Türkiye ve Rusya, hem diplomatik ve ekonomik anlamda iş birliklerine devam ediyor. Bölgesel aktörlerin çoğuyla temas halinde gelişen bu iş birliğinin, Türkiye'nin BRICS'e ortak olmasıyla artacağı öngörülüyor. Öte yandan Rusya'ya bağlı Saha Cumhuriyeti (Yakutistan) de ortak faaliyetler anlamında elverişli bir alan olarak görülüyor.
Rusya Devlet Başkanı Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Ekim 2024'te Kazan şehrinde düzenlenen BRICS zirvesinde yaptığı görüşmede, "Rusya-Türkiye ilişkileri, çeşitli alanlarda uzun yıllara dayanan ortaklık iş birliği deneyimine dayanan iyi komşuluk ve yapıcı bir nitelik örneğidir." dedi. Türkiye ve Rusya, birçok alanda iş birliğine devam ediyor. Aykal İvanoviç Gabışev, iki ülke arasındaki ilişkileri kaleme aldı. Gabışev'in değerlendirmesi şöyle:
TÜRKİYE VE RUSYA'NIN UZUN SOLUKLU ORTAKLIĞI
Rusya ve Türkiye, ticaret, sanayi ve enerji gibi alanlarda aktif olarak gelişen uzun soluklu ve istikrarlı bir ortaklığa sahiptir. Ülkeler arasındaki ticaret hacmi son yıllarda önemli ölçüde artarak 2023 yılında 60 milyar doları aşmıştır. Türkiye, Rusya'nın kilit ekonomik ortaklarından biridir ve her iki taraf da iş birliğini daha da genişletme arzusundadır.
TİCARET RAKAMLARI
Öte yandan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 31 Temmuz 2024 tarihinde yayımlanan verilere göre 2024 yılının ilk yarısında Türkiye'den Rusya'ya yapılan mal ihracatı, 2023 yılının aynı dönemine kıyasla yüzde 28,3 oranında azalarak 4,16 milyar dolara gerilemiştir (geçen yılın ilk yarısında 5,8 milyar dolardı). Haziran 2024 de dahil olmak üzere Türkiye Rusya'ya 670 milyon dolar değerinde mal göndermiş (bir ay önce 784 milyon dolar) ve bir önceki yıla göre neredeyse yüzde 30 düşüş göstermiştir (956 milyon dolar).
2023 yılında Türkiye, Rusya'nın diğer ülkelerle olan ticaret hacminde üçüncü sırada yer almıştır (yaklaşık %8). Bu ticaretin büyük bir kısmı Türkiye'nin Rusya'dan yaptığı ithalattan kaynaklanıyor ve bu ithalat da ağırlıklı olarak enerji tedarikinden oluşmaktadır. 2024'ün ilk yarısında Rusya'nın Türkiye'ye tedariki 22 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (2023'ün aynı dönemine göre %10 daha az - 24,6 milyar dolar). Ocak-Haziran 2024 rakamının %70'inden fazlası (16 milyar dolar) yakıt tedariki (petrol, gaz, kömür) olarak gerçekleşmiştir. Bununla birlikte pandemi öncesi göstergelerle karşılaştırıldığında, Rus-Türk ticaret cirosu yine de iki kattan fazla artmıştır.
İŞ BİRLİĞİ ALANLARI
Mavi Akım ve Türk Akımı enerji projeleri, Türkiye'de uluslararası bir gaz merkezinin oluşturulması, Rosatom ile iş birliği içinde Türkiye'nin ilk nükleer enerji santrali Akkuyu'nun inşası, karşılıklı turizmin geliştirilmesi ve diğer konular Türkiye-Rusya ilişkilerini yakından takip eden herkesin malumudur. Halihazırda karşılıklı yatırımların daha da arttırılması için bazı koşulların yaratılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
SAHA CUMHURİYETİ (YAKUTİSTAN)
Rusya’nın idarî bölgelerinden birini oluşturan ve Türk Dünyasının en kuzey-doğusunda yer alan Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti, yüksek yatırım potansiyeliyle Rusya'nın en hızlı büyüyen bölgelerinden biridir.
Cumhuriyetin GRP'sine en büyük katkı her zaman olduğu gibi sanayi sektörü (Yüzde 59.5'i maden çıkarma olmak üzere yüzde 63.2) tarafından yapılmaktadır. Cumhuriyet, brüt tarımsal üretim açısından ise Uzak Doğu ülkeleri arasında üçüncü sırada yer almaktadır.
ATATÜRK'ÜN DİLİ TÜRKÇELEŞTİRME ÇABASI
Saha Cumhuriyeti ve Türkiye, yüzyıllara dayanan ilişkilerle birbirine bağlıdır. Büyük Mustafa Kemal Atatürk, cumhuriyeti kurduğu ilk yıllarda temiz ve duru bir Türk dilinin olmasını arzu ediyordu ve bilginlerini "kayıp dili bulmak için" dünyanın dört bir yanına gönderdi.
Atatürk, akademisyen E.K. Pekarsky'nin Türkoloji aleminde meşhur olan eseri Rusça Yakutça sözlükten haberdar oldu ve bu sözlüğün acilen Türkçeye çevrilerek basılmasını emretti. Sözlük, Başkurt kökenli Profesör Abdulkadir İnan başkanlığında 18 Rus dili uzmanından oluşan bir grup tarafından çevrildi. Eser 1937 yılında Cumhurbaşkanı'na sunuldu. "Türk Dil Kurumu" 12 ciltlik bir kitap yayınladı. Ve Saha halkının dili, yeniden canlanan Türk edebî dilinin kaynaklarından biri oldu.
BİLAL ERDOĞAN'IN YAKUTİSTAN ZİYARETİ
Dünya Etnospor Konfederasyonu Başkanı Bilal Erdoğan başkanlığında Türkiye'den bir heyet 28-30 Haziran 2019 tarihlerinde Saha Cumhuriyetinin başkenti Yakutsk'u ziyaret etti. Ziyaret sırasında heyet, "Yakutistan İnşaatçılar Birliği" ofisini, Ulusal Spor Merkezini ziyaret etti. Yakutsk şehrinin spor tesislerini gezdi ve Üs Katın (Üç Kayın) bölgesindeki "Tuymaada Isıah" bayramına katıldı.
Ziyaret kapsamında "Yakutistan İnşaatçılar Birliği" ofisinde, büyük yatırım projelerine Türk ortakların çekilmesine yönelik koşulların ele alındığı bir toplantı düzenlendi. Hatta Türk Hava Yolları'nın İstanbul'dan Yakutsk'a düzenli seferler düzenlemesi önerisini de görüştüler.
BÜYÜKELÇİ SAMSAR'IN YAKUTİSTAN ZİYARETİ
Türkiye Cumhuriyeti'nin Rusya Federasyonu nezdindeki Olağanüstü ve Tam Yetkili (dönemin) Büyükelçisi Sayın Mehmet Samsar ve eşi Feruza Samsar, Saha Cumhuriyeti Başkanı'nın daveti üzerine 24-28 Haziran 2021 tarihleri arasında ülkemize resmi bir ziyarette bulundular. Türkiye'nin Rusya Federasyonu Büyükelçisi Mehmet Samsar'ın ziyaret programı çerçevesinde ekonomi alanındaki ikili ilişkiler ele alındı. Rus-Türk ilişkilerinin dinamik gelişimini ve iki ülke arasındaki ticaret hacminin 100 milyar dolara çıkarılmasının planlandığını dikkate alan taraflar, Rusya'ya bağlı bir bölge olan Saha Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında iş birliğinin daha da geliştirilmesi gerektiği konusunda mutabık kaldılar.
YAKUTİSYAN İNŞAATÇILAR BİRLİĞİ
"Yakutistan İnşaatçılar Birliği" Uzak Doğu'daki en büyük inşaatçı birliğidir. Bugün altı yüzden fazla inşaat kuruluşunu bir araya getirmektedir. Başkanı Aykal İvanoviç Gabışev, aynı zamanda Ulusal İnşaatçılar Birliği üyesi olan Uzak Doğu bölgesindeki tüm inşaat derneklerinin koordinatörüdür. Uzak Doğu İnşaat Meslek Odalarının toplam aktif üye sayısı, sermaye inşaat projelerinin inşası, yeniden inşası, revizyonu ve yıkımını gerçekleştiren 5.450 inşaat şirketidir.
Aralık 2021'de NOSTROI Başkanı Anton Gluşkov, Aykal Gabışev'in girişimiyle Türkiye'nin Rusya Büyükelçisi Mehmet Samsar ile bir araya geldi.
O zamandan bu yana dünya hayatında pek çok önemli olay meydana gelmiştir. Ancak Rusya Federasyonu, Saha Cumhuriyeti ve Türkiye Cumhuriyeti arasındaki karşılıklı iş birliği arzusu hep aynı kaldı. Bugün, Saha Cumhuriyeti ve Rusya Uzak Doğu Bölgesi iş çevreleri adına Türk dostlarımı bir kez daha iki büyük devletin refahı için birlikte çalışmaya davet ediyorum.
