Yaklaşık 400 bin kişinin öldüğü Suriye iç savaşında kritik viraja girildi. Taraflar, 6 yıllık insanlık dramında ilk kez bir müzakere sürecinde doğrudan karşı karşıya. 24 saat sürecek Astana zirvesinde ateşkesin güçlenmesi ve insani yardım masada.
Suriye’de 6 yıldır süren insanlık dramını dindirebilecek müzakere masası, Kazakistan’ın başkenti Astana’da kuruluyor. Taraflar, Türkiye, Rusya ve İran’ın girişimiyle masaya oturuyor. Bugün 13.00’te başlayacak zirvenin tam 24 saat sürmesi, yarın öğle saatlerinde noktalanması öngörülüyor. 300’den fazla gazetecinin takip edeceği toplantı, Rixos President Astana otelde düzenlenecek.
21. yüzyılın en büyük vahşetlerinden birine sahne olan Halep’teki dramı dindiren Ankara-Moskova işbirliği, önce bölgedeki Şii milislerin tüm tahriklerine rağmen ateşkesi sağlamış, ardından ülke genelinde IŞİD ve El Nusra’yı kapsamayan silahların susması mutabakatı, 30 Aralık’ta ülke genelinde ilan etmişti. Türkiye, İran ve Rusya’nın dışişleri ile savunma bakanlarının Moskova’daki toplantısında da Suriye’nin toprak bütünlüğüne vurgu yapılmış, öncelikli hedefin ateşkesin sağlanması olduğu belirtilmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Putin’in telefon trafiğini artırdığı bu dönemde, Astana’da ateşkesin güçlenmesi adına ilk kez tarafların doğrudan bir araya geleceği bir toplantı kararı alınmıştı. Bu süreçte Suriyeli muhalifler Ankara’da Türk ve Rus heyetlerle bir araya geldi. Astana’ya tek çatı altında katılmaya karar veren muhalifler, yapılan görüşmelerde beklenti ve yol haritalarını ortaya koydu. Esad rejimi ise “Astana’da her şeyi müzakere etmeye hazırız” mesajıyla toplantıya dair görüşünü belirtti. Avrupa başkentlerinden de Suriye’deki ateşkes ve Astana zirvesine destek mesajları geldi. İngiltere Başbakanı Theresa May, Türkiye ve Rusya’nın sahadaki güçler üzerindeki nüfuzunu kullanması gerektiğini söyledi.
Astana’ya ulaşan muhalifler dün öğleden sonra bir iç değerlendirme toplantısı yaparak uluslararası toplantı için hazırlıklarını gözden geçirdi. Muhalefet heyetini, toplantı devam ettiği sırada Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Önal başkanlığındaki Türk heyetini ziyaret ederek görüş alışverişinde bulundu. Ardından İngiliz, Fransız, Alman ve Danimarkalı diplomatların ortak heyeti muhaliflerle bir araya geldi. Dünyanın kilitlendiği zirvede görüşmelerin bir numaralı gündem maddesi ise 30 Aralık’ta ilan edilen ateşkesin güçlendirilmesi. İlk etapta rejimin keyfi olarak tutukladığı vatandaşların ve muhaliflerin serbest bırakılması, esir takası ve kuşatma altındaki bölgelere insani erişim konuları masaya yatırılacak. Muhalifler ayrıca rejimin ateşkes ihlallerini, yerleri harita üzerinde işaretlenmiş bir rapor şeklinde sunacak, ayrıca rejimin 30 Aralık’taki ateşkes sonrası ele geçirdiği bölgelerden ayrılmasını talep edecek. Astana’da ateşkesin güçlendirilmesine ilişkin tedbir mekanizmaları kurulması ve benzeri kararların alınması durumunda taraflar arasındaki güven artırıcı önlemlere geçilecek. Bu tedbirlerden ilki Şam ve Humus’ta rejim kuşatması altında krizin derinleştiği çok sayıda bölgeye insani koridor açılması olacak. Bugünkü Astana zirvesinden olumlu sonuç çıktığı takdirde yaklaşık 400 bin kişinin öldüğü, 6 milyon kişinin ülkesini terk ettiği, 3 milyon kişinin iç göçmen olduğu ve 200 bin kişinin kaybolduğu Suriye’de barış umudu için yeni bir yola girilecek. Krizin siyasi yönü gündeme gelecek.
SON GÜN TEMASLARI
En geniş katılım fikirsel mutabakat
Astana’daki toplantının en önemli yönlerinden biri, muhalefetin iç savaşın başından bu yana görüşmelere en geniş katılımı sağlaması. Diğer taraftan Astana’ya katılmayan Ahraruş Şam gibi bazı gruplar ise ateşkes sürecine uyuyor. Ayrıca muhalifler Ankara’daki hazırlık toplantılarında yıllar sonra ilk kez büyük oranda görüş birlikteliği sağladı. Batı başkentlerinde yapılan diğer toplantılardan farklı olarak, masada bulunanların tamamını bu sefer ilk kez sahada savaşanlar askeri gruplar oluşturuyor. Cenevre’deki kısa ve dar kapsamlı görüşmelerden farklı olarak Astana, tarafların doğrudan görüşmesi açısından da bir ilk.
Heyetlerden ön görüşmeler
Astana’da düzenlenecek görüşmelere katılacak heyetler bir araya geldi. İran haber ajansı Tasnim, Kazakistan’ın başkentindeki Marriott otelde önce Türk daha sonra Rus heyeti ile görüşmelerin yapıldığını bildirdi. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Caberi, ülkesinin Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunmasına yönelik anlaşmalara uyacağını söyledi. Taraflar bugunkü kritik zirve için son hazırlıklarını da tamamladı. Rusya’nın Astana Büyükelçiliği’nde görevli bir diplomat ise sonuç bildirgesinin üç ülke tarafından yazılmaya başlandığını iddia etti.
‘Cenevre’ye olumlu şekilde yansıyacak’
BM Genel Sekreteri Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, Kazakistan Dışişleri Bakanı Kayrat Abdrahmanov ile buluştu. Kazakistan Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, Abdrahmanov, Suriye görüşmelerinde ülkesinin BM’yi lider katılımcı olarak gördüğünü ve Astana toplantısının Cenevre görüşmelerine olumlu katkı sağlayacağını söyledi. Mistura da Suriye konulu görüşmelerin Astana’da yapılması fikrini desteklediği için Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’e teşekkürlerini iletti.
KİMLER KATILIYOR?
Türkiye: Ankara’nın gönderdiği heyete Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Önal başkanlık edecek.
Rusya: Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu ve Kuzey Afrika Birimi Başkanı Sergey Verşinin ve Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev katılacak. Heyette Rus Dışişleri’nin Ortadoğu ve Afrika’dan sorumlu Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov da bulunacak.
İran: Dışişleri Başkanı Yardımcısı Hüseyn Cabir Ansari ülkesi adına toplantıdaki yerini alacak.
Suriye: Görüşmelere Suriye hükumetinin gönderdiği heyete, ülkenin BM Büyükelçisi Başar el Caferi başkanlık ediyor.
Suriyeli Muhalifler: Sahadaki en büyük gruplardan İslam Ordusu’nun temsilcisi Muhammed Alluş, muhaliflerin heyetinin başındaki isim. Muhalifler 50 civarında temsilciyle Astana’da olacak. Bunlardan 13’ü müzakere heyetinde bulunacak, diğerleri teknik işlerle ilgilenecek.
ABD: Washington zirveye heyet göndermeyecek. (Teklif reddedildi) ABD’yi Kazakistan Büyükelçisi George Krol temsil edecek. (Gözlemci değil)
Birleşmiş Milletler: BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in, Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura kuruluş adına bir kritik zirvede daha yerini alacak.
Kazakistan: Dışişleri Bakanı Kayrat Abdrahmanov, toplantıya ev sahipliği yapacak.
‘ZAMAN GEÇTİKÇE RUSYA KAYBEDİYOR’
Muhalefet heyetinin sözcüsü Yahya el-Aridi, ülkelerinde akan kanı durdurmak, Astana görüşmelerine katıldıklarını söyledi. Aridi, toplantı sonucuyla ilgili umutlu olup olmadığı sorulması üzerine, şunları kaydetti: “Atmosfer iyimserlik ya da kötümserlik atmosferi değil. Rusya, askeri zafer kazandığını düşünerek, şimdi de bunu siyasi zafere dönüştürmenin peşinde. 13 Aralık’ta Türkiye ve Rusya garantörlüğünde sağlanan anlaşma onaylanırsa, garanti edilirse, biz o zaman ‘birşeyler başarıldı’ deriz. Zaman geçtikçe, Rusya siyasi düzeyde kaybediyor. Ancak İranlıların zamana ihtiyacı var. Projelerine devam etmek için zaman lazım.”
