İnsanlığa karşı işlenen suç, insanı takip eder... Tıpkı Bosna kasabı Radovan Karaciç gibi. Soykırımla ilgili yargılandığı 11 suçlamanın 10’undan mahkum olan Karaciç, 40 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Peki, adalet yerini buldu mu, yürekler bir nebze de olsa soğudu mu? Yanıtı, savaş yıllarında ağabeyini şehit veren Bosnalı gazeteci yazar Emine Şeçeroviç Kaşlı’nın kaleminden...
[Karar]
EMİNE ŞEÇEROVİÇ KAŞLI
Radovan Karaciç ile yüzyüze gelsem: ‘’Saraybosna güzelliğinden parlıyor, yok edemedin. Gururla gülüyorum, öldüremedin’’ derdim.
Karaciç’in davası sonuçlandı ve davada 11 kategori vardı, durum aslında çok basit. Adalete, insanlığa değer veren herkes Karaciç’in 11 kategoriden de suçlu olduğunu söyler. Ama gelin görün ki Lahey’deki uluslararası mahkemede karar koltuklarında oturanlar öyle düşünmediler.
Mahkeme ilk kategoride Karaciç’i suçlu bulmadı, daha doğrusu Zvornik, Priyedor, Foça, Sanski Most, Klyuç, Bratunats ve Vlasenitsa’da soykırımın yaşanmadığına dair karar verildi. Sadece Priyedor’un hikayesi şöyle... 31 Mayıs 1992’de, Priyedor şehrinde Sırp yönetimi, radyo yoluyla Sırp olmayan tüm vatandaşların pencerelerine beyaz bayrak, çarşaf, evden çıkarken ise kollarına beyaz bant bağlamalarını emretmişti. Böylece, etnik temizlik başlamıştı. Binlerce kişi katledildi, binlercesi esir kamplarına götürüldü, işkenceden geçirildi, kadınlara tecavüz edildi. Ve mahkemeye göre bu soykırım değil. Aynı şekilde diğer şehirlerin de kendi hikayeleri var ama, belli ki mahkeme bunları yeterli bulmadı yahut yeterli bulmak istemedi. Bu şehirlerde esir kamplarından da geçmiş o kadar çok sayıda insan var ki, sadece onların anlattıkları bile kafiydi. Ama galiba Avrupa standartlarına göre yetmedi. Bu kategori için de büyük ihtimalle itiraz yapılacak ama itirazın sonuçlanması yıllar sürecek.
Artık tartışmaya açık değildir. Srebrenitsa’da soykırım yaşanmıştır ve sorumlusu Karaciç’tir. Tarih kitapları böyle yazacaktır.
Diğer 10 kategoriden ise Srebrenitsa soykırımı dahil, suçlu bulundu ve toplam 40 yıl hapis cezası aldı. Bu kadar suçtan sonra ki, içinde kabul edilmiş soykırım da var, sadece 40 yıl hapis... Üstelik bugüne kadar yattığı yıllar da bu 40 yılın içinde sayılacak. Açıkçası, Bosna Hersek halkı olarak belki de hayal kurup, tam adaleti bekledik. İnsanlar müebbet hapis beklerken, Karaciç aşağı yukarı öldürdüğü her insan için bir gün hapis cezası almış oldu. Savaşı yaşamış biri olarak bu 40 yıl, savaşta 18 yaşındayken şehit düşen abim için bile yeterli değil. Belki ancak benden çalınan çocukluğum için yeterli olur fakat yüzbinlerce öldürülmüş insan için asla yerinde bir ceza değil. Karaciç’in yaşına bakıldığında büyük ihtimalle ceza bitmeden ölecektir. Kimisi ‘Bu onun için zaten ömür boyu hapis gibidir’ diyor. Örneğin, savaşta Sırp komutanı olan Zdravko Tolimir, Srebrenitsa soykırımı için 2012 yılında müebbet hapis cezasi almıştı. Peki, Bosna Hersek savaşında Tolimir’in de üstünde olan Karaciç nasıl oluyor da müebbet hapse çarptırılmıyor?.. Kimisi bir kategoriden yargılanıp müebbet hapis cezasi alırken, Karaciç’in 10 kategoriden suçlu bulunup 40 yıl ceza alması mantığa sığmıyor.
Burada mesele yıllar değil, 70 yıl da olsa aynı düşünürdüm. Önemli olan tarihte yazacak olandır. Müebbet hapis, en ağır suç ve en ağır ceza olarak kabul edilecekti. Gelecek nesillerin de gerçeği doğru şekilde öğrenmesine sebep olacaktı.
Savaşı yaşayan bizler için aslında bu davada karar çoktan verilmişti. Çünkü ne yaşadığımızı asla unutmayacağız.
Bu davayı takip etmek benim için oldukça zordu. Bu kadar açık olan bir savaş için bunca yıl süren bir dava bu. En başından aslında kararın verilebileceği bir davaydı. Ama bizler, Boşnak milleti olarak dünyanın gözü önünde dört yıl boyunca öldürüldüğümüzü ispat etmek zorundaydık. Sadece ben Saraybosna kuşatmasında neler yaşadığımı biliyorum.
Dört yıl boyunca bombalar altında yaşadım çocukluğumu. Kurşunlara hedef olmamak için saklanarak okula gittim. Hiçbir suçu olmayan 18 yaşındaki abimi şehit verdim. Evimiz bombalandı, evsiz kaldık. Akrabamdan onlarca kişi şehit düştü. Yine de bugün kendim için “şanslıydım’’ diyorum, çünkü benden daha ağır şekilde savaşı yaşamış olanlar var. Şükür ediyorum ki ne ben, ne ailemden birileri Sırpların eline geçmedik, işkence görmedik, tecavüze uğramadık. Bunu işte şans gibi sayıyorum. Acı olduğu kadar gerçekler işte bunlar. Savaşı yaşayan bizler için bu davadaki karar aslında çoktan verilmişti, çünkü bizler ne yaşadığımızı asla unutmayacağız. Karar açıklandıktan sonra bir Srebrenitsalı annenin dediği gibi: “Asıl ben ömür boyu cezaya mahkum edildim, çünkü hayatımın sonuna kadar çocuklarım olmadan yaşamak zorundayım.” Gerçekten de böyle, müebbet hapis bile ona yeterli ceza değil, verilmiş canlar geri gelmeyecek.
Diğer taraftan bu dava tarih açısından büyük önem taşımaktadır. Maalesef yaşananları bugün hala inkar edenler var, hala Karaciç’i kahraman ilan edenler var. İşte onlar için, 40 yıl hapis bile olsa, Karaciç’in 11 kategorinin 10’unda suçlu bulunması tarihi bir karardır. Artık tartışmaya açık değildir. Srebrenitsa’da soykırım yaşandı ve suçlusu Karaciç’tir. Saraybosna’da insanlığa karşı suç işlenmiştir ve sorumlusu Karaciç’tir. Bundan sonra bu böyle geçecek kitaplarda, yazılarda. Tarih bunu böyle bilecek. Sadece inkar edenler için değil, aynı zamanda savaştan sonra doğmuş olan ve gelecek nesiller için de önemli. Çünkü onlar olanları ancak kitaplardan okuyacaklar, öğrenecekler. Ve bu karar gerçeği doğru öğrenmelerini, geçmişi unutmamalarını sağlayacak.
Karaciç, öldürdüğü her insan için bir gün hapis cezası almış oldu. 40 yıl, 18 yaşında şehit düşen ağabeyim için bile yeterli değil. Belki ancak çalınan çocukluğum için kafi...
Belki 20 yıl sonra bu şekilde gelen adalet, adelet değildir. Öbür dünyadaki adalete inancımız sonsuz. Ama her ne olursa olsun, Bosna Hersek ve Boşnak milleti, bu kararla bir nevi kazanmış sayılır. Acımız, yaramız büyük olduğu için yetinmiyoruz ama, hiç olmazsa artık Karaciç’in ne olduğu mahkeme kararıyla da net olarak belirlenmiştir.
Soykırım ve insanlığa karşı suç işlemiş Sırp kasap Radovan Karaciç...
