Salgında yeterli desteği alamayan esnaftan helallik isteği tepki çekince 4.6 milyar TL’lik hibe açıklayan hükümet, verdiği desteğin fazlasını akaryakıt zammıyla geri topladı. Cumhurbaşkanı kararıyla pompada ÖTV yüzde 189 arttı. Bütçe fazla verirken müteahhitlere vergi afları sağlanırken vatandaşın cebine yapılan hamle tepki çekti.
ALİ YILDIRIM | KARAR
Desteksiz kapanma eleştirileri sonrası Cumhurbaşkanı, vatandaştan helallik istedi. Ancak karşılık bulmayınca esnafa 4.6 milyar TL'lik hibe paketi açıklandı. ‘Müjde’den üç gün sonra akaryakıta son dönemlerin en yüksek zammı geldi.
Akaryakıttan alınan Özel Tüketim Vergisi yüzde 54 ila 189 oranında artırıldı. Düzenlemeyle benzine 55, motorine 67 kuruş zam geldi. Bütçe 73 milyar fazla verirken yapılan artış tartışma konusu oldu.
‘EKONOMİYİ ZAM YAPARAK YÖNETMEK EN KOLAYI’
CHP’li Ahmet Akın “Esnafa verilen sözde destek geri alındı” dedi. Ekonomistlerden de tepkiler yükseldi. Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken, petrole zamla birlikte zincirleme olarak birçok üründe fiyat artışı yaşanacağını söyledi.
Yalçın Karatepe “Esnafa desteği önce milletten alacaklar. Zamla ekonomiyi yönetmek en kolayı. Esas olan planlama” eleştirisini yöneltti. Mustafa Sönmez “Vergi gerekiyor, bastılar ÖTV ile zammı” ifadesini kullandı.
KAŞIKLA GELEN KEPÇEYLE GİTTİ
Hükümetin esnaf için açıkladığı 4.6 milyar liralık hibe desteği, sonrasında akaryakıta yapılan ÖTV zammı tepkilere neden oldu. Esnafa verilen destek karşısında sadece akaryakıtın ÖTV’sinden 1 yılda kasaya en az 15 milyar TL gelecek. 2021’in ilk 4 ayında da sadece petrol ve doğal gazdan 14.9 milyarlık vergi giriş olmuştu. Yılın ilk dört ayında bütçe fazlası verilirken, kasa bir de ÖTV’den dolacak.
Türkiye ekonomisi uzun bir süredir bir gecede alınan kararlarla birlikte yönetiliyor. Özellikle zam yağmuru ve özel tüketim vergisi (ÖTV) kararları Cumhurbaşkanlığı kararlarına bakıyor.
Pandemiyle birlikte birçok sektör mağduriyet yaşarken, verilen desteklerin yetersiz kalışı her defasında gündeme gelmişti. Hatta 15 aylık salgın döneminde işletmelere neredeyse verilen tek destek, kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin oldu. Tabi arada büyük kredi destekleri de verildi.
Zaten zorda olan birçok esnaf bu sefer daha fazla borçlandı. Salgının ikinci ve üçüncü dalgalarıyla birlikte yeniden kapanmalar gündeme gelince birçok esnaf kepenk kapattı. Ayakta kalanlar da ne kirasını ne de faturalarını ödeyebilir duruma geldi.
Tam kapanma sürecinin ardından esnafa 5 bin liralık hibe açıklandı. Toplamda 4.6 milyar liralık karşılıksız hibe para verilecek. Bunun hemen akabinde akaryakıtta uygulanan ÖTV tutarları yeniden belirlendi. Böylece verilmesi planlanan destek, eşel mobil sisteminin ortadan pompadan karşılanacağı algısı oluştu.
Cumhurbaşkanlığı kararına göre, 95 oktanlı kurşunsuz benzindeki ÖTV litre başına 0.8652 TL’den 1,3313 TL’ye, 98 oktan kurşunsuz benzinde 1.0283 TL’den ÖTV 1,5836 TL’ye yükseltildi. Motorinde ÖTV litre başına 0.7253 TL’den 1,2931 TL’ye yükseldi. Otogazda ÖTV kilogram başına 0,2810 TL’den 0,8107 TL oldu.
Böylece benzindeki ÖTV artışları yüzde 54, motorindeki ÖTV zammı yüzde 78; oto gazda ise yüzde 189 zam anlamına geliyor. Böylece esnafa verilecek toplamda 4.6 milyar liralık destek karşısında akaryakıttan alınan vergi 1 yılda en az 14.6 milyar liraya çıktı.
Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) tarafından yapılan açıklamada vergi düzenlemesi sonrasında bugünden itibaren geçerli olmak üzere benzinin litre fiyatının 55 kuruş, motorinin 67 kuruş, LPG’nin ise 35 kuruş zamlandığını duyurdu.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından spekülasyonunu önlemek adına başlatılan tavan fiyat uygulaması 17 Mayıs’ta sona erdirmişti. İki aylık süreçte devletin, her litre benzinde 1 lira 66 kuruş, motorinde ise 1 lira 33 kuruş ÖTV alacağı oluştu.
‘İKTİDAR KAŞIKLA VERİYOR KEPÇEYLE ALIYOR’
Siyasilerde akaryakıt zammına tepki gösterdi. DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan “İktidar kaşıkla veriyor, kepçeyle alıyor. Vatandaşa yeterli destek vermediği gibi, akaryakıt ÖTV‘sinde yüzde 188’e varan artışlar yapıyor. İki gün önce esnafa paket masalı anlatıyorlardı, açıklamanın daha mürekkebi kurumadan ellerini yine milletin cebine attılar” dedi.
CHP sözcüsü Faik Öztrak ise “Erdoğan’ın yeni petrol-gaz müjdesi verdiğinin sabahı, akaryakıta fahiş zam. Müjdeniz bile millet için felaket. Milletle sürekli alay edenler, Milletten hangi yüzle helallik ister?” diye konuştu.
‘SİSTEM İFLAS ETTİ FATURA VATANDAŞA’
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın; akaryakıta yapılan ÖTV zammını, “Eşel mobil sistemi iflas etti, fatura ÖTV zammı olarak vatandaşa kesildi. İktidarın yanlış politikalarıyla enerjide yeni zamlar da kaçınılmaz. Esnafa verilen sözde destek de akaryakıt zammıyla birlikte geri alındı” sözleriyle değerlendirdi. Zammın ‘rekor oranda’ olduğunu belirten Akın, yeni zamların da yolda olduğunu dile getirdi.
Akın’ın açıklaması şöyle: “Yanlış ekonomi politikalarıyla 2018 yılında ortaya çıkan döviz krizinin ardından kur kaynaklı artışları pompa fiyatına yansıtmayıp ÖTV üzerinden karşılayan iktidar, böylece vatandaşa sözde destek verdiğini savunuyordu.”
‘SÖZDE DESTEK MALİYETİ ÇIKARILIYOR’
Salgın döneminde değinen Ahmet Akın “15 aydır süren salgın döneminde 1 milyon 200 bin esnafımıza verilen göstermelik bütün desteklerin toplamı; yandaş şirketlerin bir kalemde silinen kira, ceza ve vergilerine erişemiyor. Bu durum ortadayken; esnafımızın temel girdilerinden biri olan akaryakıta yapılan zam; sözde desteğin verilmeden geri alınması anlamına gelmektedir” diye konuştu.
‘ÇİFTÇİNİN CEBİNDEN 2.3 MİLYAR DAHA’
Analist Fatih Sezer “Normalde benzinden 2.52 lira, motorinden 2.05 lira ÖTV alan maliye petrol fiyatları ve dolar kuru arttıkça vergiyi azaltıp pompa fiyatlarını sabit tutuyordu. 5 Mayıs’ta motorinden alınan ÖTV 72 kuruşa, benzinden alınan ÖTV 86 kuruşa kadar inmiş. Maliye bir teşekkürü hak ediyordu. Şimdi ise eşel mobil uygulaması ortadan kalkmış.
Akaryakıttan alınan ÖTV’ye yüklü zam gelmiş” dedi. İYİ Parti Tarım ve Kırsal Kalkınma’dan Sorumlu Başkan Yardımcısı Ergin Kahveci de “ÖTV zammı ile çiftçinin cebinden 2,345 milyar TL daha alındı. Fiyatlar sabit kalırsa. Yılda ortalama 3.5 milyar litre mazot kullanan çiftçinin 50 dekar buğday için ek mazot gideri ise yaklaşık 268 TL oldu. Yani 119 kg ürünü gitti” yorumunu yaptı.
‘ENFLASYONU HEM DOĞRUDAN HEM DE DOLAYLI ETKİLEYECEK’
Ekonomist Hakan Kara “Akaryakıt fiyatlarında neler oluyor? Fiyatlar neden uzun süre tutulup şimdi salıverildi? Bu durum enflasyon ve para politikası açısından ne ifade ediyor? Somut rakamlarla dökelim: Akaryakıt fiyatlarına gelen 55-67 kuruş zammın enflasyona doğrudan etkisi kabaca Mayıs ayında 0,1 puan Haziran ayında 0,2 puan olur.
Mayıs ve Haziran’daki baz etkileri bu artışları emmeye yetebilir. Fakat Temmuz’dan sonra ne yapılacağı belli değil. Merkez Bankası devreye girmezse enflasyon görünümü yine bozulabilir. Akaryakıttaki artışın TÜFE’ye etkisi dolaylı etkilerle birlikte 0,5 puana ulaşır. Birikimli kur ve maliyet etkileriyle enflasyon yine yükselebilir” ifadelerini kullandı.
Ekonomist Mustafa Sönmez de “Eşel mobil falan hikaye oldu, bindirdiler ÖTV’yi. Elektrikte de aynı şey yaşanabilir. Dolardaki ve petrol fiyatlarındaki artıştan dolayı artması gereken akaryakıt fiyatları, bugüne kadar vergi indirimine giderek tüketiciye yansıtmıyorlardı. Eşel mobil deniyordu bu sisteme. Ama artık vergi gerekiyor. Bastılar ÖTV ile zammı. Kur ve ithal fiyat arttıkça, biner” açıklamasını yaptı.
‘DESTEĞİ ÖNCE SİZDEN ALACAKLAR’
Birkaç gün önce açıklanan desteklere değinen ekonomist Yalçın Karatepe “Esnafa vereceklerini söyledikleri destek vardı ya... Onu önce sizden alacaklar. Zam ile ekonomiyi yönetmek uygulamaların en kolayıdır. Esas olan planlamadır, üretimdir, gelir yaratmaktır” dedi.
Ekonomist Uğur Gürses de “Esnafa verileceği açıklanan mali desteğin finansmanını, yine onlara ham madde ve ara malı getirecek taşımacıların kullandığı akaryakıta yapılan zamla, maliyetlerini arttırarak çıkarmak ‘dahice’ bir fikir” diye konuştu.
‘PARA da VAR ZAM DA’
Akaryakıttan alınan özel tüketim vergisinde pandemi döneminde de azalış olmadı. Daha öncesinde zaten bütçeye 2021’in ilk 4 ayında 14.9 milyar lira giriş olmuştu. Ocak-Nisan döneminde 2020’de bütçe 17 milyar lira açık vermişti. Fakat bu dönemde bütçe geçen yıla göre 73 milyar lira fazlaya döndü. Pandemi döneminde birçok kalemde kesintiye gidildi ve bütçede fazla verildi.
Tüm bu koşullara rağmen akaryakıta zam yapıldı. Hem kasada para var hem de zam var. Birçok ülke pandemi döneminde bütçe açığı vermeyi göze alarak vatandaşlarına kaynak aktardı. İşsiz kalanlara ödemeler yapıldı ciroların yüzde 70’i karşılandı. Türkiye ise IMF’nin raporlarına göre bütçesinden vatandaşına en az yardım yapan son 3 ülke içinde yer aldı. GSYH’nın sadece yüzde 1,1’i kadar Merkezi Bütçe’den yardım yapıldı.
ÖNCE GAZ MÜJDESİ SONRA VERGİ ARTIŞI
Sosyal medyada da akaryakıta yapılan vergi zammı dikkat çekti. Önceki gün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gaz müjdesi de dikkatlerden kaçmadı. Erdoğan, sismik araştırma gemilerinden petrol ve doğal gaz ile ilgili güzel haberler geleceğini belirtti. Tam bunun üzerine yapılan artış, üzerine tepkiler büyüdü.
Bir sosyal medya kullanıcısı şu yorumu yaptı: “Doğal gaz bulduk dedikten sonra doğal gaza ÖTV zammı yaptılar. Yerli araba üreteceğiz dedikten sonra otomobilde ÖTV’ye zam yaptılar. Petrol bulduk dediler, akaryakıtta ÖTV’ye zam yaptılar. Dua edin de yeni su kaynakları bulduk demesinler.”
FAİZ İNDİRİMİNDEN BİR ADIM DAHA UZAKLAŞILDI
Akaryakıtta yapılan vergi artışlarının tüketici enflasyonuna en az 0.4 puan yükseltici etki yapması beklenirken siyaset tarafından kendisinden düşük faiz beklenen ancak yüksek enflasyon nedeniyle faiz indirme ihtimali her an azalan Merkez Bankası’nın (TCMB) işini daha da zorlaştıracak.
Reuters’ın hesaplamalarına başvurduğu ekonomistler akaryakıt vergi artışlarının enflasyona doğrudan etkisini 0,4 puan hesaplarken, dolaylı olarak da bu tutarın yarısı kadar ek bir etkinin zamana yayılacak şekilde gerçekleşebileceğini bekleniyor. Bu etki hali hazırda yüzde 17,14 ile iki yılın rekor seviyelerinde olan enflasyona ve beklentilere de yükseltici yönde yansıyacak
‘BU SON DEĞİL YENİ ZAMLAR YOLDA’
Ahmet Akın şöyle devam etti: “Ddolar kuru; yanlış ekonomi politikaları nedeniyle 3 yıl içinde 8.5 TL seviyesine yükseldi. Bu durum başta LPG olmak üzere bütün akaryakıt türlerinde eşel mobil sistemi sürdürülemez noktaya getirdi.
Akaryakıtta yapılan rekor ÖTV zammı ulaşım maliyetlerini artıracak bu da pek çok sektörde yeni zamları beraberinde getirecek. Vatandaş, her ay otomatikleşen zamlarla bunalırken, önümüzdeki aylarda elektrikte de yeni zamların geleceği öngörülüyor.
İktidar yandaş şirketlere her türlü imkanı tanırken, vatandaşı ise zamlarla eziyor. İktidar halkın faturalarını düşürmek için değil, yeni zamlara kılıf uydurmak için çalışıyor.”
