İklim değişikliğinin neden olduğu kuraklığın yanı sıra deprem riski, Türkiye'nin yakın zamandaki en büyük sorunlarının başında geliyor. Komşu ülkelerden biri, aynı nedenlerden dolayı başkentini başka bölgeye taşımayı planlıyor. İşte detaylar...
İran, başkenti Tahran’ı artan nüfus, deprem riski ve çevresel sorunlar nedeniyle taşımayı tartışıyor. Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, "Ülkenin ekonomik ve siyasi merkezini güneye ve denize yakın bir yere taşımaktan başka seçeneğimiz yok" dedi.
Mesud Pezeşkiyan, geçmişte tartışılan, başkent Tahran'ın taşınması konusunu geçen hafta bir kez daha gündeme getirdi.
Tahran'ın başkent olarak kalmasının başta ekonomik nedenle imkansız hale geldiğini belirten Mesud Pezeşkiyan, şöyle konuştu:
"Ülkenin başkenti Tahran, çözülemeyen sorunlarla karşı karşıya. Ne yaparsak yapalım zaman kaybediyoruz. Dolayısıyla ülkenin ekonomik ve siyasi merkezini güneye ve denize yakın bir yere taşımaktan başka seçeneğimiz yok."
Mesud Pezeşkiyan, birinci cumhurbaşkanı yardımcısını da başkentin taşınması planlarını takip etmekle görevlendirdi.
Yıllardır yüksek nüfus, hava kirliliği, deprem riski, su kıtlığından muzdarip Tahran'ın zemini de çöküyor.
BAŞKENTİN ALTYAPISI NÜFUSU KALDIRMIYOR
Diken'de yer alan habere göre, Tahran yaklaşık 15 milyonluk şehir ve eyalet toplamında 20 milyona yaklaşan bir yerleşim yeri. Bu yoğunluk şehirde konut, ulaşım, sağlık ve eğitim gibi temel hizmetlerin sağlanmasında ciddi sorunlar çıkarıyor.
İran'ın 2018'de hazırladığı rapora göre kentin nüfusu 30 yıl içinde 20 milyon daha artabilir. Bu da şehir yönetiminin imkansız hale gelmesi anlamına geliyor.
İran Şehir Ekonomisi Bilimsel Birliği de şehrin nüfusunun altyapı kapasitesinin yaklaşık yüzde 70 üstünde olduğunu belirtiyor. Rapora göre bu durum yaşam koşullarını olumsuz etkiliyor.
HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÜMCÜL BOYUTTA
Hava kirliliği, Tahran'ın en büyük dertlerinden biri. Uzmanlar sık sık bu sorunun ölümcül seviyelere çıktığını belirtiyor.
İran Sağlık Bakanlığı Hava Sağlığı ve İklim Değişikliği Daire Başkanı Abbas Şahsuni, 2022 Kasım ayında hava kirliliğinden ülkede 20 bin 800 kişinin, Tahran'daysa 6 bin 400 kişinin öldüğünü bildirmişti.
Tahran İl Genel Meclisi Başkanı Mehdi Çamran da bu yılın başında kentteki hava kirliliğinin yaklaşık yüzde 80'inin otomobil ve motosiklet gibi hareketli araçlardan kaynaklandığını duyurmuştu.
DEPREM BÜYÜK RİSK
Tahran, birinci derece deprem kuşağında. Dolayısıyla uzmanlar, olası bir sarsıntının milyonlarca insanın yaşamını tehlikeye atacağını belirtiyor.
Alp-Himalaya deprem kuşağında yer alan Tahran'ın 7'nin üzerinde büyüklüğe sahip tarihsel deprem kayıtlarını gösteren birkaç aktif fayla çevrili olduğu biliniyor.
Tahran Belediyesi Kent Konseyi İnşaat ve Alt Yapı Komitesi Başkanı Muhammed Agamiri, 2023 Ağustos ayında başkentte meydana gelmesi muhtemel şiddetli bir depremin en az 300 bin kişinin ölümüne yol açacağı uyarısında bulunmuştu.
ŞEHİR YILDA 25 SANTİMETRE ÇÖKÜYOR
'Nature' dergisinde 2018 yılında yayınlanan bir makaleye göre Tahran, her yıl ortalama 25 santimetre çöküyor.
2003-2017 arasında uydu fotoğraflarını inceleyen bilim adamları, şehir merkezinin yüzde 10'unu ve kuzeybatıdaki kırsal alanları içine alan bölgenin her yıl 25 santimetre yere battığını tespit etti.
KURAKLIK
İran Enerji Bakanlığına bağlı Su Kaynakları Yönetim Şirketi, yakın zamandaki bir raporunda Tahran'daki su depolarının yüzde 23'ünün dolu olduğunu ve bunun da son 5 yıllık ortalamanın yüzde 18 altında olduğunu bildirdi.
Tahran Eyaleti Su ve Kanalizasyon Şirketi Genel Müdürü Muhsin Erdekani, 10 Kasım 2024 tarihinde düzenlediği basın toplantısında, başkentin kuraklıkla karşı karşıya olduğunu belirterek şöyle konuştu:
"Buna göre Tahran, son 50 yılda benzeri görülmemiş bir şekilde beşinci kurak yılını yaşıyor ve art arda yaşanan kuraklıkların devam etmesi endişe verici."
Tahran’daki barajların doluluk seviyesinin çok düşük olduğunu söyleyen Muhsin Erdekani, Tahran eyaletinin, ülkenin içme suyunun yüzde 25'ini tükettiğini ve su yönetiminin krizde önemli bir rol oynadığını belirtti.
BASRA KÖRFEZİ'NE YAKIN YENİ BİR BAŞKENT PLANI
Başkent taşınması planında öne çıkan bölge, İran'ın güneyindeki Basra Körfezi'ne yakın alanlar olarak belirtiliyor. Bu tercih, birkaç stratejik avantaja dayanıyor.
Bunlardan ilki ekonomik potansiyel çünkü Basra Körfezi, İran'ın petrol ve doğal gaz rezervlerinin kalbi niteliğinde.
Yeni başkentin, bu enerji kaynaklarına daha yakın bir konumda olması ve ticaretin, özellikle deniz taşımacılığının merkezi haline gelebilmesi ve böylece İran'ın, enerji sektöründeki gücünü daha etkin bir şekilde kullanabilmesi hedefleniyor.
Çevresel ve güvenlik faktörleri de başkentin taşınması planında öne çıkıyor.
Basra Körfezi bölgesi, Tahran'a kıyasla daha düşük deprem riski taşıyor. Ayrıca bu bölgenin iklimsel özellikleri, çevresel sürdürülebilirlik açısından yeni altyapı projelerinin uygulanmasına daha uygun görülüyor.
TAŞINMAK MÜMKÜN MÜ?
Plan başarılı bir şekilde uygulanırsa İran sadece daha güvenli ve modern bir başkente kavuşmakla kalmayacak, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlarını da büyük ölçüde hafifletebilecek.
Fakat bu değişimin etkili bir şekilde hayata geçirilmesi, güçlü bir siyasi irade, güçlü ekonomi, detaylı bir planlama ve geniş çaplı bir toplumsal desteği gerektiriyor.
Gelecek yıllarda bu sürecin nasıl ilerleyeceği, İran'ın ulusal kalkınma vizyonunu ve bölgesel rolünü önemli ölçüde etkileyecek. Tahran'ın taşınması, sadece bir coğrafi değişim değil, ülkenin geleceği için bir dönüşümün de habercisi olabilir.
