Esad’ın devrilmesiyle Ortadoğu’daki varlığı pamuk ipliğine bağlı hale gelen Rusya, tarihi kararını verdi. Soğuk Savaş’ta daha dünyanın iki kutbundan biri olarak mevzilendiği Suriye’den çekilmeye başladı. Uydu görüntülerine yansıyan Hmeimim Üssü’nü boşaltma çalışmaları ‘Bölgede oluşmakta olan yeni siyasi mimaride, kendini Ukrayna batağına saplayan Moskova yer alamayacak’ şeklinde yorumlandı.
BÜŞRA CEBECİ
Rusya Hmeimim Üssü’ne iç savaşın ilk yıllarında Suriye ile Ağustos 2015’te imzaladığı anlaşma sonrası yerleşti. 2017’de ise Rusya’nın en büyük askeri varlığı haline geldi. Rusya Tartus Deniz Üssü’ne ise 1971 yılında Sovyetler döneminde yerleşti.
ORTADOĞU’DAKİ EN BÜYÜK KAZANIMI KAYBOLDU
Suriye’de 600 bin insanın öldüğü 13 yıllık iç savaşta rejimin en büyük koruyucusu olan Rusya, Esad’la birlikte ülkedeki en büyük ikinci kaybeden oldu. Rejimin düşmesi sonrası ülkedeki üslerinin varlığı tartışmaya açılan Moskova, HTŞ liderliğindeki yeni yönetimle temasa geçti. ‘Üsler kalacak’ dedi. Ancak 24 saat geçmeden uydu görüntülerine yansıyan gelişme Putin’in ülkesinin Soğuk Savaş’taki en büyük kazanımını kaybettiğini gösterdi. Hmeimim Üssü’ndeki S-400 savunma sistemleri dahil askeri ekipmanlarını tahliye eden Rusya’nın kararı için ‘Tarihi çekilme’ tarifi yapıldı.
PUTİN BAŞARISIZLIKLARINA BAŞARISIZLIK KATTI
Maxar’ın yayımladığı görüntüler Hmeimim’de hummalı bir toparlanmayı gösterirken, Tartus’taki deniz üssünde ise önemli bir değişiklik olmadığı görüldü. Rusya’nın Suriye’den çektiği askeri ekipmanı paralı asker grubu Wagner’le birlikte varlık gösterdiği Libya’ya götürdüğü belirtiliyor. Moskova’nın Suriye’de kalmasının artık zor olduğunu söyleyen Rusya Uzmanı Yörük Işık ise yaşananların Putin’in son yıllardaki başarısızlığına daha büyük bir başarısızlık kattığını söyledi. Tartus’un önemine de dikkat çekti: Rusya buradan çıkarsa Akdeniz’deki varlık merkezi son bulur.
RUSYA'NIN 'SICAK DENİZ' HÜSRANI
Esad rejiminin çökmesinin, Suriye’yi yıllardır Akdeniz’de stratejik bir üs olarak kullanan Kremlin rejimi için de sarsıcı etkisi oldu. Uydu görüntüleri Rusya’nın Hmeymim hava üssündeki askeri ekipmanları ‘toplamaya’ başladığını ortaya koydu. Suriye’deki üssü Afrika’daki çıkarları için de kullanan Rusya’nın Libya’ya yöneleceği iddiaları var.
ABD merkezli Maxar Uzak teknolojisi şirketi tarafından yayınlanan uydu görüntülerinde, Rus ordusunun Hmeymim’deki askeri hava üssündeki teçhizatı topladığı görüldü. Dünyanın en büyük kargo uçaklarından biri olan en az iki Antonov An-124’ün, Suriye’nin kıyı Lazkiye kentindeki Hmeimim hava üssünde burun konileri açık halde bekliyor.
Suriye’de Heyet Tahrir Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı muhalif grupların başkent Şam’ın kontrolünü ele geçirmesi ve Devlet Başkanı Beşar Esad’ın görevi bırakarak Rusya’ya sığınması sonrası, Suriye’deki Rusya askeri üslerinin akıbeti de merak konusu olmayı sürdürüyor. Uydudan yansıyan son görüntüler ise Rusya’nın askeri hava üssündeki askeri ekipmanları ‘toplamaya’ başladığını ortaya koydu. Reuters haber ajansının aktardığına göre, 13 Aralık Cuma günü Maxar tarafından paylaşılan uydu görüntüleri, biri dünyanın en büyük kargo uçaklarından biri olmak üzere iki Antonov AN-124’ün burun konileri açık bir şekilde Lazkiye’deki Hmeymim hava üssünde olduğunu gösterdi.
Maxar, “İki AN-124 ağır nakliye uçağı uçuş pistinde; her ikisinin de burun konileri açık durumda ve ekipman/kargo yüklenmesine hazır” bilgisini verdi. Daha sonra Reuters haber ajansına bilgi veren tesisin dışında konuşlu Suriyeli bir güvenlik yetkilisi, bir kargo uçağının Libya’ya gitmek için havalandığını, gelecek günlerde de benzer adımların atılacağını söyledi. Yakınlarda ise Ka-52 tipi bir helikopterin ‘söküldüğünü’ ve taşınmaya hazırlanıyor gibi göründüğünü aktaran Maxar, S-400 hava savunma biriminin de daha önce konuşlandırıldığı noktadan ayrılması için hazırlık yapıldığını ileri sürdü. Eylül 2015’ten itibaren büyük bir Rus askeri gücü, Esad yönetimini isyancı güçlerin ilerlemesine karşı savunmak için ülkeye konuşlandırılmıştı:
Suriye’deki en büyük iki Rus askeri tesisi Tartus’taki donanma üssü ve Lazkiye’nin 20 kilometre güneybatısındaki Hmeymim hava üssü. 2017’de Moskova ve Şam, Rusya’ya Tartus ve Hmeymim’deki üsleri 49 yıllığına, 2066’ya dek kiralayan bir anlaşma imzalamıştı. Ancak şimdi bu alanların Rus kontrolü altında kalıp kalmayacağı bilinmiyor. BBC’ye göre Rus lider kadrosu, bu iki üssü kullanmaya devam etmeyi planlamadıkları yönünde ipuçları verdi. Moskova için kritik önemdeki üsler Orta Doğu’da Rus askeri varlığını garanti altına alıyor ve Rusya’nın son yıllarda çıkarlarının peşine düştüğü Afrika’ya personel ve kargo taşınmasını sağlıyordu. Bu nedenle Rusya’nın üslerini Libya’nın doğusunda desteklediği Halife Hafter liderliğindeki bölgeye taşıyabileceği iddia edildiyor.
Tartus’taki üs, Amerikan 6. filosuna kıyasla küçük olsa da, Akdeniz’de Rus Donanması’nın varlığını garanti altına alıyor. Hmeymim Hava Üssü ise özellikle önemli. Rusya’nın paralı askerleri Wagner Grubu da dahil Afrika’daki tüm projeleri için önemli bir ikmal merkezi. 2015’te Esad’a yardımcı olmak için ülkeye binlerce askerin konuşlandırılması, Putin tarafından Rusya’nın küresel güç olarak kendisini göstermesinin bir yolu olarak görülüyordu. Rusya’nın Orta Doğu’daki varlığı, Putin’in Batı dünyasına ilk meydan okuması ve Sovyet etki alanının ötesindeki ilk hakimiyetiydi.
ŞİMDİ NE OLACAK?
BBC’de yer alan analize göre tahliye kolay bir iş olmayacak. 7500 personelin dışında, Rus birliklerinin elinde önemli miktarda silah ve askeri malzeme var. Özellikle de Hmeymim’de. Bunlara zırhlı araçlar, hava savunma sistemleri, mühendislik malzemeleri ve diğer kaynaklar da dahil. Bunların, dünyanın en büyük uçaklarından biri olan AN-124’lerle, Hmeymim hava üssündeki pist üzerinden taşınması gerekecek. Rusya, Hmeymim’den personelini acilen tahliyeye başlarsa, kısa sürede yüzlerce AN-124 ve Il/76 uçuşu gerekecek. Gemiler önemli sayıda kargo ve personel taşıyabilir ama Türkiye’deki boğazlar üzerinden geçemezler. Türkiye Montrö Sözleşmesi uyarınca boğazları Rus ve Ukraynalı savaş gemilerinin geçişine kapattı.
"MOSKOVA CİDDİ BİR STRATEJİK KAYIP YAŞIYOR"
Rusya Uzmanı Yörük Işık, Esad yönetimi sonrası Rusya’nın Suriye’deki varlığını KARAR için değerlendirdi. Işık, Suriye’deki Hmeymim Hava Üssü’nün kaybedilmesinin Rusya için büyük bir stratejik kayıp olduğunu, Rusya’nın bu üs üzerinden Afrika operasyonlarını da gerçekleştirdiğini söyledi. Deniz üssünün durumu ise halen belirsiz. Rus gemileri, Tartus demir alanının dışında, kıyıdan vurulamacayacak mesafede de olsa limana yakın bir noktada beklemeye devam ediyor. Pek çok gemi gitmiş olsa da iki güdümlü füze taşıyan fırkateyn, güdümlü füze kalibr taşıyabilen kilo sınıfı dizel denizaltı ve bir tane de yakıt destek gemisi açıkta beklemeye devam ediyor. Rusya’nın Suriye Arap Cumhuriyeti ile yaptığı 49 artı 25 yıllık anlaşmanın artık hayal olduğunu söyleyen Işık, Rusya’nın bazı diplomatik çabalarla bu üssü kısa vadeli de olsa tutmaya devam etmeye çalışacağını tahmin ediyor. Bu üs de Rusya için oldukça önemli zira burası Rusya’nın Akdeniz’deki varlığının tek merkezi konumunda. Rus kaynakları, Suriye’deki yeni hükümetle irtibat kurduklarını açıkladı. Işık da bu görüşmeler ve görüşmelerdeki karşılıklı pazarlıklar sonucunda Rusya’nın deniz üssünü kriz yaratmayacak şekilde kısa vadeli tutmaya çalıştığını belirtiyor.
RUS ASKERLERİ YUHALANARAK ŞAM'DAN AYRILDI
Suriye’de yeni dönemin başlamasının ardından birçok kentte bulunan Rus askerleri de bulundukları bölgelerden ayrıldı. Son olarak Şam’da bulunan Rus askerleri de başkentten ayrılarak Tartus şehrinde bulunan Rusya’ya ait Hmeymim Üssü’ne gitti. Şam’da hazırlıklarını tamamladıktan sonra Rus askerlerinin bulunduğu onlarca askeri ve zırhlı araç, konvoy halinde şehirden ayrıldı. Başkent Şam’dan çıkan araçlar Tartus’ta bulunan üsse hareket ederken, konvoyu gören muhalifler ve Suriyeliller, güzergah üzerinde Rus askerlerine Suriye Milli Ordusu bayrağı açarak ve sloganlar atarak tepki gösterdi.
