Doğu Türkistan’da yıllardır haber alınamayan on binden fazla Uygur’un işkence kamplarında tutulduğunu gösteren listeler sızdı. Okuma yazma bilmeyen çiftçilerin, esnafın ‘terör’ suçlamasıyla uzun hapis cezalarına çarptırıldığı ortaya çıktı. Listeleri gören ailelerin ‘Her evden bir kişiyi tutuklamışlar’ sözleri Pekin’in kapsamlı ve sistemli bir şekilde ‘yok ediş’ operasyonu yürüttüğünü gösterdi.
Çin’in Uygurlara yönelik zulmünü gösteren bir çarpıcı belge daha gün yüzüne çıktı. Uzun yıllardır haber alınamayan on binden fazla Uygur’un toplama kamplarında tutulduğunu kanıtlayan listeye AFP ulaştı. Listede tutukluların etnik kökeninden ceza süresine kadar tüm detaylar yar aldı. Listelerde kayıp yakınlarını gören ailelerin sözleri ise rejimin yıldırma politikasının her haneye ulaştığını ortaya koydu.
OKUMA YAZMA BİLE BİLMEYEN KÖYLÜLERE TERÖR SUÇLAMASIYLA HAPİS
Kayıp kardeşinin bir hapishanede olduğunu öğrenen Nursimangul Abdureşid, tanıdığı diğer isimlerin de terörle ilgisi bulunmayan tarım işçileri olduğunu söyledi. Uygur aktivist Abduveli Eyüp de “Her evden bir tutuklu var. Bunlar esnaf ve okuma bilmeyen çiftçiler” dedi. Sheffield Üniversitesi’nden David Tobin ise “Her kapıya gidip insanları almaları keyfi şekilde bir topluluğu hedef aldıklarını gösteriyor” ifadesini kullandı.
KAYIP UYGURLAR SIZAN GÖZALTI LİSTESİNDE ÇIKTI
Doğu Türkistan’da gözaltına alınan binlerce Uygur’un sızdırılan listesi çok sayıda kayıp kişinin nerede olabileceğine dair bir ışık tuttu. Sızdırılan listede, her mahkumun adı, doğum tarihi, etnik kökeni, kimlik numarası, ‘suçu’, adresi, ceza süresi ve cezaevi ayrıntılarıyla mevcut. Bazıları için akrabaları hakkında yıllardır ulaşabildikleri ilk bilgi bu olmuş.
Doğu Türkistan’a yönelik sistematik baskı yürüten ve bir milyondan fazla Uygur’u ve çoğunluğu Müslüman olan diğer azınlıkları, ‘terörle mücadele’ gerekçesiyle gizli gözaltı merkezlerinde tutan Çin’in listesi basına sızdı. Bölgedeki baskılara ilişkin bilgiler Çin’in Komünist Parti yetkilileri tarafından gizli tutulduğu için gözaltına alınan ve daha sonra haber alınamayan pek çok insanın aile yakınları ne polisten ne de mahkemeler aracılığı ile bilgi edinebiliyor. Ancak gözaltına alınan binlerce Uygur’un AFP haber ajansına sızdırılan listesi çok sayıda kayıp kişinin nerede olabileceğine dair bir ışık tuttu.
Nursimangul Abdurreşid de akrabası bu listede olanlardan biri. Şu anda Türkiye’de yaşayan Abdurreşid, ailesiyle ilişkisini beş yıl önce kaybetmiş. Çin’in Ankara Büyükelçiliği’nin, küçük kardeşi Memetili’nin yanı sıra ebeveynlerinin terörle bağlantılı suçlardan hapse atıldığını doğrulaması yıllar almış. Ancak Çin dışındaki Uygur aktivistlerine sızdırılan şüpheli bir polis listesi, Memetili’yi evlerinden yaklaşık 600 kilometre uzakta, Aksu şehri dışındaki bir hapishanede olduğunu gösteriyor.
Belgelere göre Memetili 15 yıl 11 ay hapis cezasına çarptırıldı ve Pekin’in Ankara büyükelçiliği de bu bilgiyi doğruladı. 2015’ten beri yaşadığı İstanbul’da AFP’ye konuşan 33 yaşındaki Abdurreşid, “Nerede olduğunu bilmemekten çok daha iyi. Şimdi küçük bir umut var” diye konuştu. Sızdırlan bu veri tabanı, güneybatı Konaşeher ilçesinden 10 binden fazla tutuklu Uygur’u listeliyor. Abdurreşid’in anne ve babasının konumu ve aynı zamanda gözaltına alındığına inanılan bir ağabeyinin yeri ise gizemini korumaya devam ediyor. Abdurreşid , tutuklular listesindeki diğer yedi köylüsünü de isimlerinden tanıdı. Hepsinin küçük işletme sahipleri veya tarım işçileri olduğunu belirten Abdurreşid, terörle bağlantıları olmadığını söyledi. Abdurreşid “Bu listeye baktığımda nefes alamadığımı hissediyorum” dedi. Sızdırılan listede, her mahkumun adını, doğum tarihini, etnik kökenini, kimlik numarasını, suçunu, adresini, ceza süresini ve cezaevini ayrıntılarıyla mevcut. AFP haber ajansı Çin dışında yaşayan ve listede gözaltına alınan akrabaları ve tanıdıkları tespit eden beş Uygurla görüştü. Bazıları için akrabaları hakkında yıllardır ulaşabildikleri ilk bilgi bu olmuş.
Veritabanına göre, çoğu aynı haneden olmak üzere her kasaba ve köyden yüzlerce kişi gözaltına alınmış. İngiltere’deki Sheffield Üniversitesi’nde Doğu Asya Çalışmaları öğretim görevlisi David Tobin, “Bu, açıkça hedeflendiği ileri sürülen terörle mücadele değil. Her kapıya gidiyor ve çok sayıda insanı alıp götürüyorlar. Bu gerçekten de keyfi olarak bir topluluğu hedef aldıklarını gösteriyor” diye konuştu. Hükümet verileri, Doğu Türkistan’da mahkum edilen kişilerin sayısının 2014’te 21 binden 2018’de 133 binin üzerine çıktığını gösteriyor. Pekin’in “mesleki eğitim merkezleri” olarak adlandırdığı kamplarda, zorla çalıştırma, siyasi beyin yıkama, işkence ve zorla kısırlaştırma uygulamaları kanıtlarıyla ortaya çıkmıştı.
