Asya-Pasifik bölgesinin tek yıllık güvenlik toplantısı olan Singapur’daki Shangri-La Dialogue’da dünya siyaset arenasına çıkan Çin’in yeni savunma bakanı Li, ABD ile savaşın dünya için “dayanılmaz bir felaket” olacağını söyledi. Li, “Dünya hem Çin hem de ABD için yeterince büyük. İki süpergüç ortak bir zemin bulmalı” diye konuştu.
Çin Savunma Bakanı Li Şangfu, göreve başladığından beri yaptığı ilk önemli konuşmasında ABD ile savaşın dünya için “dayanılmaz bir felaket” olacağını söyledi. Bakan Li, Singapur’da düzenlenen Asya-Pasifik bölgesi güvenlik forumu Shangri-La Diyaloğu’nda yaptığı konuşmada, son günlerde egemenlik ihtilaflarına konu olan Güney Çin Denizi ve Tayvan Boğazı’nda Çin ve ABD savaş uçakları ve gemileri arasındaki tehlikeli karşılaşmalara ilişkin değerlendirmede bulundu. Bazı ülkelerin Asya’da bir silahlanma yarışını yoğunlaştırdığını iddia eden Li, “Fakat dünya hem Çin hem de ABD için büyük. İki süpergüç ortak bir zemin bulmalı” diye konuştu.
ABD, önceki gün Tayvan boğazındaki bir Amerikan savaş gemisinin yakınında Çin’e ait destroyerin “güvensiz” manevralar yaptığını iddia etmişti. Li Şangfu, ise Tayvan Boğazı’dan geçen ABD muhribi ile Kanada firkateyninin Çin’e ait savaş gemisince taciz edilmesiyle ilgili karşı tarafı suçlayarak, geçişin amacının “seyrüsefer hegemonyası uygulamak” olduğunu savundu. Çin, her iki ülkeyi de “kasıtlı olarak riski kışkırtmakla” eleştirdi.
ABD ve Kanada ise, uluslararası hukuk çerçevesinde seferde olduklarını bildirdi. Mart ayında savunma bakanı olan General Li, ABD’yi “Soğuk Savaş zihniyeti” ile suçlayarak bunun “güvenlik risklerini büyük ölçüde artırdığını” söyledi. Konuşmasında, Çin’in ABD ve müttefiklerinin deniz devriyelerinin “seyrüsefer hegemonyası uygulamak için bir bahane” olmasına izin vermeyeceğini belirten Li, Savunma Bakanı olarak her gün yabancı hava araçlarının ve gemilerin sınırlarımıza yaklaştığına dair çok sayıda istihbarat alıyorum. Bunlar masum geçiş değil, provokasyon için yapılıyor.” dedi.
Li, Çin’in Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne ve Güney Çin Denizi’nde Tarafların Davranış Deklarasyonu’na uygun hareket ettiğini vurgulayarak, “Neden bu hadiselerin hepsi Çin’e yakın bölgelerde oluyor? Neden diğer ülkelerin yakınında olmuyor? Çünkü Çin savaş uçakları ve gemileri, diğer ülkelerde seyrüsefer hegemonyası eylemlerinde bulunmuyor.” ifadelerini kullandı.
Gelecekte bu türden olayların yaşanmasını önlemek için orduların diğer ülkelerin yakınında keşif yapmaktan kaçınması gerektiğini belirten Li, “Bizim seyrüsefer serbestisiyle sorunumuz yok ancak seyrüsefer hegemonyası için bahane olarak kullanılmasına müsaade edemeyiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Li, her yıl Güney Çin Denizi’nden on binlerce gemi geçtiğini, bunların dünyanın tüm bölgelerine toplam 3,5 trilyon dolar değerinde mal taşıdığını hatırlatarak, “Bu gemilerden hiçbirinin bölgeden geçişte zorluk yaşadığına ya da güvenlik riskiyle karşılaştığına dair bir şey duymuyoruz. Bölge dışı bazı ülkeler, kendi seyrüsefer hegemonyaları adına bölgede suları bulandırmaya çalışıyor. Bu eylemlere karşı teyakkuzdayız.” diye konuştu.
Li, küresel barış ve istikrarın, Çin-ABD ilişkilerinin istikrarına bağlı olduğunu, uluslararası toplumun iki büyük güç arasındaki cepheleşme ve çatışmadan endişe duyduğunu, sağlam ve istikrarlı ilişki beklediğini söyledi. Çin’in ABD ile yeni türden bir büyük güç ilişkisi geliştirmek istediğini vurgulayan Li, “Büyük güçler, büyük sorumlulukla hareket etmelidir. Çatışma ve cepheleşme yerine farklılıkları çözmeye, bencil çıkarlar yerine herkesin ortak çıkarını gözetmeye çalışmalıdır. Tarih, Çin ve ABD’nin işbirliğinden kazanç sağladığını, cepheleşmeden kaybettiğini göstermiştir.” ifadelerini kullandı.
Li, ABD’ye iki ülke liderinin geçen yıl Bali’de vardığı anlayış birliği doğrultusunda, karşılıklı saygı, barış içinde bir arada yaşama ve kazan-kazan işbirliği ilkeleri temelinde yeniden rayına oturma çağrısında bulundu. Çin Halk Kurtuluş Ordusu (ÇHKO) Donanmasına bağlı bir savaş gemisinin, ABD’nin Chung-Hoon muhribi ile Kanada’nın Montreal firkateyninin, dün Tayvan Boğazı’ndan geçişi sırasında Amerikan gemisinin pruvasından yaklaşarak güzergahına girerek yolu kesiştiği bildirilmişti.
Çin, egemenlik ihtilafı içinde olduğu Tayvan’ı topraklarının parçası kabul ettiğinden uluslararası statüdeki Tayvan Boğazı’nı kendi karasularının parçası görüyor. Pekin, ABD’nin 2018’de Rusya’dan silah satın alması nedeniyle General Li’ye uyguladığı yaptırımları protesto etmek için ABD’nin doğrudan askeri müzakere talebini reddetti. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ise, Singapur zirvesinde askeri görüşmeler yapmayı reddettiği için Çin’e tepki gösterdi.
Austin ve Li etkinliğin Cuma günkü açılış yemeğinde el sıkıştı ve kısa bir konuşma yaptı, ancak önemli bir fikir alışverişi olmadı. Çin delegelerinden biri AFP’ye ABD’nin General Li’ye yönelik yaptırımlarının kaldırılmasının müzakereler için bir ön koşul olduğunu söyledi.
Diplomatik krizlere rağmen, ABD dışişleri bakanlığının üst düzey bir yetkilisi, bir haftalık geniş kapsamlı görüşmeler için Pekin’e geldi. Washington ile Pekin arasındaki ilişkiler, son yıllarda Çin’in Tayvan üzerindeki iddiası ve Güney Çin Denizi’ndeki bölgesel anlaşmazlıklar da dahil olmak üzere birçok sorun nedeniyle gerilmişti.
