Seçimden önce patlayan kur ve enflasyona rağmen ılımlı mesajlar veren ekonomi yönetimi, sandık kapanınca acı reçeteyi açıklamaya başladı. Maliye Bakanı Şimşek yol haritasını belirledi. Zamlar art arda gelmeye başlarken, alım gücü eriyen vatandaşın çare olarak sarıldığı kredi kartlarında faiz artırıldı. Doları dizginlemek için devreye sokulan tartışmalı KKM’de de tarih uzatıldı.
BEKLENEN YATIRIMLAR GELMEDİ
28 Mayıs’tan sonra kurulan hükümette ekonominin başına getirilen Mehmet Şimşek’in Körfez ve Batı’dan büyük yatırımlar getireceği beklentisi oluştu. Ancak 11 ay geçmesine rağmen yatırımlar gelmedi. Şimşek daha önce ‘çerez parası’ dediği 1.5 milyar doların Dünya Bankası’ndan kredi olarak alınmasını övünerek anlattı. Emeklinin seyyanen zam beklentisini veto ettiği belirtilen Ekonomi Bakanı, ekonomiyi düze çıkarmak için ise maliyeci mantığıyla vergi toplamaya başladı. Zam üstüne zammın yapıldığı süreçte alım gücü her geçen gün daha da düşen dar gelirlinin sırtına bindirilmek istenen vergilerin Ramazan Bayramı sonrası açıklanacağı belirtiliyor.
KEMER SIKMA MESAİSİ BAŞLADI
Seçim sürecinde vatandaşların 5 Nisan’a kadar kira geliri için beyanname vermeleri gerektiğini belirten Şimşek’in yol haritasını Meclis’e getireceği ve aralarında Enerji ve Turizm Rehberliği, Vergi İstisnaları ve İndirim Oranları, Kira Artışı Sınırı ve Kayıt dışılıkla Mücadele yasalarıyla açıklayacağı ifade edildi. Merkez Bankası ise üç kritik hamle yaptı. Alım gücü düşen vatandaşın çare olarak gördüğü kredi kartı işlemlerinde aylık azami faizi yüzde 3.66’dan yüzde 4.25’e çıkardı. Döviz dönüşümlü Kur Korumalı Mevduat’ta tarih de 31 Mart’a kadar uzatıldı. 9 günlük bayram tatilinin hemen öncesinde gelen adımlar ‘Sandık kapandı Bakan Şimşek işe başladı’ şeklinde yorumlandı.
MERKEZ’DEN ‘ASGARİ’ MEKTUP
Seçimden önce patlayan kur ve enflasyona rağmen ılımlı mesajlar veren ekonomi yönetimi, sandıktan sonra kemer sıkma adımlarını hızlandırdı. Hazine Bakanı Mehmet Şimşek yol haritasını belirledi. Kredi kartlarında faiz artırılırken, döviz dönüşümlü KKM’de tarih uzatıldı. TCMB ise enflasyon hedefinin tutturulması için hükümete açık mektup yazdı. Merkez mektupta, asgari ücretin yılda bir kez güncellenmesinin önem taşıdığı belirterek ücretlere zam yapılmamasına işaret etti.
Ekonomi yönetimi yerel seçimlerden önce artan enflasyon, rekor kıran döviz kurlarına rağmen gidişata dair olumlu bir tablo çizmeye çalışırken, seçimden sonra sıkılaştırma adımlarını hızlandırdı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek kemer sıkma politikasına ilişkin yol haritasını belirledi. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan (TCMB) peş peşe hamleler geldi. Merkez Bankası hükümet adına Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e ‘Açık Mektup’ gönderdi. Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, Başkan Yardımcıları Cevdet Akçay ve Hatice Karahan imzasıyla Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e gönderilen mektupta 2023 yılı enflasyonu ele alındı. Mektupta, dezenflasyon sürecinde para ve maliye politikalarının eş güdümünün büyük önem taşıdığına işaret edildi. TCMB’nin sitesinde yer alan mektupta, asgari ücretin yılda bir kez güncellenmesi, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile ücret ve vergi ayarlamalarında OVP’de sunulan enflasyon tahminlerinin gözetilmesinin de önem taşıdığı vurgulandı. Mektupta hizmet enflasyonundaki katılığın, enflasyon beklentilerinin, jeopolitik risklerin ve gıda fiyatlarının enflasyon üzerindeki riskleri canlı tuttuğu bildirildi. Merkez Bankası tarafından kanun uyarınca hükümete gönderilen açık mektupta, aylık enflasyonun ana eğiliminde belirgin ve kalıcı düşüş sağlanana ve enflasyon beklentileri öngörülen tahmin aralığına yakınsayana kadar sıkı para politikası duruşunun sürdürüleceği belirtildi. Mektupta, enflasyon görünümünde belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda ise para politikası duruşunun sıkılaştırılacağı belirtildi.
VERGİ AYARLAMALARI DOLAR GELİŞMELERİ VE ÜCRET ARTIŞLARI ETKİLİ OLDU
TCMB mektupta vergi ayarlamaları ve ücret artışlarını n enflasyonu artırdığını belirterek şu ifadelere yer verdi: ‘’2023 yılının üçüncü çeyreğinde, yurt içi talepte süregelen güçlü seyrin birikimli etkileri, vergi ayarlamaları, döviz kuru gelişmeleri, ücret artışları, hizmet enflasyonundaki katılık ve ham petrol fiyatlarındaki ani yükseliş enflasyon dinamiklerinde etkili olmuştur. Ayrıca tüm bu gelişmelerin kısa bir süre zarfında aynı anda gerçekleşmesinin fiyatlama davranışlarında oluşturduğu ilave bozulma sebebiyle de enflasyon yükselmiştir. Bu gelişmeler çerçevesinde enflasyon, haziran-eylül ayları arasında 23,3 puan artarak yüzde 61,5 seviyesine ulaşmıştır. Bu artışın 4,7 puanı, vergi dahil kur etkisi hariç olmak üzere, akaryakıt fiyatlarındaki gelişmelerden; 3,8 puanı döviz kurundaki yükselişten; 2,8 puanı akaryakıt haricindeki vergi artışlarından kaynaklanmıştır. Ücret artışı ve talebin halen oldukça güçlü olduğu bu dönemde, şokların bir arada gerçekleşmesinin fiyatlama davranışında oluşturduğu ilave bozulmanın ise enflasyon üzerinde 10,0 puan artırıcı yönde etkisi olmuştur. Bunların dışındaki faktörlerin etkisi ise toplamda 2,0 puan ile sınırlı kalmıştır.’’
BOZULMA ÖNGÖRÜLMESİ DURUMUNDA SIKILAŞMAYA GİDİLECEK
TCMB mektupta enflasyon görünümündeki bozulmayı dikkate alarak mart ayı toplantısında politika faizini yüzde 50’ye yükselttiğini belirterek ‘’Ayrıca, operasyonel çerçevede değişikliğe giderek, Merkez Bankası gecelik vadede borçlanma ve borç verme oranlarının bir hafta vadeli repo ihale faiz oranına kıyasla-/+ 300 baz puanlık bir marj ile belirlenmesine karar vermiştir. Operasyonel çerçevedeki değişiklik, faiz oranlarının geldiği yüksek seviye göz önünde bulundurularak yapılan teknik bir düzeltme olup bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı temel politika faizi olarak kullanılmaya devam edilecektir. TCMB aylık enflasyonun ana eğiliminde belirgin ve kalıcı bir düşüş sağlanana ve enflasyon beklentileri öngörülen tahmin aralığına yakınsayana kadar sıkı para politikası duruşunu sürdürecektir. Enflasyon görünümünde belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda ise para politikası duruşu sıkılaştırılacaktır’’ ifadelerine yer verdi.
DÖVİZ DÖNÜŞÜMLÜ KKM’DE TARİH UZATILDI
Döviz dönüşümlü Kur Korumalı Mevduat’ta (KKM) tarih uzatıldı. Merkez Bankasının Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ ve Altın Hesaplarından Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ’de yaptığı değişiklikleri içeren tebliğler Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, Kur Korumalı Mevduat Hesabı kapsamında, yurt içi yerleşik gerçek kişiler, 31 Mart 2024 itibarıyla bankalarda mevcut olan altın, dolar, avro ve İngiliz sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesaplarını TL’ye çevirebilecek. Yurt içi yerleşik tüzel kişilerin altın, döviz tevdiat hesapları ve katılım fonlarından vadeli TL mevduat veya katılma hesaplarına dönüşüm için esas alınacak bakiyeler için daha önce belirlenen tarihlerde herhangi bir güncelleme yapılmadı. TL’ye çevirme işlemleri, hesap sahiplerinin isteği üzerine ve dönüşüm kuru üzerinden gerçekleştirilecek.
KÜÇÜK MÜKELLEFTEN VERGİ ALINMASI İÇİN HAREKETE GEÇİLDİ
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, göreve başladığı günden itibaren birçok ülkeye yatırım turları düzenledi. Körfez ülkeleri, ABD, Avrupa başta olmak üzere birçok yerde yabancı yatırımcılarla bir araya gelen Şimşek, Türkiye’nin ekonomi programını anlattı. Ancak 2024’ün ilk üç ayında beklenen küresel yatırımcı gelmeyince, ekonomi yönetimi kaynak için çözümü yine vergide buldu. Şimşek seçimden hemen sonra kira geliri elde eden ve beyan etmeyenleri uyardı. Şimşek, Gelir İdaresi Başkanlığının, idari kayıtları (tapu, MERNİS gibi) ve teknolojik imkanları en üst düzeyde kullanarak kira geliri elde edip beyanname vermeyen mükellefleri tespit etmeye yönelik çalışmalarını titizlikle sürdürdüğünü vurguladı. Şimşek, sosyal medyadan ‘21 bin TL üzerinde kira gelirine sahip mükelleflerimiz yaptırıma maruz kalmamak için 5 Nisan’a kadar beyanname vermeli’ uyarısında bulundu.
KREDİ KARTLARINDA FAİZ YÜKSELTİLDİ
Merkez Bankası (kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranında değişikliğe gitti. Resmi Gazete’de yayımlanan TCMB Tebliğine göre kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranı 3,66’dan 4,25’e yükseldi. Kredi Kartı İşlemlerinde Uygulanacak Azami Faiz Oranları Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ Resmi Gazete’de yayımlandı. MB Tebliğine göre kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranı 3,66’dan 4,25’e yükseldi. MB konuya ilişkin açıklama yaptı. Yapılan açıklamada, “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, piyasa mekanizmasının işlevselliğini ve makro finansal istikrarı koruyacak şekilde makroihtiyati politikaları sadeleştirmeye devam etmektedir. Menkul kıymet tesisine ilişkin düzenleme kapsamında, Menkul kıymet tesisine tabi yükümlülüklere uygulanan menkul kıymet tesis oranının yüzde 4’ten yüzde 1’e düşürülmesine, kredi büyümesine göre menkul kıymet tesisine ilişkin uygulamanın sonlandırılmasına karar verilmiştir” denildi. Açıklamada söz konusu düzenlemenin yakın zamanda sonlandırılmasının planlandığı belirtildi.
YABANCI KURULUŞLAR: EN ÖNEMLİ ZAYIFLIK ENFLASYON
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Türkiye ile ilgili değerlendirme yayınladı. Fitch, Körfez İşbirliği Konseyi bankalarının, Türkiye’deki iştirakleriyle makro politika değişiminden yararlanacağı aktarıldı. Açıklamada, “Türk iştirakleri olan Körfez İşbirliği Konseyi bankaları, Türkiye’nin makroekonomik uyumundan, daha geleneksel ve tutarlı ekonomi politikalarına geçişinden faydalanacaktır. Enflasyonun düşmesi, iştiraklerin net parasal kayıplarını azaltacak ve Türk lirasındaki daha yavaş değer kaybı, dövizin çevrilmesinin neden olduğu kayıplardan kaynaklanan olumsuz sermaye etkisini azaltacaktır” değerlendirmesinde bulunuldu. Açıklamada, pozitif görünümün de Türkiye’nin genel makroekonomik politika duruşunun enflasyondaki önemli düşüşün yanı sıra dış kırılganlıklardaki azalmanın devam etmesiyle tutarlı olacağı yönündeki beklentiyi yansıttığı kaydedildi. Körfez İşbirliği Konseyi bankalarının Türk iştiraklerinin geçen yıl net parasal kaybının 2,6 milyar dolar olduğu aktarılan açıklamada, Türkiye’de enflasyonun beklentiler doğrultusunda gerçekleşmesi halinde söz konusu kaybın 2024’te 2,8 milyar dolar çıkmasının ardından 2025’te yaklaşık 1,4 milyar dolara düşmesinin beklendiği ifade edildi. Fitch’in yanı sıra Almanya merkezli kredi derecelendirme kuruluşu Scope Ratings de Türkiye’de yerel seçim sonuçlarını değerlendiren bir rapor yayımladı. Raporda, Türkiye’nin kredi notu açısından en önemli zayıflığın enflasyon olduğu bildirildi. Bununla birlikte yüksek enflasyonunun seçim sonuçlarının temel belirleyicisi de olduğu yorumunu yapan Scope Ratings analistleri, bu durumun para politikasındaki kısıtlayıcı duruşun devam etmesini destekleyebileceğini ifade etti. Öte yandan, Scope Ratings analistlerine göre yerel seçim sonuçları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) geçen yılki para politikası ekseni doğrultusunda enflasyonu hedeflemeye devam edeceği yönündeki görüşü destekledi.
FATURA İŞÇİYE EMEKLİYE KESİLECEK
TCMB’nin hükümete yazdığı ‘açık mektubu’ değerlendiren ekonomistler faturanın işçiye ve emekliye kesildiğini belirtti. İktisatçı Aziz Çelik yaptığı değerlendirmede ‘’Enflasyonun faturası ücretliye, emekçiye ve emekliye kesilecek. Merkez Bankası, Hükümete yazdığı mektupta asgari ücrete Temmuz 2024’te ikinci bir zam yapılmamamasını istedi. Böylece ücret artışları bir kez daha enflasyonun sebebi ilan edildi. Emekliye Temmuz 2024’ten önce her hangi bir iyileştirme yapılması söz konusu değil. Temmuz 2024’te ise işçi ve esnaf emekli aylıkları yasa gereği 6 aylık resmi enflasyon (Ocak-Haziran) oranında artacak. Bu artışı “enflasyona karşı koruduk” diye sunacaklar. Bir diğer tehlike 10 bin TL’ye tamamlanan en düşük aylık artmazsa emeklilerin önemli bir bölümü resmi enflasyon oranında bile zam alamayacak. Memurlara Temmuz 2024’te toplu sözleşmedeki ucube hüküm nedeniyle enflasyonun yaklaşık 5 puan altında zam yapılacak. Aynı şey memur emeklileri için de söz konusu olacak. Hükümetin bu kaybı telafi etmesi pek olası görünmüyor. Kamu tarafından yönlendirilen mal ve hizmet fiyatlarına seçim nedeniyle yapılmayan zamlar yapılacak. Ciddi bir zam dalgası olacak. Vergi artışları da cabası. Sözün özü sıkı para politikası, kemer sıkma politikası sıkı biçimde uygulanacak. Bütün bunları “nasılsa 4 yıl seçim yok” diye yapmaya kalkışacaklar. Seçimsiz dört yılın emeğe faturası ağır olur! O yüzden erken seçim şart’’ dedi. Ekonomist Menekşe Yılmaz ise sosyal medyadan yaptığı paylaşımda ‘’Asgari ücret daha şimdiden açlık sınırına eşitlenmesine ve TCMB yılın kalan 9 ayında fiyatların artmaya devam edeceğini kendi raporunda vurgulamasına rağmen asgari ücret Temmuz’da düzeltilmesin diye mektup yazmış! Bunu da bilim diye yutturuyorlar’’ ifadelerini kullandı.
