Mutfakların vazgeçilmez parçalarından biri olan zeytinyağı bu sefer sadece vatandaşı değil üreticisini de üzecek gibi duruyor. Vatandaşlar yüksek fiyattan üreticiler düşük fiyattan şikayetçi. İşte konuya ilişkin detaylar…
Türkiye, 2024 yılında Cumhuriyet tarihinin en yüksek zeytin rekoltesine hazırlanıyor. Ülkenin dört bir yanına yayılmış 41 ilde 500 binden fazla üreticinin emek verdiği 202 milyona ulaşan zeytin ağaçları, bu yıl rekor bir hasat beklenen bereketli bir dönemi temsil ediyor. Ancak, üretimdeki bu artışın getirdiği sevinç, üreticiler tarafında kaygılı bir bekleyişe dönüşmüş durumda. Üreticiler düşük fiyatlar nedeniyle mağdur olurken, tüketiciler ise artan zeytinyağı fiyatlarıyla yüz yüze kalıyor.
ZEYTİN REKOLTESİNDE REKOR, ÜRETİCİDE HAYAL KIRLIĞI
2023’te 192 milyon dolara ulaşan sofralık zeytin ihracatı, 2024’ün ilk sekiz ayında 135 milyon dolara yaklaştı. Bu artış, üretimin geneli için olumlu bir tablo oluştursa da üreticiler, ürünlerini hak ettikleri fiyatlarla satamadıklarından yakınıyor. Marmarabirlik’in 2023 yılında 125 TL olan 180 tanelik zeytin alım fiyatları, 2024 yılında da değişmedi. Diğer alımcı şirketler ve ihracatçılar da düşük fiyat politikaları uyguluyor.
YÜKSEK REKOLTE, DÜŞÜK FİYATLAR
Rekoltenin yüksek olması nedeniyle maliyetlerin düştüğü dile getiriliyor. Ancak bu durum, üreticinin emeğinin karşılığını alamamasına sebep oluyor. 2024 yılında zeytin üretiminin 3,6 milyon tona ulaşması ve bunun %68’inin yağlık zeytin olarak kullanılması bekleniyor. Buna rağmen, zeytinyağı fiyatlarındaki %59'luk artış, hem üreticiyi hem de tüketiciyi zor duruma sokuyor.
İHRACAT YASAĞLARI VE EK VERGİLER
19 Temmuz 2023 tarihli Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu (DFİF) kararnamesi ile zeytinyağı ihracatına ek vergiler getirilmiş, 1 Ağustos 2023 tarihinde ise Ticaret Bakanlığı tarafından dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına yasak konmuştu. Bu yasak, üreticiler ve ihracatçılar tarafından yoğun tepkilere neden oldu. Sonunda, 1 Kasım 2024 tarihine kadar 50 bin tonluk kota ile ihracata izin verildi ve ek vergi de kaldırıldı. Ancak bu düzenlemelerin getirdiği belirsizlik, sektördeki dengesizliği derinleştirdi.
FİYAT ARTIŞLARI VE TÜKETİCİNİN YÜKÜ
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), ekim ayında yaptığı açıklamada zeytinyağı fiyatlarının bir yıl içinde %59 arttığını belirtti. Buna karşın, üreticilerin zeytin satış fiyatlarında artış olmaması, akıllara şu soruyu getiriyor: Bu fark nereden kaynaklanıyor? Alımcı şirketlerin ve ihracatçıların kâr marjlarını koruma kaygısı, hem üreticiyi hem de tüketiciyi etkiliyor.
TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI’NA ÇAĞRI
Tarım ve Orman Bakanlığı’na ve Ticaret Bakanlığı’na, fiyat dengesizliklerini kontrol altına almak ve gerekirse yeni düzenlemeler getirmek için harekete geçmeleri gerektiğini hatırlatıyoruz. 2025 yılının “yok yılı” olacağı tahmin ediliyor ve bu nedenle stokların dikkatle takip edilmesi önem arz ediyor. Turizm sezonunda yaşanabilecek olası fiyat artışlarına karşı şimdiden önlem alınmalı.
