Kamu Harcamalarını İzleme Platformu 6 Şubat depremi öncesi ve sonrasında büyükşehir belediyelerinin afete yönelik bütçelerini mercek altına aldı. 30 büyükşehir belediyesinin 2022-2024 arasında afet bütçelerini karşılaştıran rapora göre, belediyeler afet bütçeleri yok denecek kadar az. Hatay’da ise depremle mücadeleye ayrılan bütçenin oranı yüzde bir bile değil.
Bir deprem ülkesi olan Türkiye’nin depreme hazırlık karnesi pek iç açıcı değil. Kamu Harcamalarını İzleme Platformu’nun (KAHİP) 6 Şubat depremi öncesi ve sonrasında büyükşehir belediyelerinin afete yönelik bütçelerini mercek altına aldığı raporu, yerel yönetimlerin afetlere ne ölçüde hazırlıklı olduğunu verilerle ortaya koydu. Gazete Duvar’dan Osman Çaklı’nın haberine göre, 30 büyükşehrin afet bütçesi oldukça yetersiz.
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE AMAÇ RANT
Raporda ayrıca büyükşehir belediyelerinin afet bütçelerinin dağılımına da verildi. ‘Risk azaltma’ ve ‘müdahale’ bütçeleri ayrı ayrı incelendiğinde yerel yönetimlerin daha çok müdahaleye yönelik harcamalara ağırlık verdiği, risk azaltmaya ise yeterli kaynağın ayrılmadığı görülüyor. Raporda ‘kentsel dönüşümle’ ilgili de dikkat çekici bir ifade kullanıldı: “Yerel yönetimlerin risk azaltmaya ayırdıkları bütçenin neredeyse yarısının kentsel dönüşüm ile ilgili olması rant amacına işaret ediyor.” Raporda, ayrıca rant odaklı kentsel dönüşüm yaklaşımının terk edilmesi ve merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında iş birliği yaklaşımıyla ek bütçe yaratılmasının gereği vurgulandı. Büyükşehir belediyelerinin afet bütçelerinin dağılımına da yer verilen raporda, yerel yönetimlerin daha çok müdahaleye yönelik harcamalara ağırlık verdiği, risk azaltmaya ise yeterli kaynağın ayrıldığı görülüyor.
DİYANET’E AYRILAN BÜTÇENİN 3’TE 1’İ KADAR
Raporda, belediyelerin afetlere ayırdığı kaynak, diğer kurumların bütçeleriyle karşılaştırılarak, “2024 yılında, 29 büyükşehir belediyesinin ve bağlı kurumların afet için ayrılmış bütçelerinin toplamı 26 milyar liradır. Bir diğer karşılaştırma merkezi hükümetin kurumlarıyla yapılabilir. Örneğin 2024 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın personel maaşları bütçesi 77.6 milyar lira olmak üzere toplam bütçesi 91.8 milyar liradır. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2024 bütçesi 267 milyar liradır” ifadelerini kullanıldı.
DEPREM BÖLGELERİNDE BÜTÇE DÜŞTÜ
2022 ve 2023 yılları ile karşılaştırıldığında, 2024 yılında afet bütçesinin toplam bütçeye oranının artmasını beklenen birinci derecede deprem bölgesinde olan büyükşehirler arasında Bursa, Denizli ve Sakarya’da afet bütçesinin payının düştüğü görüldü. Hatay Büyükşehir Belediyesi’nin afet bütçesinin payı 2023 yılında yüzde 0.1 iken 2024 yılında yüzde 0.9 çıkarıldı. Erzurum, Antalya, Malatya ve Samsun’da 2024 yılında bütçeden afete ayrılan pay azalarak, afet için ayırdıkları bütçe payı yüzde 1’in bile altında kaldı. Raporda Maraş, Hatay, Muğla, Sakarya, Aydın, Denizli gibi 1’nci derece deprem bölgesinde olan şehirlerde afet bütçelerinin düşük olduğuna dikkat çekildi. 2’nci ve 3’üncü derece deprem bölgesinde olan büyükşehirler, toplam bütçesi içinde afete ayrılan bütçe bakımından incelendiğinde ise 2024 yılı itibariyle İstanbul ve Tekirdağ’ın konuya verdiği önem raporda ortaya çıktı. Her iki şehirde de 2024 yılındaki pay 2023 yılına göre artış gösterirken İstanbul’un payı yüzde 5.24, Tekirdağ’da pay yüzde 5.22 oldu.
