Çin’den ithal edilen araçlara getirilen yüzde 40’ın üzerindeki ek verginin tek çıkar yolu yatırım oldu. Bunu hayata geçirmeye başlayan BYD uzun bir süredir beklediği teşvik haberini resmi olmasa da aldı. Resmi Gazete’de teşvik belgesi yayınlamadı fakat kararın Cumhurbaşkanı tarafından alınabileceği paylaşıldı. İstanbul’da yapılan toplantıda da BYD Türkiye Genel Müdürü Ergun “Türkiye’de satışa başlayabileceğimiz konusunda bilgilendirildik” dedi. Fiyatlar oluşturulan beklentinin üzerinde geldi.
Türkiye’ye uzun yıllardır üretim anlamında otomotiv yatırımı yapılmıyor. Fakat son zamanda Türkiye’yi Avrupa’ya bir köprü olarak gören Çinli üreticiler yatırım mesaisi için kolları sıvadı. Öncesinde sadece ithalatla pazarda büyümeye çalışan Çinli markalar agresif fiyat politikalarıyla pazara hızlı bir giriş yapınca, yerli modeller sekteye uğradı. Böylece önlemler silsilesi tek tek gelmeye başladı. İlk etapta Çinli üreticilerin Türkiye’de elektrikli otomobil satışına bir anlamda engel koyuldu. Zaten mevcutta var olan Çin vergisine ek olarak yüzde 40’lık daha bir vergi getirildi. Böylece bu markaların hem elektrikli araç satışı durdu hem de fiyatları ufak ufak yukarı doğru çıkmaya başladı. Fakat buna rağmen pazarda hala oldukça rekabetçi agresif fiyat politikalarıyla boy gösterdiler. Bu engeli aşmanın tek yolu yatırımdan geçti. Ve ilk hamle BYD’den geldi. Bunun üzerine birçok tartışmalar yaşandı. Zaten uygun fiyatlı modelleriyle dikkat çeken Çinli üreticiler bu sefer içeride yaptığı üretimle verilen imtiyazlarla yerli üretimi ve sanayiyi sekteye uğratacağı tartışıldı. Sonuç olarak yatırım resmileşti ve imzalar atıldı. Temmuz ayında gerçekleşen anlaşma sonrasında marka, uzun bir süre sessizliğini korudu. Üretimle birlikte fiyat tarafında avantaja geçirecek belgeyi bekleyen BYD son 2 aylık dönemde hiç otomobil satmadı. En son geçen hafta yapılan toplantıda marka deyim yerindeyse Türkiye’de yeniden doğdu ve kasım ayı sonundan itibaren satışa açacağı 4 modelini tekrar tanıttı ve fiyatları paylaştı. Bu süreçte günlerce Resmi Gazete’de BYD için teşvik belgesinin açıklanması beklendi fakat onun yerine 11 Kasım 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı’na göre (Madde 2, fıkra 4) “Cumhurbaşkanı tarafından desteklenmesi uygun görülen projeler için Destek Kararı alınır ve Bakanlıkça yatırım teşvik belgesi düzenlenir” denildi. Yani resmi belgeye ihtiyaç olmadan kararı Cumhurbaşkanının verileceği aktarıldı. İstanbul’da gerçekleşen toplantıda da BYD Türkiye Genel Müdürü İsmail Ergun “Türkiye’de satışa başlayabileceğimiz konusunda bilgilendirildik, hemen akabinde de ithalata başladık. Diğer modellerimizi de ileride Türkiye’de satışa sunacağız” dedi. Ve toplantının devamında da fiyatlar tek tek açıklandı. Satışların kasım sonunda başlayacağının da bilgisi verildi. Daha önce sanayiciler teşvik belgesi için yatırım şartlarının en az yüzde 20’sinin tamamlanmasını gerektiğini ifade etmişti.
ÇİN SÜBVANSİYONLARI KALDIRDI MI?
Yatırıma teşvik imtiyazının açıklandığı ilk günden beri en çok tartışılan konulardan biri de ‘yerli üretime köstek’ meselesi oldu. Özellikle TOGG özelinde paylaşımlar dikkat çekti. Bugün bakıldığında ATTO 3 neredeyse 1.5 milyon lira, DOLPHIN 1.3 milyon lira, SEAL U EV ise 1 milyon 790 bin TL. Bunlar tamamen lansman fiyatları. Aynı segmente yakın modellere bakacak olursak. İlk başta TOGG fiyat etiketleri 1.4 milyon TL (kısa menzil) ila 1.8 milyon TL (uzun menzil) arasında değişiyor. Bir diğer Çinli marka MG4 ise 1.4 milyon lira seviyesinde. Hyundai Kona 1.5 milyon lira. Citroen e-C4 1.4 milyon TL. Peugeot e-2008 1.6 milyon TL. Kia EV3 1.5 milyon TL’ye yakın. E3008 mesela 1.8 milyon TL ve Kia Niro 1.7 milyon TL. Bir de Tesla var tabi. Aracın başlangıç fiyatı 1.4 milyon lira. Dört çeker performanslı modeli bile 1.8 milyon liradan satılıyor. Emsal modellerle fiyat etiketlerine bakıldığında aslında fiyatlar çok da teşvikli gibi gözükmüyor. Fakat marka verilen fiyatların Türkiye’de satışına başlayabiliyorsa teşvikli olduğu da ortada. Yoksa normal şartlarda Atto 3 ve Seal U plugin hybridin fiyatları düşmezdi. Tabi işin bir de şu iddiası da var. BYD’nin verdiği sübvansiyonların belki de yatırım kararıyla birlikte rafa kalktığı da konuşuluyor.
‘HANGİ MODELİN ÜRETİLECEĞİ BELLİ DEĞİL’
BYD, Türkiye’de yaklaşık 1 milyar dolar yatırımla, yıllık 150 bin araç kapasiteli elektrikli ve şarj edilebilir hibrit otomobil üretimi ve diğer sürdürülebilir ulaşım teknolojileri için Ar-Ge merkezi kuracak. 5 bin kişiye kadar doğrudan istihdam sağlanması planlanan Manisa’daki tesiste, 2026 sonunda üretim başlayacak. Üretim tarafına değinen İsmail Ergun, Türkiye’de hangi BYD modellerinin üretileceğinin henüz belli olmadığını da vurgulayarak “Avrupa’da en çok BYD satışı yapılan ülkelerden biri olacağız” dedi.
FİYATLARDA BÜYÜK BEKLENTİ OLUŞTURULDU
Pazara çıkacak yeni otomobillerin en çok merak konusu ise fiyatlarıydı. Uzun bir süredir ‘Türkiye’de yatırım yapacak, fiyatlar ucuzlayacak’ algısı kamuoyunda oluşturuldu. Bunu hem tüketiciler hem de bir kesim sosyal medya içerik üreticileri yaptı. Açıkçası marka böyle bir söylemde hiç bulunmadı. Sonuç olarak açıklanan fiyatlar tüketicilerin beklentilerini karşılayamadı. Markanın yaptığı tanıtım lansmanında BYD ATTO 3, 1 milyon 490 bin lira fiyatla satışa sunuldu. SEAL U DM-i adı verilen şarj edilebilir hibrit SUV 1 milyon 850 bin liraya geldi. Modelin yüzde 100 elektrikli seçeneği SEAL U EV ise 1 milyon 790 bin TL fiyatla satın alınacak. Pazara ilk kez giren DOLPHIN de 1 milyon 280 bin liralık fiyat etiketine sahip.
DOLAR BAZINDA YÜZDE 14 DÜŞTÜ
Markaya Türkiye’de rahatlıkla araç satabilmek için bir takım teşvikler verildi. Fakat satılan otomobillerden hiç vergi almayacağız denilmedi. Bugün bakıldığında BYD SEAL U i-DM üzerinden bir hesaplama yapacak olursak aracın fiyatı en son lanse edildiği dönemde 2 milyon liranın üzerine çıkmıştı. O dönemde dolar kuru (Avrupa olsaydı Euro baz alacaktık) Nisan 2024’te 32,4 TL seviyesindeydi. Aracın 2 milyon 50 bin liralık fiyat etiketi de böylece 63 bin 200 dolar seviyesinde yapıyordu. Bugün gelindiğinde teşvik belgeli fiyatın 1 milyon 850 bin lira yani dolar bazında 53 bin 750 dolar olduğu görüldü. Yaklaşık 7 aylık süreçte dolar 34,4 TL’ye çıkarak yüzde 7’ye yakın artış kaydetti. Otomobilin fiyatı ise dolar bazında teşvik sonrası yüzde 15 geriledi. TL tarafında da düşüş, yüzde 10 seviyesine yaklaştı. Aracın İspanya’daki fiyatı ise 29 bin 990 euro. Tüm bu tabloya bakıldığında bu modelin bile üzerinde hâlâ oldukça yüksek bir vergi yükü var. Geçilen 7 aylık süreçte maliyetlerin navlun fiyatlarının, üretim faaliyetlerinin de etkisini hesaba katarsak düşen fiyatların hemen hemen yerinde ama oluşturulan beklentinin çok çok üstünde olduğu görülüyor. Mevcutta uygulanan yüzde 10’luk ek gümrük vergisini de unutmayalım. Türkiye’de 2 tane Çinli aynı segmentte satılan SUV var. Birinin fiyatı 2 milyonun üzerinde diğeri de 2.5 milyona kadar çıkıyor.
ELİMİZDEKİ TESİSLERİ KORUMAK ARTIK HAYATİ MESELE
Almanya başta olmak üzere Avrupalı otomotiv markalarında yaşanan sıkıntılı süreç, ihracatının büyük kısmını bu bölgeye gerçekleştiren Türkiye otomotiv sanayisini de etkileme riski taşıyor. OSD Başkanı Cengiz Eroldu “Başta Alman otomotiv sektöründeki daralma, küresel otomobil piyasasında derin etkiler yaratıyor, bu da 2025 yılı beklentilerini ciddi şekilde şekillendiriyor. Bizim açımızdan bakıldığında, Avrupa’nın en önemli pazarımız olduğu düşünüldüğünde, Avrupa’daki potansiyel pazar daralması sebebiyle oluşabilecek araç fazlasının Türkiye pazarına kaydırılma olasılığını ciddi bir risk olarak görüyoruz. Avrupa pazarlarındaki daralma ve atıl üretim kapasitesi, Türk otomotiv sanayisinin ihracatında düşüşe neden olarak üretimimizi olumsuz etkileyebilir. Türkiye’nin aşınan üretim rekabetçiliğini güçlendirmek için politika geliştirilmesini önemli görüyoruz; elimizdeki mevcut tesisleri korumak, bu süreçte daha da hayati hale geldi” dedi. Alman üreticilerin, elektrikli araç pazarında Çinli firmalarla rekabette zorlandığını vurgulayan Eroldu, “Çinli markalar, devlet teşvikleri ve düşük üretim maliyetleri sayesinde elektrikli araç pazarında hızla ilerlerken, Alman üreticiler yeni teknolojilere adapte olmada daha fazla kaynak ve zaman harcamak zorunda kalıyor” diye konuştu.
DESTEK ALDIK AMA ÇİN’İ HİÇ DÜŞÜNMEDİK
Alfa Romeo Junior, Türkiye’de yola çıktı. Aracın başlangıç fiyatı da 1.5 milyon lira olarak paylaşıldı. Fiyatla ilgili Marka Direktörü Süslü “Açıkladığımız fiyatlar rekabetçiliğimizi arttıracak. Bu fiyatlar üzerinde çok çalıştık destek de aldık. Ama hesaplarken Çin tarafını düşünmedik. Kendi rekabetimizi kendimiz oluşturmak istedik” dedi.
Alfa Romeo’nun Stellantis ortaklığından sonra İtalya’da üretilmeyen tek modeli olan Milano geçtiğimiz aylarda tanıtıldı. Fakat İtalyan hükümeti yasayı işaret ederek ‘üretim yoksa İtalyan ismi de yok’ deyince marka Junior ismiyle lanse edilmeye başladı. Türkiye pazarında da satışa sunulan modelin fiyatı da oldukça rekabetçi geldi. Yeni Alfa Romeo Junior, Elettrica 1 milyon 549 bin 900 liradan, Ibrida ise 1 milyon 649 bin 900 liradan başlayan fiyatlarla satışa sunuldu. İstanbul’da gerçekleşen basın toplantısında konuşan Marka Direktörü Özgür Süslü “Ekim ayında teslimatlarına başladığımız Junior’dan kısa sürede 500 adedi geçen siparişe ulaştık. Alfa Romeo markasının hızlı büyüme gösterdiği ülkelerden biriyiz. Hedefimiz yeni jenerasyonu Alfa Romeo markasına kazandırmak” dedi. Fiyatlar üzerine de konuşan Süslü “Açıkladığımız fiyatlar rekabetçiliğimizi arttıracak. Destek almadık diyemeyiz. Bu fiyatlar üzerinde çok çalıştık destek de aldık. Ama hesaplarken Çin tarafını düşünmedik. Kendi rekabetimizi kendimiz oluşturmak istedik. Yani Çin için fiyatlarla oynamadık” ifadelerini kullandı.
Modelin elektrikli versiyonunda ortak olduğu diğer markalardan da tanıdık 54 kWs batarya kullanılıyor. 156 beygir gücünde ve WLTP ölçümlerine göre menzilin 410 kilometre olduğu paylaşılanlar arasında. Hibrit motor seçeneği de 136 beygirlik. Bu üniteye 21kW’lık elektrikli bir motor eşlik ediyor.
