Türkiye, kasım itibariyle ‘kara kış’a uyandı... Sanayide doğalgaza yüzde 48 zam yapıldı. İktidar ‘sandık fonu’ hazırlığındayken hane halkı tarifesi sabit kaldı. Vatandaşın faturasına doğrudan yansımayacak olan bu adım, dolaylı olarak 84 milyonun cüzdanını iğneden ipliğe yeni zam dalgasıyla daha da eritecek.
Kasım peş peşe zam haberleriyle başladı. Fiyatı 10 gün önce 22 kuruş artan otogaz 49 kuruş daha zamlanarak 7 liraya dayandı. Alkollü içeceklerin fiyat listesi de güncelledi. Elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza yüzde 46, sanayideki doğalgaza ise yüzde 48 zam yapıldı. Elektrik üretiminde tarife üç ayda iki kat, sanayide ise bir yılda yüzde 115 arttı. Konutlardaki tarifede değişikliğe gidilmemesi ‘seçime dönük hamle’ olarak yorumlansa da dolaylı zamların vatandaşın hayatını doğrudan etkileyeceği vurgulandı.
'SANAYİCİ ZORLANIYOR, ENFLASYON ARTACAK, ZAMLAR KAPIDA'
Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu Başkanı Memiş Kütükçü “Maliyetler sanayicilerimizi olağanüstü zorluyor” derken TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu “Yüzde 48 zam enflasyonu artıracak” ifadesini kullandı. Elektrikte fahiş zamların kapıda olduğunu belirten CHP’li Akın “Bu artışlar markete-pazara doğrudan yansıyacak. Hayat pahalılığı artacak” dedi. DEVA Partili Ekmen de marketlerin ‘sanık kürsüsüne’ çıkarılmasını işaret etti: “Rekabet Kurumu’nun marketlerden sonra zamları onaylayan EPDK’ya ceza kesmesi bekleniyor.”
Doğal gazın yükünü yine vatandaş çekecek
BOTAŞ artan maliyetleri öne sürerek sanayi ve ticari kuruluşlarına yüzde 48,4 gaz zammı yaptı. Elektrik üretim amaçlı kullanılan doğal gaz tarifesine yüzde 46,8 oranında artış gerçekleştirdi. Konut tarifesinde değişiklik yapılmazken, siyasiler “Bu artışlar market raflarına, çarşı ve pazara da doğrudan yansıyacak” yorumunu yaptı.
Türkiye’de yeni doğal gaz rezervlerinin bulunmasının ardından gaza 12 kere zam geldi. Artan maliyetler ve kur karşısında her şeyin fiyatı neredeyse iki katına çıkarken çalışanlar da aynı ücreti almaktan mustarip.
Tarlada satılan bir ürün rafa gelene kadar fiyatı 6-7 kat artarken, akaryakıta da kur kaynaklı her gün zam geliyor. En son motorin ve benzinden sonra LPG’ye de 48 kuruş zam hesaplanıyor. Dün Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ, dünya genelinde görülen yüksek enerji fiyatlarının Türkiye’deki tüketicilere aynı oranda yansıtılmadığını bildirdi. BOTAŞ’tan yapılan açıklamada, Evsel Enerji Fiyat Endeksi’ne (HEPI-Household Energy Price Index) göre konutlarda Avrupa’nın en ekonomik doğal gazının Türkiye’de kullanıldığı ifade edildi.
Yıl başından itibaren dünya ve Avrupa enerji piyasalarında yaşanan dalgalanmalara bağlı olarak tüketicilerin fahiş enerji fiyatlarına maruz kaldığının belirtildiği açıklamada, şunlar kaydedildi: “Ülkemizde ise bugüne kadar bütün dünyada yaşanan yüksek enerji fiyatları tüketicilerimize aynı oranda yansıtılmamıştır. Tüm abone grupları en azami şekilde korunmuştur.
1 Kasım itibarıyla gelinen bu aşamada tüketicilerimizi imkanlar çerçevesinde asgari düzeyde etkileyecek şekilde bir düzenleme yapılması zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Konutlarda kullanılan doğal gaz tarifesinde kasım ayında bir değişiklik yapılmamıştır. Artan maliyetlerden dolayı büyük sanayi ve ticari kuruluşları abone grubuna yüzde 48,40 ve elektrik üretim amaçlı kullanılan doğal gaz tarifesine yüzde 46,82 oranında artış yapılmıştır.”
Doğal gaza yapılan zam karşısında vatandaş ‘bu ayı da zamsız yırttık’ diye sevinirken, asıl farkın fatura dışı birçok ürüne yansıtılacağının farkında değil. Yani konutlara zam yapılmasa bile fatura yine vatandaşa kesiliyor. CHP Enerji ve Altyapıdan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı ve Balıkesir Milletvekili Ahmet Akın, sanayiye yapılan enerji zamlarına, kış ayı gelmeden yeni zamların ekleneceğini belirtti. Akın “Sanayide doğalgaz tarifesi bu yıl içinde yüzde 115; elektrik üretim santralleri tarifesi ise yüzde 148,5 oranında arttı. Bu artışlar market raflarına, çarşı ve pazara da doğrudan yansıyacak. Hayat pahalılığı daha da artacak; vatandaş temel ihtiyaçlarını alırken bu zammın faturasını ödemek zorunda bırakılacak” değerlendirmesini yaptı.
ZAMLAR DURMUYOR
CHP lider Kemal Kılıçdaroğlu, sosyal medya hesabından yapılan zamları eleştirdi. Kılıçdaroğlu “Zamlar durmuyor. Ekimde 93 kuruş zamlanan LPG’ye 48 kuruş daha zam yolda. Doğal gaza yüzde 48 zam yapıp, yükü sanayiye yıktılar. Biliyorlar ki sanayici bunu ürünlere yansıtmaya mecbur. Sonra gelsin marketlere yaptıkları gibi, sanayicilere de karalamalar. Herkes suçlu, bunlar ak kaşık! Ey gözleri Biden’a gülen şahsım; milletimizin dertlerinden tümden habersizsin. Ne zaman bu ülke ile ilgilenmeyi düşünüyorsun? Yüzün bu ülkenin evlatlarına hiç gülmeyecek mi?” dedi.
SANAYİCİYİ İYİCE ÇIKMAZA SÜRÜKLÜYOR
İstanbul Tüccarlar Kulübü Başkanı İlker Önel, KOBİ’lerin sektörel ağırlıkları farklı olmakla birlikte, operasyonel maliyetleri içinde yüzde 10 ile yüzde 50-60 girdi maliyeti olan enerji maliyetlerinin hem bilançolara zarar vereceğini hem de nihai ürün fiyatlarına önümüzdeki süreçte yukarı yönlü yansıyacağını ifade etti.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, sanayide doğal gaza yapılan yüzde 48’lik zammın üretim maliyetlerini ve enflasyonu artıracağını söyledi. Hisarcıklıoğlu sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Türkiye’nin daha çok üretim, yatırım ve istihdama ihtiyacı var. Sanayide doğal gaza yapılan yüzde 48 zam üretim maliyetlerini ve enflasyonu artıracaktır. Üretim ve yatırıma daha fazla destek olup sanayimizin rekabet gücünü korumalıyız” ifadelerine yer verdi. Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, enerjideki maliyet artışlarının sanayicilerin rekabet güçlerini olumsuz etkilediğini söyledi.
TARLADA 57 KURUŞ RAFTA 2.5 LİRA
Türkiye Ziraat Odaları Birliği Başkanı (TZOB) Şemsi Bayraktar, gıda ürünlerinde üretici fiyatları ile market fiyatları arasındaki farkın ekim ayında 4,4 kat arttığını açıkladı.
Bayraktar, üreticide 57 kuruş olan kuru soğan 2 lira 52 kuruşa satıldığını belirterek patatesteki market fiyat artışının yüzde 27,23 olduğunu söyledi. Bayraktar, gübre fiyatlarının yüzde 200 arttığını belirtti. Bayraktar, üretici ile market arasındaki fiyat farkı 4 buçuk kata yaklaştığını anlatarak ekimde üretici ve market arasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 342,11 ile kuru soğanda, fiyat farkının limonda yüzde 334,40, elmada yüzde 272,57, yeşil fasulyede yüzde 267,71, marulda 237,77 olduğunu bildirdi.
Kuru soğanda 4,4 kat, limonda 4,3, elmada ve yeşil fasulyede 3,7, marulda 3,4 kat fazlaya tüketiciye satıldığını vurgulayan Bayraktar, açıklamasını şöyle sürdürdü: “1 lira 25 kuruş olan limon 5 lira 43 kuruşa, 1 lira 75 kuruş olan elma 6 lira 52 kuruşa, 3 lira 50 kuruş olan yeşil fasulye 12 lira 87 kuruşa, 1 lira 88 kuruş olan marul 6 lira 35 kuruşa markette satılmaktadır.”
İSTANBUL’UN ENFLASYONU KASIMDA PATLADI
İstanbul’da ekimde perakende fiyatlar aylık yüzde 3,29; yıllık yüzde yüzde 20,76 artış gösterdi. İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından açıklanan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi bir önceki aya göre yüzde 3,29, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları indeksi ise yüzde 2,76 oranında arttı. Bu verilerle endeks 2012’den beri en yüksek seviyesine yükseldi.
Ekimde perakende fiyatlarda aylık bazda; gıda harcamalarında yüzde 4,22, kültür eğitim ve eğlence harcamalarında yüzde 3,55, konut harcamalarında yüzde 3,25, ev eşyası harcamalarında yüzde 2,62, giyim harcamalarında yüzde 2,41, ulaştırma ve haberleşme harcamalarında yüzde 1,14, sağlık ve kişisel bakım harcamalarında yüzde 0,24 ve diğer harcamalar grubunda 0,04 artış yaşandı.
Ekim ayında aylık bazda toptan fiyatlarda aylık bazda; madenler grubunda yüzde 6,50, yakacak ve enerji maddeleri grubunda yüzde 6,49, gıda maddeleri grubunda yüzde 4,16, inşaat malzemeleri grubunda yüzde 2,32, kimyevi maddeler grubunda yüzde 1,65, mensucat grubunda yüzde 0,97 artış görülürken, işlenmemiş maddeler grubunda yüzde 1,64 azalış görüldü.
‘EKONOMİNİN BAŞKANI KAYIP’
Son dönemdeki ekonomik gelişmelere değinen CHP sözcüsü Faik Öztrak “Ekonomide tüm bunlar yaşanırken, Hazine ve Maliye Bakanı kayıp. Yaşananlara ve yapılanlara bir çift laf edemiyor. Önümüz kış. Hem de kapkara bir kış! Her gün yeni bir zam haberi geliyor. Yine zam haberleriyle uyandık. LPG’ye 49 kuruş zam geldi. Elektrik santrallerine ve sanayiye verilen doğal gaza, Yaklaşık yüzde 50 zam yapıldı” dedi. Makina Mühendisleri Odası Genel Başkanı Yunus Yener, sanayide ve elektrik üretiminde kullanılan doğal gaza yapılan zammın enflasyonu tetikleyeceğini belirterek, “Çok yüksek enflasyonlar söz konusu olur, bunun etkisi. 90’lara geri dönmeyiz umarım, enflasyon anlamında” diye konuştu. Türkiye Genç İş İnsanları Derneği (TÜGİAD) Başkanı Nilüfer Çevikel, “Doğalgaz sanayi tarifesinde yılbaşından bu yana uygulanan yüzde 148’e yaklaşan zam, üreticinin maliyet yükünü ağırlaştırıyor” dedi. Zamların rekabet gücünü olumsuz etkileyebilecek seviyede olduğuna dikkat çeken Çevikel, üretim süreçlerinin işleyişi için endişe duyduklarını belirtti.
'SIRADA NE VAR, ENERJİ ŞİRKETLERİNE PARA CEZASI MI?
DEVA Partisi Sektörel Politikalar Başkanı Birol Aydemir doğal gaz zammını şöyle yorumladı: “Şahlanışa devam doğal gaza yüzde kırk sekiz zam. 11 ayda 10’uncu zam. Sırada ne var? Enerji şirketlerine para cezası mı? Peki marketler, mağazalar vs. bu yüzde 48 zammı fiyatlarına yansıtıp iş bilmezlerce suçlanmayı mı, yansıtmayıp hayır kurumu gibi davranmayı mı tercih edecek? Doğal gaza 2021 yılı içinde sanayi için yüzde 150 elektrik üreticileri için yüzde 186 meskenler için yüzde 19 zam yapıldı. Başkanlık döneminde ise sanayinin kullandığı doğalgaza yüzde 300 meskenlerin kullandığı doğalgaza yüzde 95 ve elektrik üreticilerinin kullandığı doğalgaza yüzde 356 zam yapıldı.”
‘FATURADA DEĞİL AMA ÇARŞI PAZARDA ÖDENECEK’
Ahmet Akın, BOTAŞ’ın konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uyguladığı satış fiyatı sabit tutmasına karşın; sanayi tarifesini yaklaşık yüzde 48, elektrik üretim santrallerinin tarifesini ise yaklaşık yüzde 47 oranında arttığını ifade ederken, sanayi ve elektrik üretim santralleri tarifelerine yapılan zamları vatandaşın ihtiyaçlarını karşılarken çarşı, pazar ve marketlerde ödeyeceğine belirtti.
Akın şöyle devam etti: “Sanayi doğalgaz tarifesi 2021 yılı içerisinde Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında yüzde 1’er oranında artarken; Temmuz ayında yüzde 20, Ekim’de yüzde 15 ve son olarak Kasım ayında da yüzde 48 oranında zamlandı. Sanayi doğalgaz tarifesi böylece 2021 yılı içerisinde yüzde 115 oranında zamlanmış oldu. Başka bir deyişle bu yıl içerinde sanayinin temel girdisi olan doğalgaza iki kattan daha fazla zam yapılmış oldu. Elektrik santrallerinin doğalgaz tarifesi ise 2021 yılı içerisinde Ocak, Şubat, Mart ve Nisan aylarında yüzde 1’er oranında; Mayıs ayında yüzde 12; Haziran ayında yüzde 5; Temmuz ayında yüzde 20; Ekim ayında yüzde 15 ve son olarak Kasım ayında da yüzde 47 oranında zamlandı. Buna göre elektrik santrallerinin doğalgaz tarifesi 2021 yılı içerisinde yüzde 148,5 oranında arttı. Böylece elektrik santrallerinin kullandığı tarife neredeyse 2,5 kat artmış oldu.”
LPG’yE ŞİMDİ DE 49 KURUŞ
Otogaz fiyatlarında, gece yarısından itibaren 49 kuruş artış oldu. Otogaza en son 20 Ekim’de 22 kuruş zam yapılmıştı. PÜİS, uluslararası fiyat artışları ve dolar kurundaki yükselişe bağlı olarak salı gününden geçerli olmak üzere otogaz grubunda 48 kuruş fiyat artışı beklendiğini bildirdi.
Açıklamada “Ancak artışın ne zaman ve ne kadar olacağı ile ilgili karar üst makamlarca verilmektedir” detayını da paylaştı. İstanbul’da 6.10-6.18 liradan satılan otogaz fiyatı zam sonrasında 6.58-6.66 liraya çıktı. Ankara’da 6.73, İzmir’de 6.52 liraya yükseldi.
