TÜİK’in çarşıdaki pazardaki fiyat artışlarını izah edemeyen ‘enflasyon’ hesabı milyonlarca memur ve emekliyi mağdur etti. Aralık ayında ‘yüzde 1’ ölçüldüğü ilan edilen enflasyon oranına göre memur emeklileri 11, işçi ve Bağ-Kur’lu 15 zam aldı. İTO’nun 55, ENAG’ın 83 olarak açıkladığı enflasyon, TÜİK’in tartışmalı ‘sepet’iyle kağıt üzerinde düştü, çalışan ve emekli biraz daha yoksullaştı.
KURUMLAR ARASI ENFLASYON FARKI
Memur ve emeklinin merakla beklediği aralık ayı enflasyon oranı açıklandı. TÜİK’e göre aralık ayı artışı yüzde 1.03 olurken, yıllık enflasyon yüzde 44.38 olarak hesaplandı. Zam oranları memur emeklileri için 11.54, işçi ve Bağ-Kur’lu için 15.75 olarak belirlendi. TÜİK’in enflasyonu, İTO’nun yüzde 55.27, ENAG’ın 83.40’lık oranının altında kaldı. Vergi, harç ve idari cezaların ‘gerçek’ enflasyona, çalışan ve emekli zammının ise ‘beklenen’ enflasyona göre belirlenmesine tepki yağdı.
KİRA YÜZDE 58, MAAŞA ZAM YÜZDE 15
TÜİK verileri sonrası kira ücretlerindeki artış yüzde 58 olurken, özel okul ücretlerinde yüzde 54’lük zam dikkat çekti. DİSK, ‘’Milyonlarca işçinin 28.5’lik zammı gasp edildi’’, KESK, “TÜİK’in Ali Cengiz oyunuyla belirlediği rakamın iki katı enflasyon yaşıyoruz”, Tüm Emeklilerin Sendikası “Ölüm sınırında yaşamayı reddediyoruz” dedi. CHP lideri Özel “Emekliye yüzde 15 vermek için bugün enflasyon yüzde 1 dediler. Yine emeklinin cebinden para çaldılar” sözüyle tepkisini gösterdi.
EMEKLİNİN ENFLASYONU
Emekli ve memurların alacağı zam oranının belli olacağı 2024 yılının son enflasyon verisi açıklandı. TÜİK verilerine göre, enflasyon, aralık ayında yüzde 1,03 oranında artış gösterirken, yıllık enflasyon yüzde 44,38 olarak hesaplandı. Bu verilerle, SSK ve Bağkur işçi emeklisinin yılbaşı zammı da 15,75, memur ve memur emeklisinin alacağı yıl sonu zammı ise yüzde 11,54 olurken, ‘Hayat pahalılığı emekliye göre değişiyor mu’ tepkilerine yol açtı.
Türkiye’de memur ve emekli maaşları açısından kritik enflasyon verisi belli oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), aralık ayı enflasyon verilerini açıkladı. Buna göre, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) aralık ayında yüzde 1,03 oranında artış gösterirken, yıllık enflasyon yüzde 44,38 olarak hesaplandı. TÜFE’deki değişim on iki aylık ortalamalara göre ise yüzde 58,51 olarak gerçekleşirken, 2024’ün ikinci yarısına ilişkin 6 aylık enflasyon oranı da netleşti. Son verilerle birlikte, 6 aylık enflasyon 15,75 olarak gerçekleşti. TÜFE hazirandan bu yana ilk kez aylık bazda yüzde 2’nin altında gerçekleşti. Enflasyon haziranda yüzde 1,64 olmuştu. SSK ve Bağ-Kur emeklisinin Ocak 2025 itibarıyla aylık zam oranı yüzde 15,75 olarak şekillendi. Memur ve memur emeklisinin zam oranı yüzde 11,54’te kaldı. Piyasa beklentisi ise, aralıkta TÜFE’nin yüzde 1,61 artacağı, yıllık enflasyonun ise yüzde 45,21 olacağı yönündeydi. 2024’te yıllık bazda fiyatı en çok artan grup yüzde 91,64 ile eğitim oldu. Eğitimi yüzde 69,03 ile konut, yüzde 57,13 ile lokanta ve oteller izledi. Öte yandan, Bağımsız Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) enflasyon hesabına göre ise enflasyon aralıkta yüzde 2,34 oranında, yıllık bazda ise yüzde 83,40 oranında gerçekleşti. TÜİK enflasyon verisinde de öncü gösterge kabul edilen İstanbul Ticaret Odası (İTO) verilerine göre de, İstanbul’da aralıkta önceki aya göre perakende fiyatlar yüzde 1,74, toptan fiyatlar yüzde 0,82 artış gösterdi. 2024 yılında İTO Ücretliler Geçinme Endeksi yılı yüzde 55,27 ile tamamladı. Toptan Eşya Fiyatları Endeksi yüzde 40,64 olarak gerçekleşti. Ekonomistler de “TÜİK’in inandırıcılık sorunu çözülmeden enflasyonla mücadele zor” vurgusu yaptı.
FİYATI EN ÇOK YÜKSELEN EĞİTİM GRUBU OLDU
2024’te yıllık bazda fiyatı en çok artan grup yüzde 91,64 ile eğitim oldu. Eğitimi yüzde 69,03 ile konut, yüzde 57,13 ile lokanta ve oteller izledi. 2024’te en düşük artış yüzde 25,88 ile ulaştırma grubunda oldu. Aylık bazda ise en yüksek artış yüzde 2,78 ile ev eşyasında gerçekleşti. Ev eşyasını yüzde 1,82 ile haberleşme grubu, yüzde 1,71 ile konut takip etti. Endekste kapsanan 143 temel başlıktan 2024 yılı Aralık ayı itibarıyla, 19 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 12 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 112 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.
‘EMEKLİLER ENFLASYONA EZİLİYOR’
Ekonomist İris Cibre, enflasyon verilerini KARAR’a değerlendirdi. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) düşüşünün, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) üzerinde etkili olmasının beklendiğini belirten Cibre, son dönemdeki enflasyon baskılarının gıda ve kira fiyatları üzerinden yoğunlaştığını ifade etti. Kira fiyatlarında son bir ayda önemli bir yavaşlama olduğunu, bunun nedeninin ise yeni kiraların daha ılımlı artışı olduğunu söyledi. Gıda fiyatlarındaki yüzde 40’lık artışa dikkat çeken Cibre, bu durumu aralık ayındaki yavaşlama ile ilişkilendirdi ve enflasyonun beklentinin altında kalmasının enerji fiyatları gibi etkenlerle desteklendiğini aktardı. Emeklilerin, yapılan zamlarla enflasyon karşısında ciddi şekilde ezildiğini belirten Cibre, “Ancak emekli açısından bakacak olursak çok ciddi oranda enflasyonun altında ezildiklerini görebiliyoruz. Yani yüzde 15,75 oranında zam alan emekliler, yüzde 11 civarında zam gelmesi beklenen memurlar, asgari ücrete gelen yüzde 30 zam enflasyon içerisinde eriyecek. Dolayısıyla enflasyon eğiliminde bu aydan itibaren gördüğümüz yavaşlamanın sonuçlarına sadece ücretli ve dar gelirli katlanacak” diye konuştu. TÜİK’in son bir yılda daha tutarlı veriler sunduğunu belirten Cibre, enflasyonun Ocak ve Şubat’ta yüksek olmasının beklendiğini ancak yıllık enflasyonun yüzde 30-31 civarına düşebileceğini söyledi.
‘TARTIŞMALI VERİLERLE MİLYONLARIN EKMEĞİYLE OYNANDI’
“Türkiye enflasyonda kuzey yarı kürenin şampiyonu! Türkiye’nin enflasyonu dünyanın 195 ülkesinin 190’ından yüksek, dahası savaştaki Ukrayna ve Rusya’dan bile yüksek” diyen ekonomist Aziz Çelik ise şu değerlendirmede bulundu: “Hükümet işçiyi, memuru ve emekliyi enflasyona ezdirdi. TÜİK tartışmalı verilerle milyonların ekmeğiyle oynadı. 2024 yıl sonu resmi enflasyonu yüzde 44,38 oldu. 12 Aylık ortalamalara göre resmi enflasyon yüzde 58,51. Yeniden değerleme oranı yüzde 44. Asgari ücret zammı sadece yüzde 30, milyonlarca işçinin 28,5 puanlık zammı gasp edildi. 2024 son 6 aylık enflasyon yüzde 15,75 oldu. İşçi ve Bağ-Kur emeklileri için uygulanacak zam oranı yasa gereği yüzde 15,75. Mevcut ortalama emekli aylığı yaklaşık 15 bin TL. Zamlı ortalama aylık yaklaşık 17 bin 360 olur. Artış sadece 2 bin 360 TL. Memur emeklileri zam oranı yüzde 11,54, resmi enflasyonun 4,2 altında olacak. Memur maaş zammı yüzde 11,54, resmi enflasyonun 4,2 puan altında. En düşük emekli aylığı olan 12 bin 500 TL ne oldu? Henüz değişmedi. En düşük emekli aylığının artması için ayrıca yasal düzenleme yapılması lazım. Eğer 12 bin 500 TL resmi enflasyon kadar artarsa yaklaşık 14 bin 500 TL olur ve zam sadece 2 bin liranın altında kalır. Özetle, enflasyon işçinin, memurun ve emeklinin üzerinden silindir gibi geçti.”
BAKAN ŞİMŞEK: GEÇİM SIKINTISINI ÇÖZMEK EN BÜYÜK ÖNCELİĞİMİZ
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, enflasyon verisinin açıklanmasının ardından sosyal medya hesabından değerlendirmede bulundu. “Vatandaşımızın geçim sıkıntısını çözmek en büyük önceliğimizdir. Bu doğrultuda gerekli politika çerçevesini oluşturduk ve dezenflasyon programını kararlılıkla uygulamaya devam ediyoruz” şeklinde ifade eden Bakan Şimşek, “Enflasyondaki düşüş sürecek” dedi. Bakan Şimşek’in kullandığı ifadeler şöyle: “Vatandaşımızın geçim sıkıntısını çözmek en büyük önceliğimizdir. Bu doğrultuda gerekli politika çerçevesini oluşturduk ve dezenflasyon programını kararlılıkla uygulamaya devam ediyoruz. Aralık ayında enflasyon son 19 ayın en düşük seviyesinde yüzde 1 oldu. Yıllık enflasyon yüzde 44,4’e gerileyerek 2023 yılı Kasım ayında açıklanan Merkez Bankası tahmin aralığının 2,4 puan üzerinde gerçekleşti. Böylece 2024 yılında enflasyon 2022 ve 2023 yıl sonuna göre 20 puan düştü. Enflasyondaki düşüş sürecek. Maliye politikasının artan desteğinin yanı sıra hizmet enflasyonundaki katılığın azalması ve beklentilerdeki iyileşme ile 2025 yılında enflasyonun hedefimiz doğrultusunda gerçekleşmesini bekliyoruz.”
GIDA FİYATLARINDA TÜRKİYE DÜNYADAN AYRIŞTI
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, gıda fiyatları dünyada 2024’te yıllık yüzde 6,7 artarken Türkiye’deki artış yıllık yüzde 43,6 olarak gerçekleşti. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), gıda ürünlerinin uluslararası fiyatlarındaki aylık değişimin izlendiği Küresel Gıda Fiyat Endeksi’nin aralık ayı sonuçlarını açıkladı. Buna göre FAO Gıda Fiyat Endeksi, aralıkta bir önceki aya kıyasla yüzde 0,5, Aralık 2023’e göre yüzde 6,7 artışla ortalama 127 puan oldu. FAO dünya gıda emtia fiyatlarının ölçütü olan endeks, 2024’ü tahıl ve şeker fiyatlarındaki önemli düşüşlerin bitkisel yağlar, süt ürünleri ve et fiyatlarındaki daha küçük artışlarla dengelenmesiyle bir önceki yılki seviyesinin yüzde 2,1 altında tamamladı. Türkiye’de ise TÜİK verilerine göre gıda fiyatları farklı bir seyir izledi. Türkiye’de gıda fiyat artışı yıllık yüzde 43,6 olarak gerçekleşti. Küresel gıda fiyatlarının Aralık’ta şeker öncülüğünde düşüş göstermesi dikkati çekti. Şeker Fiyat Endeksi, Brezilya ve Hindistan gibi ana üretici ülkelerdeki şeker kamışı mahsulü beklentilerinin iyileşmesinin etkisiyle Kasım’a göre yüzde 5,2 geriledi. Endeksin 2024’ü bir önceki yılın seviyesinin yüzde 13,1 altında tamamlaması dikkati çekti. Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, aylık bazda yüzde 0,5 geriledi. Endeks, 2024’ün tamamında küresel arzın sıkılaşması nedeniyle bir önceki yılın seviyesinin yüzde 9,4 üstüne çıktı.
‘HEDEF TUTSUN DİYE EPEY UĞRAŞ VERİLMİŞ’
Ekonomistler ve iktisatçılar da enflasyondaki son verileri değerlendirdi. Prof. Dr. Emre Alkin, TÜİK’in açıkladığı verilere ilişkin, “12 ay içerisinde dört kere revize edilen enflasyon hedefi tutsun diye epey uğraş verilmiş gözüküyor. Sonra da ‘vatandaş hedeflerimize inanmıyor’ diye kızıyorlar” yorumunu yaptı. “İzahı olmayanın mizahı olur” diyen Emre Alkin, “Bence bundan sonra Merkez Bankası’nın hedefleri arasında ‘üçüncü revizyonda tutturma’ olsun. Bence iddialı bir hedef olur, yakışır da. Hemen modelleme yapmaya başlasınlar” dedi. Ekonomi Yazarı Uğur Gürses ise çekirdek enflasyonun son 3 aylık ortalamasının uzun bir zaman sonra yüzde 2’nin altına geldiğine dikkat çekerek, “Bu seyir korunursa 2025 sonunda enflasyon yüzde 20-25’li seviyelere gerileyebilir” dedi.
‘YIL SONU YÜZDE 30’UN ALTINA İNME OLASILIĞI YÜKSEK’
Prof. Dr. Hakan Kara’dan da son verilere ilişkin önemli değerlendirmeler geldi. Ünlü iktisatçı ve akademisyen, “TÜİK’in enflasyon ölçümü son dönemde belirgin şekilde normalleşse de İTO endeksine göre halen düşük kalıyor” ifadelerini kullandı. 2024 enflasyonunun yüksek olasılıkla yüzde 44 geleceğini öngören Kara, 2025 tahmininin de yüzde 28,4 olduğunu hatırlattı. Kara, sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamaları şöyle sürdürdü: “2024 yılında sadece enflasyon değil not artırımları konusunda da tahminlerimiz nokta atış tutmuş. Merkez Bankası geçen yıl 615 milyar TL faaliyet zararı yazdı. Öte yandan net döviz pozisyonu pozitife geçtiği için kur artışından 324 milyar değerleme kârı oluştu. Net zarar 291 milyar TL. Geçmiş dönemin bilanço tahribatı büyük ölçüde giderildi, seneye TCMB tekrar kâra geçebilir. En beğendiğim çekirdek enflasyon göstergesi B endeksine göre mevsimsellikten arındırılmış aylık enflasyon yüzde 2,2. Yıllığa çevirince yüzde 30’a denk geliyor. Medyan fiyatlara göre ise yıllık enflasyon eğilimi %28. 2025 sonunda enflasyonun 30’un altına inme olasılığı yüksek görünüyor.”
‘AYNI ÜLKE AYNI TÜKETİCİ FARKLI VERİLER’
Ekonomist Murat Sagman enflasyon verisi açıklayın kurumların arasındaki farka değinerek, “TÜİK aralıkta 2024 enflasyonunu tüm beklentilerin altında aylık yüzde 1,03 yıllık yüzde 44,38 olarak açıkladı. ENAG ise yüzde 2,34 tüm yıl için ise yüzde 83,40 olarak açıkladı. 2024 yılında İTO enflasyonu aylık yüzde 1,74 yılı yüzde 55,27 ile tamamladı. Aynı ülke aynı tüketici aynı üründe ölçülen farklı rakamlarda 2024 yılında İTO enflasyonu TÜİK enflasyonuna göre 11 puan üstünde, ENAG enflasyonu ise TÜİK enflasyonuna göre neredeyse 2 katı kadar arttı” paylaşımını yaptı. Ekonomist Ömer Rıfat Gencal ise, “Sadece ilan ederek değil. Enflasyonun nasıl yüzde 1,03 geldiğini açıklayacak doneleri sunarak toplumu inandırabilirsiniz. Aksi takdirde mesajınızın altında yazılan yorumlara muhatap olursunuz” ifadelerini kullandı. Yıllık enflasyonda hesaplamalar arasındaki büyük farklar olduğunu belirten Şenol Babuşcu, “Enflasyon hesaplamaları arasındaki ENAG ile TÜİK arasındaki fark yıllıkta yüzde 39,02’ye ulaştı” değerlendirmesinde bulundu.
