Wikipedia milyarca makaleden oluşan içeriğini milyonlarca gönüllünün desteği ile ücretsiz olarak sunuyor. Bu dev platformun ayakta kalmak için özellikle Google ve Amazon gibi şirketlerden aldığı bağışlar ise sıkça tartışma konusu yapılıyor.
KARAR / ALMANYA
İnternet’in insanların her türlü bilgiye kesintisiz ulaşılan bir medeniyet arşivi olma ütopyası gerçekleşemedi. Fikir tam olarak gerçekleşememekle birlikte bu hedefe ulaşma yönünde Wikipedia devasa bir platform olmayı başardı. Herkesin katkı sağlayabildiği bu internet ansiklopedisinin sadece İngilizce versiyonunda 5.5 milyar makale bulunuyor. İngilizcenin haricinde 301 dilde 40 milyon makale de okuyuculara ücretsiz olarak sunuluyor. Wikipedia Amazon ve Twitter’ın önünde dünyada en çok takip edilen internet sayfaları sıralamasında 5. sırada.
Postkapitalizm isimli kitabın yazarı Paul Mason Wikipedia’yı bu zamana kadar keşfedilen en kıymetli “Öğrenme hammaddesi“ olarak tanımlıyor. Mason Wikipedia’nın bu zamana kadar kendisini bir desenformasyon ve sabotaj platformu yapmak isteyenlerin tüm sansür ve sızma girişimlerine karşı direndiğine dikkat çekiyor. Platformun içeriğini milyonlarca gönüllü sağlıyor ve kontrol ediyor. On milyonlarca insanın gücü bütün trol, sabotajcı, menfaat grubu ve devletten daha fazla.
TARAFSIZLIK SORUNU
Wikipedia’nın içeriğinin su götürmez gerçeklerden oluştuğu, yazılan tüm bilgilerin doğru olduğu elbette iddia edilemez. Şu ya da bu maddenin nesnel içerikten uzak olduğu ve tarafsız olmadığı hissiyatına Türk okuyucular da zaman zaman kapılıyor. Buna rağmen Türkiye’de olduğu gibi dünyada da görece güvenilir bir kaynak olarak kendisini kabul ettirmiş bir platform. Bunun en önemli nedenlerinden birisi de Wikipedia editörlerinin (Edit Wars) fake haberler ve siyasi manipülasyonlar karşısında geliştirdiği hassasiyet. Wikipedia kurucusu Jimmy Wales, ayrıca Wikitribune isminde kurduğu başka bir siteyle fake haberlere karşı mücadele ediyor. Bu site için de 200 bin gönüllü ücret almadan çalışıyor.
DEVLERİN HUZUR KAÇIRAN BAĞIŞLARI
Wikipedia projesinin mali olarak ayakta kalması, kamuoyuna yararlı bir vakıf statüsü ile çalışan Wikimedia Foundation isimli kurum üzerinde mümkün oluyor. Ana gelir kaynağı bağışlar olan bu vakfın destekçileri arasında, Adobe, Apple, Cisco, Google, Hewlettt Packard, Orackle, Netflix gibi internet sektörünün dev şirketleri de bulunuyor. Google son olarak yaptığı 3.1 milyon dolarlık bağışla yardım bütçesini son çeyrekte 7.5 milyon dolara çıkarttı.
Bu yardımların tamamen kamuya fayda sağlamak amacıyla yapıldığını söylemek zor. Google, Wikipedia verilerini kullanarak makina öğrenmesi yöntemiyle çalışan algoritmalarını eğitiyor. Google’a bağlı çalışan Jigsaw isimli firmanın nefret yorumlarına karşı geliştirdiği Perspecktive isimli programının geliştirilmesinde Wikipedia’dan temin ettiği 115 bin tartışma protokolünün önemli bir rolü var. Yine Google bünyesinde bulunan Youtube’un şefi Susan Wojcicki, komplo teorileri içeren paylaşımlara karşı Wikipedia verilerine dayalı argümanlarla otomatik olarak cevap vereceklerini açıklamıştı.
Amazon da Wikipedia’yı maddi destek amacıyla kurulana Wikimedia Endowment isimli fona geçtiğimiz yıl 1 milyon dolar bağışlamıştı. Amazon asistanı Alexa’nın en büyük veri kaynağı da Wikipedia. Milyarlaca dolar gelir elde eden şirketlerin bu derece görece düşük bağışlarla aldıkları hizmetin maddi karşılığını verebildikleri ise tartışılır. Gönüllük esası üzerine milyonlarca insan tarafından ücretsiz olarak oluşturulan içeriklerin, yapay zeka idmanlarında kullanılmasının bedeli hiç şüphesiz yapılan bu mütevazı bağışlar olamaz.
İSTESE MİLYARDER OLUR
Wikipedia uzmanı Michael Johnstan bu platformun ticari bir zihniyetle işletilmesi durumanda yılda 2,3 milyar dolar ciro yapabileceğini hesapladı. Wikipedia’nın dijital reklamlarla ayda 160 milyon gelir elde etmesi mümkün. Gerçi bu yöntem kuruluş ilkelerine ters düşer ve gönüllüler tarafından bir ihanet olarak algılanır ancak projenin de sağlam bir maddi zemine ulaşmasını sağlardı. Wikipedia bir yandan böylesi bir gelir kaynağından feragat ederken, öbür yandan internet devlerinden aldığı bağışlara bağımlı hale geldiği suçlamalarına maruz kalıyor.
Not: Bu yazı Süddeutsche Zeitung’un internet sayfasında Adrian Lobe imzasıyla yayınlanan bir makaleden derlenmiştir.
https://www.sueddeutsche.de/digital/wikipedia-spenden-google-amazon-1.4333588
