Elektrikli araç devi BYD’ye büyük vergi avantajı sağlayan yatırım anlaşmasının, ‘60 yıllık hayal’ ve ‘milli gurur’ denilen TOGG’un önünü keseceği uyarıları dile getiriliyor. İmtiyazlar sayesinde Çinli markanın satış fiyatının TOGG’un altına düşebileceği belirtilerek, ‘Böylesi önemli bir projeyi zora sokacak adım neden atıldı?’ sorusuna cevap aranıyor.
Erdoğan, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “İşte fabrika, işte banttan indirdiğimiz ilk akıllı cihaz, işte Cumhuriyetimizin yeni asrının ilk kıvılcımı... İşte Türkiye Yüzyılı” ifadelerini kullanmıştı.
SEÇİMDE PROPAGANDA ARACIYDI SONRA YOLDA KALDI
Hükümetin seçim döneminde ‘yerli ve milli’ sloganıyla tanıttığı TOGG için fabrika yatırımı yapıldı, hedefler kondu. Yerli otomobili korumak için Çinli üreticilerin vergisi yükseltildi. Ancak bu sürecin ardından Dışişleri Bakanı Fidan’ın Pekin’e ziyaretiyle dikkat çeken gelişmeler yaşandı. Torba yasa tasarısına eklenen maddeyle, Manisa’ya 1 milyar dolarlık fabrika yatırımı yapacak Çinli elektrikli araç üreticisi BYD’ye büyük vergi avantajı sağlandı.
MACARİSTAN'DA DAHA BÜYÜK FABRİKA İÇİN DAHA AZ TEŞVİK
Uzmanlar, teşvikler sayesinde BYD modellerinin TOGG’un daha altında fiyatlara inebileceğini kaydetti. “Torba yasaya eklenen bu teşvik Türkiye’nin otomobilini baltalar. Rekabet gücünü zayıflatır. Bu anlaşılır bir karar değil” denildi. Aynı markanın Macaristan’da daha büyük kapasiteli tesis için 546 milyon dolar yatırım ayırdığına dair iddialar da gündeme geldi. Türkiye’nin, Macar hükümetinin iki katı vergi teşviki sağladığına dikkat çekildi.
ÇİVİ ÇAKILMADAN İMTİYAZ YERLİ ÜRETİME DARBE OLUR
Çinli BYD yatırımında imzaların atılmasıyla birlikte verilecek olan imtiyazlar gündeme damgasını vurdu. Sanayiciler yatırımın yüzde 20’sinin tamamlanması gerektiğini ifade ederken, iddialar daha çivi çakılmadan plug-in hibrit modellerde verginin yüzde 30’a kadar düşürülmesi yönünde. Böyle bir imtiyazın yerli üretime darbe vuracağını paylaşan siyasetçiler hem tasarrufa rağmen vergi gelirinden vazgeçildiğini hem de göz bebeği olan TOGG’un yanında yerli üretimin önünü keseceği vurgulandı.
Türkiye’de 27 yıl aradan sonra ilk kez yabancı sermayeli bir otomotiv yatırımı geldi. Bu süreçte Honda Türkiye’de fabrika kapattı. Türkiye’nin markası olarak lanse edilen ülkemizin ilk yerli markası TOGG ortaya çıktı. Bundan birkaç yıl sonra da son düzlükte de BYD Türkiye yatırımına start verdi. Yatırımla birlikte tartışmalar da gecikmedi. Verilen imtiyazlar karşısında BYD’nin Türkiye’de gerçekleştireceği yatırımın oldukça düşük olduğu konuşulurken, bundan Türkiye’de üretim yapan markaların da etkileneceği tartışılıyor. Türkiye karşısında BYD’nin geçtiğimiz aylarda Macaristan’a açıkladığı yatırımın büyüklüğü de dikkat çekiyor. 740 dönümlük bir arazide 546 milyon dolarlık yapılacak yatırım karşısında verilen imtiyazların daha az olduğu da tartışılanlar arasında. Ve verilen vergi muafiyeti de bölgedeki yerli yatırımcıları bu kadar etkileyeceği de iddia ediliyor. Türkiye’de ise yapılacak olan fabrika yatırımında 1500 dönümün üzerinde bir arazi verildi. Toplam yatırım tutarının da 1 milyar dolar olduğu açıklandı. Daha önce yerli üretimi korumak için atılan adımlar yükseltilen vergiler karşısında şimdi verilen imtiyazlar kafalarda soru işaretleri oluşturdu. Mevcut şartlarda imtiyazlardan muaf olmak için yatırım tutarının en az yüzde 20’si tamamlanması gerekirken, geçen hafta toplantı gerçekleştiren BYD Türkiye temsilcileri bu vergi tutarlarından muaf olacaklarını açıklamıştı. Eğer iddialar doğruysa sağlanan bu vergi avantajı sadece TOGG’u değil, Türkiye’de üretim yapan Renault, Hyundai ve Toyota’yı da etkileyecek. Plug-in hibrit otomobillere verilen vergi avantajı da sadece BYD’yi kapsarken, Türkiye’de üretilen C-HR plug-in hybrid versiyonuna aynı avantaj sağlanmıyor. Fakat geçtiğimiz yıllarda da 1.8 litrelik hibrit otomobillere vergi avantajı getirilmişti.
TEŞVİK ALABİLMEK İÇİN YATIRIMIN YÜZDE 20’Sİ GERÇEKLEŞMELİ
BYD yatırımı sonrasında sanayiciler de dikkat çeken açıklamalar bulundu. Geçtiğimiz haftalarda OSD Başkanı Cengiz Eroldu, BYD yatırımı hakkında “Getirilen düzenlemeler yeni yatırımların önünü açtı. Mevcut tesislerimizde yeni projeleri ülkemize çekme ve kapasite artırmadaki başarılarımız Togg yatırımı ile birlikte üretim kapasitemizi 2 milyon adedin üzerinde taşıdı. Bu kritik dönemde yeni yatırım kararlarından ülkemizin pay alması, otomotiv ekosisteminin gelişimi ve ülkemiz ekonomisinin büyümesini sürdürmesi büyük önem taşıyor. Özellikle son dönemde yapılan düzenlemelerin hem ülkemize gelecek yeni yatırım kararlarını hızlandırmak hem de iç pazarda yerli ürünlerin rekabetçiliğini korumak açısından çok kıymetli olduğunu düşünüyoruz. Kamuoyu ile paylaşılan BYD yatırım kararı da kamu yönetimimizin uyguladığı politikaların önemli bir yansıması oldu. 1997 yılından bu yana ülkemize yeni bir yabancı sermaye otomotiv yatırımı gelmediği dikkate alındığında, bu kararı otomotiv ekosisteminin daha da gelişmesi için önemli bir fırsat olarak görüyoruz. Bazı teşviklerin verildiği konuluyor. Fakat normal şartlarda yatırım yüzde 20’si gerçekleşmesi gerekir muaf olması için” dedi.
ÖZLALE: BU İMTİYAZLAR TOGG’U BALTALAR
İYİ Parti İzmir Milletvekili ve ekonomist Prof. Dr. Ümit Özlale, TBMM’de görüşülecek olan torba yasanın TOGG’un gelişimini olumsuz etkileyebileceğine dair önemli uyarılarda bulundu. Özlale, Dünya Gazetesi’nde yayımlanan köşe yazısında, bu kanun teklifinin TOGG’u ve Türkiye’nin yerli otomobil sanayisini baltalayacağını belirtti. Özlale, torba yasa kapsamında plug-in hibrit araçların ithalatındaki özel tüketim vergisinin yüzde 80’den yüzde 30’a düşürülmesinin planlandığını ve bunun TOGG’un rekabet gücünü zayıflatacağını ifade etti. Ayrıca, bu düzenleme ile 4 milyar dolar civarında bir vergi gelirinden vazgeçileceğine dikkat çekti. 2024-2026 yılları arasında Türkiye’ye gümrüksüz olarak 100 bin araç ihraç etme imtiyazına kavuşacağını belirten Özlale, bu durumun TOGG’un gelişimini baltalayacağını savundu. Özlale, kanun teklifinin Türkiye’nin yerli sanayisini desteklemeye yönelik politikalarla çeliştiğini vurguladı. ABD ve Avrupa Birliği’nin elektrikli araçlarda gümrük vergilerini artırarak kendi markalarını koruduğunu hatırlatan Özlale, Türkiye’nin bu tür bir karar almasının anlaşılır olmadığını söyledi.
‘YERLİ SERMAYEYİ BİTİRME NOKTASINA GETİRECEK BİR İMZA’
Özlale, kanun teklifinin hazırlanırken özel sektörün ve sektör paydaşlarının görüşlerinin alınmadığını eleştirerek, TOBB temsilcisinin bu kanun teklifine Plan ve Bütçe Komisyonu’nda itiraz ettiğini belirtti. Bu durumun AK Parti ve MHP milletvekilleri arasında da şaşkınlık yarattığını ifade etti. Özlale, bu kanun teklifinin TOGG’un yanı sıra Türkiye ekonomisine de olumsuz etkiler yapacağını vurgulayarak, “Hem yerli sermayeyi bitirme noktasına getirecek bir karara imza atıyorsunuz hem de tasarruf tedbirlerinin üzerinde bir vergi gelirinden vazgeçiyorsunuz” dedi.
TÜRKİYE’DE ÜRETİM ÇİN KADAR UCUZ OLMAZ
Türkiye’de yapılan üretimle birlikte Çin kadar fiyat avantajına sahip olmayacaklarını ifade eden sanayiciler “Burada üretim Uzak Doğu kadar ucuz değil” dedi. Uzak Doğu’da üretilen birçok modelin yüzde 100 yerli üretim olduğunu söyleyen sanayiciler, Türkiye’nin bu konuda ithalat bağımlılığının da olduğunu aktardı. Türkiye’de aslında rekabet etmenin de zor olduğunu vurgulayan sanayiciler, üretim tarafında verilen imtiyazların da gözden geçirilmesi gerektiğini savundu.
‘RİSK VAR TOGG BİZİM GÖZ BEBEĞİMİZ’
Geçen hafta Ekonomim gazetesinin de gündeme getirdiği, tutanaklarda yerli markalarla ilgili kaygılar da dikkat çekti. AK Parti Milletvekili İsmail Güneş, TOGG’la ilgili kaygılarını şöyle ortaya koydu: “Tabi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı belki karbondioksit yönüyle bakıyor olaya ama burada yaptığımız düzenlemeyle TOGG’un avantajının ortadan kalkması söz konusu olabilir.” MHP Milletvekili Mustafa Kalaycı da söz aldığında şu noktaya dikkat çekti: “Çünkü TOGG’da yüzde 10, Çinli’de yüzde 30 oluyor. Eğer böyle en ufak bir risk varsa bu düzenlemeyi yapmayalım. TOGG bizim göz bebeğimiz.”
‘ETKİSİ OLACAK YÜZDE 30 VERGİYLE KORUMAYA ÇALIŞIYORUZ’
Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Zekeriya Coştu, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerinin sorularını yanıtlarken görüşlerini “Rakip olabilecek bir teknolojide bir vergi indirimi yapıyorsak hiç şüphesiz TOGG’a da etkisi olacak. Biz, bunun farkındayız. Ama burada da biz yüzde 10 vergi diliminin karşılığında yüzde 30 gibi bir seviye öngörerek aslında önemli, anlamlı bir makas da açarak TOGG’u korumaya çalışıyoruz. TOGG’un başarısı buradaki bir nispi kayıpla gerçekleşmeyecek. TOGG’un başarısı üreteceği yeni modeller, yapacağı ihracat vesaire gibi daha büyük perspektifte olacak. Bugün belki nispi bir etki oluşturacaktır ama uzun vadeli TOGG’un başarısı için de bunun pozitif katkısı olacağına inanıyoruz” diyerek ifade etti.
