ABD’nin ‘Düşmesi 90 gün sürer’ açıklamasından dört gün sonra Taliban başkente girdi.Hükümet tek kurşun atılmadan anahtarı teslim etti. ‘Yuta yuta ilerleyiş’ Washington ile örgüt arasında yapılan anlaşmaya ilişkin soru işaretleri oluşturdu. Bir ‘bizden sonrası’ planı hazırlamadığı ortaya çıkan Biden yönetiminin geride bıraktığı kaos yumağı, göçmen akını üzerinden bölge ülkeleri ve Avrupa’nın önünde kaldı.
Afganistan’da il merkezlerini ele geçirerek ilerleyen Taliban, göz açıp kapayana kadar Kabil’e ulaştı. Afganistan İçişleri Bakanlığı, yönetimin devri için sürecin başladığını duyurdu.
Biden yönetiminin tahliye bitene kadar Amerikan askerlerine dokunulmaması için girişimde bulunduğu belirtildi. Geride ‘istikrarlı bir yapı’ planı kurgulamadan çekilen ABD’nin, Taliban’la Doha müzakerelerinde hangi başlıkları masaya koyduğu sorusu da öne çıktı.
TAHLİYEYE DAHİL OLMAYAN MİLYONLARCA GÖÇMEN YENİ AKIN PANİĞİNİ ARTIRDI
Yalnızca kendileriyle çalışan 50 bin kişinin tahliyesi için takvim hazırlayan Amerika’nın geride bıraktığı milyonlarca mülteci, Avrupa’da ‘yeni akın’ paniğini tetikledi. Avusturya göçe önlem için bir konferans hazırlığına başladı. ABD, üçüncü ülkelerle görüşmelerde de aşama kaydetti. Katar, Kosova, Özbekistan’la birlikte Türkiye’nin de listede olduğu savunuldu. Kritik süreçte Ankara’nın tampon bölge hazırlığına yönelik Tahran’la temasa geçmesi gerektiği kaydedildi.
AFGANİSTAN 20 YIL SONRA BAŞA DÖNDÜ
ABD’nin, 11 Eylül saldırıları sonrası ülkeyi işgal etmesinin ardından devrilen Taliban rejimi Afganistan’da yeniden hakim. ABD istihbaratının çekilme sonrası 30-90 gün dayanacağını söylediği başkent Kabil dört gün sonra düştü, elçilikler tahliye edildi. Devlet Başkanı Gani ülkeden kaçarken, Taliban devrik hükümetle barışçı bir devir teslimi görüşüyor. Ülkede büyük bir insani kriz yaşanırken ABD’nin bıraktığı enkaz komşu ülkelere kaldı.
Dünyanın gözleri önünde günlerdir Afganistan’ın eyalet merkezlerini bir bir ele geçiren Taliban örgütü dün başkent Kabil’e de girerek 20 yıl önce ABD işgali sonrası kaybettikleri iktidarı geri aldı. Böylece ABD Başkanı Joe Biden’ın, Amerikan askerlerinin Afganistan’dan çekilmesi ile ilgili kararını Nisan ayında açıklamasından 4 ay geçmeden Afgan yönetimi çökmüş oldu. Taliban’ın neredeyse hiç direniş görmeden ilerlemesi ABD’nin gizli bir anlaşma yaptığı iddialarını gündeme getirirken yaşanan insani kriz enkazın yine bölge ülkelerine kalmasına neden oldu. Afganistan Devlet Başkanı Eşref Gani’nin dün ülkeyi terk ettiği açıklanırken Taliban devrik hükümetle barışçı bir devir için görüştüklerini açıkladı. Birkaç gün içinde iktidara gelmeyi beklediklerini söyleyen Taliban yetkilileri daha önceki katı yönetimi yumuşatmaya söz verdiler. Amerikan diplomatlar ise dün Kabil’deki elçilikten yıldırım hızıyla tahliye edildi. Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid dün yaptığı açıklamada, “Taliban savaşçıları, barışçıl ve tatmin edici bir güç aktarımı kararlaştırılana kadar Kabil’in tüm girişlerinde beklemede olacak” dedi. Hükümetin içişleri bakanı vekili Abdul Sattar Mirzakawal, Tolo haber kanalında paylaştığı tweet’inde, “Şehre saldırı olmayacak, barışçıl bir devir olacağı konusunda mutabık kalındı” dedi.
Üç diplomatik kaynak, Taliban’ın kabul edip etmediğinin belirsiz olmasına rağmen, ABD merkezli bir akademisyen ve eski Afgan içişleri bakanı Ali Ahmed Celali’nin Kabil’deki geçici yönetimin başına atanabileceğini söyledi. Geçmişte kızları okuldan uzak tutmaları ve uzuv kesme, taşlama ve asma cezaları da dahil olmak üzere katı uygulamalarıyla tanınan Taliban’ın, daha modern bir imaj vermeye çalıştığı dikkat çekti. Bir başka sözcü Süheyl Şahin, grubun kadınların haklarının yanı sıra medya çalışanları ve diplomatların özgürlüklerini de koruyacağını söyledi. Şahin, BBC’ye verdiği demeçte, “Özellikle Kabil kentindeki insanlara mallarının ve hayatlarının güvende olduğunu garanti ediyoruz,” dedi ve birkaç gün içinde bir yetki devrinin beklendiğini söyledi.
ABD ve diğerlerinin yerel Afgan hükümet güçlerini oluşturmak için harcadıkları milyarlarca dolara rağmen, Taliban’ın ilerlemesinin kolaylığı dünyayı hayrete düşürdü. Afganistan Devlet Başkanı Eşref Gani ise dün Tacikistan’a gitmek üzere ülkeyi terk etti. Kabil’in birçok caddesinde insanlar panik halinde arabalarıyla ya eve gitmeye ya da havaalanına ulaşmaya çalışırken görüldü. Reuters’e konuşan bir Kabil sakini, “Bazı insanlar anahtarlarını arabada bırakıp havaalanına doğru yürümeye başladılar” dedi. Bir diğeri, “İnsanlar savaşmaktan korkarak evlerine gidiyor” dedi. Dün erken saatlerde, Taliban kontrolündeki illerden gelen mültecilerin eşyalarını taksilerden indirdiği ve ailelerin büyükelçilik kapılarının önünde durduğu görüldü, şehrin şehir merkezi erzak stoklayan insanlarla doluydu.
ABD’li yetkililer, diplomatların müstahkem Vezir Ekber Han bölgesindeki büyükelçiliğinden havaalanına helikopterlerle götürüldüğünü söyledi. Bir ABD yetkilisi, “Çekirdek” ABD ekip üyelerinin havaalanından çalıştığını söylerken, bir NATO yetkilisi birkaç Avrupa Birliği personelinin başkentte daha güvenli bir yere taşındığını söyledi. Dün yine erken saatlerde, isyancılar doğudaki Celalabad kentini savaşmadan ele geçirdiler ve onlara karayla çevrili Afganistan’a giden ana otoyollardan birinin kontrolünü sağladılar. Ayrıca Pakistan ile yakınlardaki Torkham sınır karakolunu da ele geçirdiler. Afganistan’dan çıkmanın tek yolu olan Kabil havaalanını ise hükümetin elinde bıraktılar.
TÜRK VATANDAŞLARINA UYARI
Dışişleri Bakanlığı, Afganistan’dan ayrılmak isteyen Türk vatandaşlarının ivedilikle Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği ile temasa geçmesini istedi. Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği, Twitter’dan yaptığı paylaşımda Afganistan’dan ayrılma talebinde bulunan Türk vatandaşlarının Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği ile iletişime geçerek ivedilikle bilgi vermeleri çağrısında bulundu. Elçiliğin numarası “+93 79 782 82 83” olarak paylaşıldı.
MİLİTANLAR DOSTUM’UN SARAYINDA
Taliban’ın Afganistan’da ele geçirdiği ve kilit önemde taşıyan kent Mezar-ı Şerif’te çarpıcı bir gelişme yaşandı. Taliban karşıtı cephede Türkiye’ye yakınlıklarıyla tanınan iki savaş ağası -Taciklerin grubu Cemiyet-i İslami’nin lideri Ata Muhammed Nur ve Özbek komutan Raşid Dostum- Mezar-ı Şerif’ten kaçtı. Mezar-ı Şerif’i Taliban’a karşı savunan yerel milis güçlerini komuta eden Nur, kaçma kararının ardından merkezi hükümetin kendilerine bir komplo kurduğunu iddia etti.
Nur, Twitter’dan yaptığı açıklamada “Bizim sıkı direnişimize rağmen üzücü bir biçimde, büyük bir organize ve korkakça komplonun sonucunda, bütün hükümet ve Afgan güvenlik güçleri teçhizatı Taliban’a teslim edildi” ifadelerini kullandı. Nur ve Dostum’un Özbekistan’a kaçtığı düşünülüyor. Taliban ise Raşid Dostum’un Mezar-ı Şerif’teki şatafatlı ve lüks sarayının görüntülerini sosyal medyadan paylaşarak dalga geçti. Taliban militanları, Dostum’un sarayında ellerinde silahlarla altın varaklı koltuklarda bağdaş kurup yemek yerken görüntülendi. Afganistan’ın en zengin isimlerinden ve Belh vilayetinin eski valisi olan Nur, geniş çaplı yolsuzluklarla suçlanan bir isimdi. Dostum ise ülkeye, Taliban’la mücadele amacıyla yaklaşık 10 gün önce Türkiye’den dönmüştü.
‘EŞREF GANİ TACİKİSTAN’A GİTTİ’
Reuters’a açıklama yapan üst düzey bir Afganistan İçişleri Bakanlığı yetkilisi ‘Devlet Başkanı Eşref Gani’nin Tacikistan’a gittiğini’ öne sürdü. İddia kısa süre sonra Afganistan Milli Uzlaşı Yüksek Konseyi Başkanı Abdullah Abdullah tarafından doğrulandı. Abdullah, Gani’nin ülkeden gittiğini belirttiği Facebook paylaşımında halktan sakin olmalarını istedi; Taliban’a da Kabil’e girmeden önce görüşmeler için vakit tanıma çağrısında bulundu. Abdullah’ın yayınladığı videoda ise Gani’yi ‘eski devlet başkanı’ olarak nitelemesi dikkat çekti. Abdullah, mevcut durumdan Gani’yi sorumlu tuttu.
NYT: ABD BİZ ÇIKANA KADAR GİRMEYİN DEDİ
ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Halilzad’ın Taliban militanlarından Amerikan vatandaşlarının ve Afgan uyruklu elçilik görevlilerinin tahliyesi tamamlanıncaya kadar Kabil’e girmemelerini istediği öğrenildi. New York Times gazetesinin ABD’li bir yetkilinin açıklamasına dayandırdığı habere göre, ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad, Taliban militanlarına Amerikan vatandaşlarının ve Afgan uyruklu elçilik görevlilerinin başkentten tahliyesi tamamlanıncaya kadar Kabil’e girmeme çağrısında bulundu. Tahliyenin ne kadar zaman alacağı ve Washington’ın başarılı olup olmayacağı bilinmiyor. Gazetenin aktardığı üzere Kabil’de en az 10 bin Amerikan vatandaşı bulunuyor. Haberde ayrıca Taliban’ın karşılık olarak ABD’ye hava saldırılarını durdurma çağrısında bulunduğu ifade edildi.
PAKİSTAN: ZAMANI GELDİĞİNDE TALİBAN HÜKÜMETİNİ TANIRIZ
Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi, “Zamanı geldiğinde uluslararası mutabakat, saha gerçekleri ve Pakistan’ın ulusal çıkarları doğrultusunda Taliban hükümetini tanıyacağız.” dedi. Başkent İslamabad’da basın açıklaması yapan Kureyşi, Afganistan’da favorilerinin olmadığını ve komşuyla iyi ilişkiler istediklerini söyledi. Kureyşi, Afganistan’daki sorunun çözümünün askeri olmaması, tüm problemlerin diyalog yoluyla çözülmesi gerektiğini ifade etti. Afganistan’daki durumun hızlı şekilde değiştiğini dile getiren Kureyşi, Afganistan meselesini yakında Çin, İran, Özbekistan, Türkmenistan ve Hindistan gibi komşu ülkelerle görüşeceklerini bildirdi.
AFGAN MÜLTECİLERE İKİ ÜLKE KAPILARI AÇTI
Biden yönetiminin Afganistan’da ABD güçleriyle çalışan kişiler ve ailelerinin geçici olarak sığınmasıyla ilgili yaptığı talebe Arnavutluk ve Kosova’dan olumlu yanıt geldi. Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistan ile görüşmelerin sürdüğü, ancak şu ana dek fazla yol kat edilemediği öğrenildi.
ABD 20 yıllık işgali süresince kendisine bağlı çalışan Afgan vatandaşları için vize işlemleri süresince barınacakları üçüncü bir ülke arayışlarını sürdürüyor. Bu kapsamda ilk yeşil ışık Arnavutluk ve Kosova’dan geldi. Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistan ile görüşmelerde şu ana dek fazla yol kat edilemediği öğrenildi. ABD ayrıca, Özel Göçmen Vizelerine başvuranların sürecini hızlandırmak için Katar’a yaklaşık 1000 personel göndereceğini duyurdu. Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Afganistan vatandaşlarının ülkelerinde barınma ve transit geçişine “Hayır” demeyeceklerini belirterek, entelektüel çevrelerden ve Afgan kadın aktivistlerden oluşan birkaç yüz kişinin Arnavutluk’a geçici olarak sığınma talebini memnuniyetle karşıladıklarını bildirdi.
Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani de, ABD Başkanı Joe Biden’ın Afganistan’da ABD güçleriyle çalışan kişiler ve ailelerinin geçici olarak sığınmasıyla ilgili yaptığı talebi memnuniyetle karşıladıklarını belirtti. Cumhurbaşkanı Osmani, ABD’nin sivil Afganların sığınmasıyla ilgili taleplerine, kendi hür iradeleri dışında evlerini terk etmek zorunda kalanlara kapıların kapanmaması prensibiyle onay verdiğini duyurdu. Kosova’nın, uluslararası hukuka ve mültecilere kapıyı kapatmama yükümlülüğüne saygı duyduğunu ifade eden Osmani, “Dostlarımızın, özellikle de ABD’nin iyi ya da kötü bizim yanımızda oldukları gibi, biz de onların yanında durmalıyız.” ifadelerini kullandı. Osmani, Afgan sivillerin, Kosova’da, ABD’ye göçmenlik işlemleri tamamlanana kadar geçici olarak kalacaklarını belirtti.
