Kurdaki ‘lira eriten seyir’ Cumhurbaşkanı’nın duyurduğu paketle frenlendi. Dolarda hızlı düşüşü sağlayan düzenlemelerin en güçlü sac ayağı ise yerli para mevduatına kur garantisi oldu. Hazine Bakanı “Hesaplar 3, 6, 9 ve 12 ay vadelerle açılabilecek” dedi. Yansıyan olumlu tablo umutlandırdı ancak uzmanlar ‘Önemli olan kalıcılık’ uyarısı yaptı. Bundan sonraki aşamada aynı yönde adım atılması beklentisi oluştu.
ATILAN ADIMLAR BURADA KALMAMALI, DEVAMI DA GETİRİLMELİ
Erdoğan’ın “Vatandaşlarımızın dövize geçmesine ihtiyaç kalmayacak” sözleriyle duyurduğu düzenlemede TL mevduata kur farkı başlığı öne çıktı. Kur getirisinin mevduat kazancının üstünde olması durumunda devletin aradaki farkı vatandaşa ödeyeceği belirtildi. ‘İhracatçı firmalara vadeli kur rakamı’ maddesi de dikkat çekti. Dövize tarihi rekorlar kırdıran tırmanışı engelleyen hamlelerin, sürdürülebilir olması durumunda sonuç vereceği belirtildi.
DÖRT VADEDE HESAP AÇILACAK, ERKEN ÇEKENİN FAİZİ YANACAK
Yeni finansman adımlarının detayını Hazine Bakanı Nebati anlattı: Kurdaki artış TL faizinin üzerinde olursa fark müşterinin hesabına TL olarak yatırılacak. Kur farkı hesaplaması için MB her gün saat 11.00’de dolar alış kuru yayınlayacak. Hesaplar 3, 6, 9 ve 12 ay vadelerle açılabilecek. Minimum faiz oranı MB’nin politika faiz oranı olarak uygulanacak. Sisteme isteyen her banka katılabilecek. Vadeden önce hesaptan para çekilirse faiz hakkı ortadan kalkacak.
DAHA 3.5 AY ÖNCE KUR 8 LİRAYDI ŞİMDİ 13 LİRAYA SEVİNİYORUZ
Yeni düzenlemeyle birlikte düşüşe geçen dolar 11 seviyesini gördü. Ancak sosyal medyada kurun geçmişteki seyri hatırlatıldı. ‘Daha eylül başında dolar 8.20’lerdeydi. Şimdi 13’e düşmesine seviniliyor’ paylaşımları yapıldı.
DÖVİZDE DE HAZİNE GARANTİSİ
Türk Lirası’ndaki hızlı değer kaybının çözümü şimdilik Hazine garantisi oldu. Neredeyse 19 liraya merdiven dayayan kur sonrasında Hükümet’in Hazine garantili mevduat girişimi bir gecede kuru 11 lira seviyelerine geriletti. Hükümet, aynı yap-işlet-devret modelinde olduğu gibi TL mevduatı sahiplerine kur farkı ödeyecek. Böylece tasarruf sahibi TL faizinin yanı sıra kur farkını da hesabında görecek.
Ekonomi yönetiminin hızlı kararları TL’yi tarihinin en kötü seviyelerine taşıdı. Özellikle faiz indirimi sarmalıyla birlikte kur rekor üstüne rekor kırarak, önceki gün 18.41 seviyesini aştı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın her defasında dile getirdiği faiz meselesi, TL’yi direkt olarak etkilerken, dün gece alınan kararla birlikte piyasalar zirveden dönüş yaptı. Kabine Toplantısı’nın ardından konuşan Erdoğan ekonomide yeni finansal araçların devreye alınacağını ve TL mevduat sahiplerine kur farkının ödeneceğini açıkladı. Erdoğan söz konusu finansal aracı şu sözlerle anlattı: “Bundan sonra hiçbir vatandaşımızın ‘kur daha yüksek olacak’ diye mevduatını Türk lirasından dövize geçirmesine ihtiyaç kalmayacak. Kur getirisi mevduat kazancının üstünde ise aradaki fark doğrudan vatandaşımıza ödenecek.” Hükümet aynı köprü, otoyol ve tünellerde yaptığı gibi bundan sonra mevduatlara da garanti verecek. Tasarruf sahibi mevduattaki parası eğer kurdan etkilenirse aradaki farkı, Hazine karşılayacak.
Böylece tasarruf sahipleri kur ataklarından etkilenmemiş olacak. Bazı ekonomistler ise TL’ye yatırım yapanların kur artışından kaynaklanan zararları ile ihracat yapan şirketlerin Merkez Bankası’nca taahhüt edilecek kurların oluşmaması halinde görecekleri zararların Hazine tarafından karşılanacak olmasına tepki gösterdi. Ayrıca dolaylı faiz artışına gidildiğini de belirtildi.
Erdoğan’ın ekonomide yeni finansal araçların devreye alınacağını açıklamasının ardından yüzde 22’lik değer kaybı yaşayan ve 13.50 seviyelerine düşen dolar, dün 11.09’a kadar geriledi. Kapanışı ise 13 liraya yakın bir seviyeden yaptı. Euro ise aynı sürede neredeyse 21 liraya yaklaşmıştı. Gece 15 liraya kadar inen euro, işlem gününe 14 liradan başladı. Gün içinde de 14.50 lira seviyelerinde seyrine devam etti.
Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi, dün güne yüzde 2,30 artışla 2.103,56 puandan başladıktan sonra gelen satışlarla eksiye dönen ve derinleşen kayıplar öğle saatlerinden sonra da devam etti. Günün ilk yarısındaki devre kesicinin ardından devre kesici ikinci kez çalıştı. Yüzde 5’lik kayıp endeks bazında devre kesici uygulandı. İşlemler 12:26’da yeniden başladı. Ancak devre kesici sonrası dalgalı bir seyir görünse de satış ağırlıklı seyir gözlendi. Günlerdir 2 bin puan seviyesinde seyreden borsa, dün 1.900 puana kadar geriledi.
‘MUHTEŞEM EKONOMİK MANİFESTO İLE DAHA KARARLIYIZ’
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Dövize Endeksli Türk Lirası Mevduatları’na ilişkin olarak düzenlemenin devreye girdiğini açıkladı. Nebati, sosyal medya platformu Twitter üzerinden açıklamada bulundu.
Nebati’nin yaptığı açıklama şöyle: “Birikimlerini TL Mevduat olarak değerlendiren vatandaşlarımızın kurlardaki oynaklık karşısında mağdur olmaması için Sn. Cumhurbaşkanımızın da açıkladığı gibi ‘Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat’ ürünü devreye alınmıştır. Ürün, gerçek kişilerce TL vadeli hesaplar üzerinde işleyecek faiz ile hesap açılış ve vade tarihlerindeki kur değişim oranı kıyaslanacak; yüksek olan oran üzerinden hesap nemalandırılacak ve bu mevduat ürününe stopaj uygulanmayacaktır. Kur farkı hesaplamaları için Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası her gün saat 11:00’de USD Döviz alış kuru yayınlayacaktır. Vade sonunda kur değişiminin faiz oranı üzerinde kalması halinde oluşabilecek fark müşteri hesabına TL olarak yansıtılacaktır.” Nebati şunları da ekledi: “Sayın Cumhurbaşkanımız’ın açıkladığı muhteşem ekonomik manifesto ile dün olduğundan çok daha kararlı bir şekilde yolumuza devam ediyoruz. Kimsenin şüphesi olmasın. Yatırım, üretim, istihdam ve ihracat odaklı Türkiye Ekonomi Modeli ile kazanan taraf Türkiye ekonomisi olacaktır.”
SAATLER İÇİNDE 1 MİLYAR DOLAR BOZDURULDU
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Yönetim Kurulu Başkanı ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı ekonomik önlemler paketi ardından bankalarda 1 milyar doların bozdurulduğunu açıkladı. Çakar yeni sistemi şu sözlerle ifade etti: “Vade sonundaki faizli bakiyenizle o günkü kur seviyesinde paranızın geldiği noktada hangisi yüksekse onu alacaksınız. Vade sonundaki faizli bakiyenizle o günkü kur seviyesinde paranızın geldiği noktada hangisi yüksekse onu alacaksınız.” İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran ise vatandaşın pazartesi akşamından salı sabahına kadar 1 milyar 750 milyon dolarlık döviz bozdurduğunu söyledi.
‘OPSİYON MALİYETİ KADAR ÖRTÜLÜ FAİZ ARTIŞI’
Ekonomistler de yeni sistem hakkında yorumlarda bulundu. Ekonomist Prof. Veysel Ulusoy, şimdi de dövizi kontrol edildiğini paylaştı. Ulusoy “Örtülü faizi ve enflasyonu dalgalanmaya bırakma deneyine geçtik arkadaşlar. Hayırlı olsun” dedi. Eski Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Şenol Babuşcu da “Önce boz, sonra yap… Kahraman ol…” yorumunu yaparak şunu paylaştı: “Düzenlemelerin detayını görmeden bazı şeyleri yorumlamak zor. Onun için panik hareket etmemek gerekiyor.” Eski Merkez Bankası başekonomisti Hakan Kara da “Son yıllarda döviz borçlanma, TCMB rezerv satışları ve dövizli ödeme garantileri ile merkezi hükümet sistemin kur riskini üzerine almıştı. Listeye dövize endeksli mevduat ve ihracatçıya ileri vadeli kurun eklenmesiyle kamu kesimi yakın tarihin en dolarize bilançosuna sahip oldu. Döviz korumalı mevduat örtülü faiz artışı anlamına mı geliyor? Bu ürün ile pratikte mevduat sahibine opsiyonun maliyeti bedava verilmiş oluyor. Opsiyon maliyeti kadar örtülü faiz artışı yapılmış gibi düşünebilirsiniz” açıklamasını yaptı.
MEVDUATLARA KUR BAZLI ÇÖZÜM
L’nin bir gecede yüzde 50’ye yakın değer kazanmasına neden olan hamlenin detayları da belli oldu. Birikimlerini TL mevduat olarak değerlendiren vatandaşların kurlardaki oynaklık karşısında mağdur olmaması için yeni ürün devreye alınırken, Dövize Endeksli Türk lirası mevduat olarak konuşulan hesabın adı da ‘Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat’ oldu.
SADECE GERÇEK KİŞİLER: Bu hesabı sadece gerçek kişiler açtırabilecek.
FAİZİ EN AZ MERKEZ KADAR OLACAK: Hesabın faizi en az Merkez Bankası politika faizi kadar olabilecek.
VADE SONU KUR FARKI HESAPLANACAK: Vade dolduğunda elde edilen faiz geliri ile vade boyunca kur değişimi oranı karşılaştırılacak.
YÜKSEK OLAN VERİLECEK: Hangisi daha yüksek ise o uygulanarak nema verilecek. Ayrıca, vade sonunda kur değişiminin faiz oranı üzerinde kalması halinde oluşabilecek fark müşteri hesabına TL olarak yansıtılacaktır.
STOPAJ KESİNTİSİ YOK: Bu üründeki gelirden stopaj kesintisi yok.
3, 6, 9, 12 AYLIK VADELER: Kişiler, 3,6,9 ve 12 ay vadeyle hesap açabilecek. Vadeden önce hesap bozulursa bu hak kaybedilecek ve hesap vadesiz hesaba dönüşecek. Hesabın açıldığı tarihteki TCMB kuru ile hesabın kapatıldığı tarihteki TCMB kurundan düşük olan üzerinden hesap bakiyesi güncellenecek.
KURU MERKEZ BELİRLEYECEK: Dövizin TL’ye çevrilmesi sırasında ve kur farkı hesaplamaları için Merkez Bankası’nın ilan ettiği kurlar kullanılacak.
HER GÜN 11’DE ALIŞ KURU AÇIKLAYACAK: Merkez Bankası her gün saat 11.00’de bu mevduata özel ABD doları döviz alış kuru açıklayacak.
İSTEYEN HER BANKA KATILABİLİR: Sisteme isteyen her banka katılabilecek. Ancak, henüz katılım bankalarına yönelik bir yöntem geliştirilmedi. Açıklamada, katılım bankaları için de bir çalışma yapıldığı bildirildi.
