sildenafil: Bu listedeki en tehlikedeki maddelerden olabilir. Erekte olamama, cinsel performans yetersizliği, sertleşme problemi yaşayanlara verilen ürünlerden bir tanesidir. Bir grup sistem bunu hipertansiyonu engellemekte kullanırken, bir grupta cinsel performans artırıcı olarak kullanmıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yaptığı araştırmada çocuklar için üretilen sürpriz yumurtalarda, krakerlerde viagra etkisi yaratan ürünlere rastlanmıştır. Bu da onlardan bir tanesidir. Uzun vadede spermin hareketliliğinin bozulmasına neden olmaktadır.
Pirrolilizidin Alkaloidleri: Pirrolilizidin alkaloidleri “PA” olarak da kısaltılır. Bitkiler tarafından kendilerine otçullara karşı korumak için ürettikleri bir savunma mekanizmasıdır. Genellikle papatya, kuru baklagillerde bulunuyor. Dünyadaki bitkilerin %3-4’ü pirrolilizidin alkaloidlerine sahip. Kuru baklagillerle temasta bulunmuş tahıl, sakatat, yumurta gibi şeyler de bu maddeyi içerebiliyor. Karaciğere zarar verdiği biliniyor. Tümör oluşumunu artırabiliyor.
Imazalil: Turunçgil ailesi dediğimiz limon, portakal, greyfurt dediğimiz meyvelerde fungusit türünü öldürmek için kullanılır. Fungusit bir mantardır. Mantar öldürücü olarak düşünebiliriz. Yoğun şekilde kullanımı bağırsak ve karaciğerde problemler yaratmakta.
Formetanat: Böcek öldürücü olarak kullanılmakta. Halk diline ev tozu olarak yerleşmiş akarları öldürür. Yetiştirme koşullarında toz ortamı varsa kullanılıyor. Tohumlar, yonca, çekirdekli meyve ve sebzelerde görünüyor.
