Muhalif gençlerin- CHP’nin değil- bir günlük alışveriş boykotu çağrısına insanlar nasıl tepki verdi? Ne kadar uyuldu ne kadar uyulmadı?
Muhterem iktidarımız bu günlerde her olaya verdiği tepkiyi verdi: Vandallar, çapulcular, teröristler, hainler! Boykot lafı edeni göz altına aldırttırırız haa! Eh bizde böyle olur demokrasi dediğin. Fakat polis gönderip insanları derdest edip zorla alışveriş merkezlerine sürükleyecek hâlleri yok ya!
Normal basın, ‘boykota uyulmuş galiba’; yandaş basın (‘basın’ demem alışkanlıktan, kusura bakmayın), “vız geldi tırıs gitti; kimse uymadı” havasında. Hatta boykot günü insanlarımızın inadına, “Boykot mu? Gösteririm ben size! Haydi, kalkın alışverişe gidiyoruz!” diye ayaklanıp normalin iki katı harcama yaptıkları iddiaları var. “Hani boykota kulak asmadılar” hükmü doğru olsa alışverişin aynı kalması gerekirdi. İki katına çıkması, 80 küsur milyonun iktidar militanı gibi davrandığı iddiasıdır. Arzu ederseniz inanın.
TOPLUM ÇALIŞMALARI ENSTİTÜSÜ
Toplum davranışı ve kamuoyu uzayımızın genç kuyruklu yıldızı Toplum Çalışmaları Enstitüsü (https://toplum.org.tr ), aynı soruyu sormuş: İnsanlar boykot çağrısına uydu mu? Ne kadar uydu? “Hiç tınmadılar.” Veya “Tam tersine iki kat daha fazla alışveriş yaptılar!” gibi uçuşlar yapmaktansa makul ve bilime dayanan bir cevap aramışlar.
Zor iş değil mi? Ne yaparsınız? Alışveriş merkezlerinin kapısında durup içeri giren insan sayısını mı ölçersiniz? Diyelim ölçtünüz, sayı az mı çok mu? Bunu anlamak için ya bir gün önceki yahut da bir gün sonraki, yani boykot olmayan günlerdeki sayıyı da bilmelisiniz ki sorunuza cevap olsun.
Kanaatimce, gerçekten dâhiyane bir ölçme usulü bulmuşlar. Yağmur Uzunırmak imzalı çalışmada, Google’ın “yoğunluk” verileri kullanılmış. Hani Google Haritalar’da bir yeri aradığınızda, “görece tenha” veya “en yoğun saat” gibi uyarılar çıkıyor ya. Google Hazretleri, o mahallin en yoğun tarih ve saatini 100 alıp buna göre yoğunluk yüzdesi de veriyor. İşte bu bilgiler, ilan edilen boykot tarihi 2 Nisan’da ve boykot yapılmayan 3 Nisan’da ayrı ayrı ölçülmüş. Boykot günü, boykot olmayan günden ne kadar daha tenha diye bakılmış. Diyelim ki o mekânda boykot günü yoğunluk %40, boykottan sonraki gün %60 bulundu. Yoğunluktaki bu 20 puanlık düşüş, boykotun etkisi kabul edilmiş. Demek, boykot olmasaydı 20/40 = %50 daha fazla müşteri olacaktı. Veya tersinden alırsak, boykot, müşteri sayısını %50 azaltmış. Bu bir örnek. Gerçek rakamları aşağıda vereceğim.
VE SONUÇ
Google’dan bu bilgileri çekip çıkartmak kolay değil. Uzunırmak’la konuştum. Python dilinde bir program yazıp Google API’sine onunla girmiş.
Uzunırmak, bir dikkat daha göstermiş: Alışveriş noktalarını seçerken, AKP’nin çok oy aldığı ilçelerle CHP’nin çok oy aldığı ilçeleri ayrı ayrı değerlendirmiş. Bu çözümlemede hem 2023, hem 2024 seçimlerinin oy oranlarını kullanmış. Burada da hoş bir çalışma var. Bir ekseni 2023 oylarının yüzdesi, diğeri 2024 oylarının yüzdesi olan bir uzay tasarlamış; İstanbul ve Ankara’nın bütün ilçelerini noktalar hâlinde o uzaya yerleştirmiş. Dolayısıyla AKP ağırlıklı ilçelerle CHP ağırlıklı ilçeler elekten geçip bir birinden ayrışıyor.
Öyle ya. Böyle bir araştırmayı yandaş basın yapsaydı örnekleri hep AKP bölgelerinden seçerdi
BOYKOTA UYUM SİYASİ EĞİLİME BAĞLI
İstanbul’un sonuçlarında AKP ağırlıklı semtlerde boykot günü gözlenen yoğunluk kaybı şöyle: Güngören’de %7, Başakşehir’de %6 ve Esenyurt’ta %7. CHP ağırlıklı semtlerde sonuçlar epey farklı: Şişli’de %71, Sarıyer’de %27 ve Beşiktaş’ta %30.
Ankara’nın sonuçları da İstanbul’a paralel. Ankara’da AKP ağırlıklı semtlerde, Yenimahalle’de %8, Keçiören’de iki alışveriş merkezinde sırasıyla %10 ve %3. CHP seçmeni ağırlıklı Çankaya’daki üç alışveriş merkezinde ise %52, %41ve %35.
Bunlar boykottan dolayı kaydedilen yoğunluk kaybı. İsterseniz müşteri kaybı diyebilirsiniz.
Demek ki insanlar siyasi eğilimlerine göre boykota uymuş veya uymamış. CHP eğilimli ilçelerde yarı yarıya yakın müşteri kaybı var. Müşteri kaybı dediysek bir günlük. Kalıcı bir kayıp değil tabii. AKP eğilimli ilçelerde de ortalama %6-10 arası bir kayıp var. Az buz bir rakam değil. On binlerce insandan bahsediyoruz. İktidarımızın alışveriş tersine iki katına çıktı iddiasının doğru olması için boykota uymayan insanların iki kat fazla alışveriş yapması yetmiyor. CHP oylarının fazla olduğu semtlerde 4 kat, AKP oylarının fazla olduğu semtlerde 2,2 kat daha fazla harcama yapılması gerekiyor.
Ayrıntılı sayılar ve siyasi eğilim analizinin nasıl yapıldığına dair bilgi için https://bit.ly/boykot-etki adresine bakınız. Çalışma yeni yayımlandı.
Bitirirken ilave edeyim: AKP oylarının fazla olduğu ilçelerle CHP oylarının fazla olduğu ilçeler arasında ölçülen bu davranış farkı, çalışmanın gerçekten boykota uyumu ölçtüğünü de teyit ediyor.
