Ekonomi görece genç bir bilim belki ama bu bilimsel disiplin içinde özellikle son 100 yıla varan sürede o kadar çok akademik çalışma yapılıyor ki, pek çok alanda çok hızlı bir ilerleme kaydedildi, bugün dahil ekonomi bilimi ilerlemeye devam ediyor.
İktisat bilimi, biz vatandaşlardan devletlere ve şirketlere kadar bütün ekonomik aktörlerin karşılıklı etkileşimine bakıp bazı ekonomik kanunlar bulma iddiasında. Bizim davranışlarımız ve önceliklerimiz değiştikçe bu kanunlar da değişebiliyor.
Muhtemelen hiçbir zaman bütün ekonomik ilişkiler birer ‘kanun’a indirgenemeyecek, her zaman bir belirsizlik alanı kalacak ama bazı konularda bu bilim dalının net bazı neden-sonuç ilişkilerini ortaya koyduğunu herkes kabul ediyor.
Türkiye’de Tayyip Erdoğan, 2018’de başkanlık sisteminin başkanı seçildiğinden beri bazıları fazlasıyla yerleşik olan bu net iktisat kanunlarından bir tanesiyle açıktan kavga halinde.
Bu kavga 2021 yılının ikinci yarısında Merkez Bankası’nın politika faizini indirmesiyle teoriden pratik düzeyine de geçti. Oysa iktisatın ‘imkansız üçlü’ kuralı, defalarca denenmiş ve artık kanun olarak literatüre geçmiş bir şey. Türkiye’de Tayyip Erdoğan neredeyse bir ‘doğa kanunu’ seviyesindeki bu kuralla kavga ediyor.
Kuralı hatırlayalım: Sermaye hareketlerinin serbest olduğu bir ülkenin Merkez Bankası, aynı anda hem döviz kurlarının seviyesini kontrol edip hem de para miktarını belirleyemez. Bu üç unsurdan en fazla ikisini kontrol edebilir.
Türkiye, sermaye hareketlerinin serbest olduğu bir ülke. Yani buraya yurt dışından paranızla gelip yatırım yapmanız da serbest, paranızı alıp yurt dışına yatırıma götürmek de. Bu kural, çeşitli kısıtlamalar olmasına rağmen değişmedi.
Kalan iki unsurdan, yani paranın miktarını belirleme (faiz) ve döviz kurunun seviyesini kontrol etmeden birini tercih etmeliydi Merkez Bankası. Ki geleneksel olarak Merkez Bankaları burada kur seviyesiyle uğraşmak yerine faizi, yani piyasadaki yerel paranın miktarını belirlerler. Bizim bankamız da işe böyle başladı, faizi indirdi, parayı bollaştırdı..
Faiz inip TL bollaşınca para, kurun artacağı beklentisiyle dövize ve yurt dışına yöneldi. 2018’de hala var olan yabancı yatırımcılar, ellerinde tuttukları Devlet İç Borçlanma Senetlerini zarar etmek pahasına satıp dolarlarını alıp çıktılar. O sırada dolar yükseldiğinde hükümet paniğe kapıldı, Berat Albayrak’ın talimatıyla Merkez Bankası bu kez kurun seviyesine müdahale etmeye başladı. Rekor döviz satışı yapıldı. Toz duman dağılır gibi olduğunda artık Türkiye’de para piyasasında yabancı yatırımcı kalmamıştı.
Derken 2021’de Merkez Bankası faiz indirdi ve hemen ardından bekleneceği gibi döviz kuru da patladı.
Döviz kurundaki patlamayı enflasyon izledi. O zaman hükümet bir kez daha panikledi, Merkez Bankası da bir kez daha imkansıza yönelip döviz kurunu kontrola yöneldi. Kur korumalı mevduat ve arka kapıdan döviz satışıyla bunda zaman zaman bunda başarılı da oldu, ama işte bugün dolar kuru 27 lira artık.
Oysa Merkez Bankası’nın kendi hesapladığı reel efektif döviz kuru endeksine bakacak olursanız, dolar kurunun 16-17 lira civarında olması gerekiyor. Aradaki fark, temelde Türkiye’nin bilim dışı kalmaya devam edeceğine dair algıdan ve uygulamadan kaynaklanıyor. Türkiye de zaten bütün ‘Rasyonel oluyoruz’ söylemine ve geçmişe göre daha liyakatli olduğu söylenen kadroya rağmen iktisat bilimiyle kavga etmeye devam ediyor.
Şimdi gelen yeni ekonomi yönetimi ‘rasyonel’ olmaktan söz ediyor ama onların bu sözlerinin samimiyeti ve inandırıcılığı tartışılıyor. İşte son olarak İstanbul’da yabancı yatırımcılarla buluştu yeni ekonomi yönetimi. Yabancı bankalar onların samimiyetine veya söylediklerini yapabileceklerine ikna olmadı.
Neden olmadı? Mesele sadece faizin seviyesi değil. Mesele, 2018’de bu bilim dışı politikaları hayata geçirip bütün Türkiye’ye büyük bedel ödeten siyasi otoritenin çıkıp ‘Ben hatalıydım, yanlış politika uyguladım, bilimle savaştım, şimdi hatamı anladım ve bilimin emrettiğine geri dönüyorum’ dememiş olması.
Bu özeleştiri bizzat Tayyip Erdoğan’dan gelmedikçe, Merkez Bankası faizi kaça yükseltirse yükseltsin yerli yabancı ekonomik aktörler açısından inandırıcılık sorunu yaşanacak.
Burada bir psikolojik eşik olduğuna kuşku yok. Tayyip Erdoğan defalarca kamuoyu önünde savunduğu, dini bazı ilkelere ve kendi kişisel inançlarına da bağladığı faiz politikasından kamuoyu önünde özür dileyerek ayrılamaz, bunu beklemek yanlış olur.
Ama Erdoğan çıkıp, ‘Faizler ekonomi biliminin gereğince belirlenecektir, bunun için uzman bir heyeti Merkez Bankası’nda görevlendirdik’ diyebilir.
Dünyanın başka hiçbir ülkesinde seçim kazanmış bir siyasetçinin göreve getirdiği bir bakanın o görevde ne kadar uzun ömürlü olacağı daha ilk günden tartışılmaz. Bizde tartışılıyor, çünkü bu tartışmanın bir zemini var.
Mehmet Şimşek istediği kadar kendini ‘Erdoğan benim arkamda’ demek zorunda hissetsin, güvenirliği bir yere kadar. Erdoğan kişilerin değil bilimin arkasında olduğunu gösterirse, uygulayıcı kişilerin gücü çok daha fazla artacaktır.
Erdoğan hatasını kabul eder mi bilmem lakin biri bana şu olayda bilim, bilim deyip durduğunuz olguyu izah etsin. Trump Türkiye ekonomisini mahvederim dedi ve etti de dolar fırladı gitti. Bunun bilim ile ilgisi nedir bilen varsa söylesin.
Yanıtla (5) (14)Daha neden sonuc iliskisini bile kuramamissin ki. Gezi de ayni sey, bogazici universitesinde ayni sey, dis ve ic politika da sebep hep ayni isbilmez tayyibin inadi yuzunden bu millet bedel oduyor. Kendini aslana yedirip magdur edebiyati yapan kabile sefinin hazin sonu.. Siz hala iktidar masallarini anlatmaya devam devam edin. Isiniz gucunuz algi..
Yanıtla (10) (4)Trump a gerek kalmadan Erdoğan kendisi mahvetti ekonomiyi. Yani bilime aykırı kararların böyle bir sonuç ürettiği söylenmeye çalışılıyor kardeş.
Yanıtla (9) (0)Atatürk;'Ekonomisi zayıf bir ulus, yoksulluktan ve düşkünlükten kurtulamaz; güçlü bir uygarlığa, kalkınma ve mutluluğa kavuşamaz; toplumsal ve siyasal yıkımlardan kaçamaz. Ekonomik kalkınma, Türkiye'nin hür, bağımsız, daima daha kuvvetli, daima daha refahlı Türkiye idealinin bel kemiğidir.' demiştir. Ekonomin zırto ise Trump gibi bir hırto bile onu bir fıskede yıkabilir.
Yanıtla (6) (0)Erdoğan masum, suç şeytanda.
Yanıtla (3) (0)Hocam olay ekonomik olarak güven ve algiyla ilgili, ekonomi biraz beklenti yönetimidir, senin merkez bankanda dolar rezervin düşükse, dışarıdan yatırım ve dolar bulmaya mecbursan, Trump in üstü kapalı sana ekonomik amgargo uygularım bak lafı yatırımcı kaçırır, var olan yatirimcida ne olur ne olmaz diye dolar alır, böylece kur yukselir
Yanıtla (0) (0)"Bütün güç bende diyordu" ilk çağların büyük savaşçısı Conan. Şimdi, hatıralarda kaldı. Hey gidi hey !
Yanıtla (0) (0)Mehmet Şimşek parayı toplayacak görevi o Yerel seçimde harcanacak
Yanıtla (1) (0)Bu bilim dışı faiz politikası uygulanmasaydı; yastık altındaki döviz ve altın ın bir kısmı sisteme enjekte edilemezdi. Bu bilim dışı faiz politikası uygulanmasaydı; yoksul, fakir fukara ve orta direğin daha da fakirleşmesi, yani fakir fukarada bir nebze olan paranın bir kısmı ülkenin%90 nından alınıp ülkenin yüzde10 nuna transfer edilemezdi. Bu bilim dışı faiz politikası uygulanmasaydı; enflasyon artmaz, TÜİK e gerek kalmaz, işçilik maliyetlerimiz azalmaz, ihracatta rekabet gücümüzü artıramazdık
Yanıtla (4) (0)Enflasyon ne zaman azaldı? Söyler misin? Ven indiğini görmedim.
Yanıtla (1) (0)"Zengini hayırsız evlat, memuru süslü avrat, politikacıyı da kuru inat batırır.
Yanıtla (7) (0)Erdoğan’ın mevcut ekonomi yönetimine Mart 2024 belediye seçimlerine kadar katlanacağını düşünüyorum. Neden? Kırk yıllık Yani olur mu Kani? Erdoğan kimleri çöpe atmadı? Şimşek bile çöpten geri alınmadı mı?
Yanıtla (5) (0)Hiç dertlenmeye gerek yok, yarın seçim olsun 0/0 52 belki 55 olur, bu gün sızlananlar “kime verecektik , mecburen buna veriyoruz” der, bir bahane bulur kendini savunur. Aslında beklentisi Kudüs’ün düşmemesi( Kudüs İsrail’in başkenti ama bilmez düşeli elli yıl oldu) Kandilin devlete çöreklenmemesi ( kandil Suriye’de devlet kuruyor onu görmez ) vs. Korkutma ve sindirme neticesinde, boyun eğdiğin hayattan şikayet etmeyeceksin, kendin ettin kendin buldun…!
Yanıtla (13) (0)Bir tane ekonomik kuralla mı , yoksa her şeyle mi kavgalı . O ego yok mu o ego sizin yazdıklarınızın gerçekleşmesinin önündeki en büyük engel , boşuna heveslenmeyelim.
Yanıtla (7) (0)Bazı okurlar ilginç sorular soruyor. Yanlış politikalarının cezasını niye ek vergi olarak bizler ödüyoruz, demiş. %52 öyle istediği için. Trump Türkiye ekonomisini mahvederim dedi ve etti de dolar fırladı gitti. Bunun bilim ile ilgisi nedir bilen varsa söylesin, demiş. Erdoğan'ın yaptığı bilim dışı, Trump'ın yaptığı manipülasyon, o da bilim dışı. Bizleri nankörlükle suçlayanların bunları anlaması lazım. Onlar da aynı yerde gezip duruyorlar.
Yanıtla (3) (0)Şahsım liyakatsizin dibidir,hiçbir şey bilmiyor,en iyi bildiği şey hamaset,yalan ve insanları aldatmak zaten bu zamana kadar seçimleri yalan ve algıyla kazandı ha birde insanları kullanması ve satması da meşhurdur.O kafa düzelmez çünkü bir insan yedisinde neyse yetmişinde de aynıdır.Bizi Allah kurtarsın.
Yanıtla (5) (0)Brezilya benzer ekonomik sıkıntılarını 4 aşamalı adımla enflasyonunu %3 e düşürmüş. Her adım güven ve güvence ile desteklenmiş, kimse ürkütülmemiş, kimseye incil, Tevrat referans gösterilmemiş, bu dünyanın gerçeklerine göre hareket edilmiş ve ülke yatırımcı çekmiş, üretim artmış, ihracat artmış. Çok mu zor bunları yapmak? Bence bu ülkede bu siyasi anlayış ve ülkenin insanlarının ve yöneticilerinin dinsel bakış açısıyla zor. Yani , ağzıyla kuş tutsa ekonomi ekibi , başta tek adam varken işleri z
Yanıtla (12) (0)Dinsel bakış açısı mı? Bırakın Allah'ınızı severseniz... Düzgün besmele çekmek için bile efor sarfetmeyen millet, dinin ilk emri oku'yu kulak arkası yapan millet... Suç dinde mi bizde mi? Kişinin namaz kılması sizi aldatmasın onun ticaretine bakın demis bu uyarıyı aldırma, müslüman yalan söylemez diye ölçü koymuş aldırma sonra dinsel bakış açısı. Suç bizde efendim, dinsel bakış açısı değil bizim dine bakış açımız.
Yanıtla (9) (1)Karizma olayı. geri dönüş çok zor. cami cemaati hala faizi aslında kaldıracak ama dış güçler izin vermiyorlar kafasında. bu da işine yarıyor tabi.
Yanıtla (6) (0)Tl mi ? Öyle bir para var mı ? E devletten geçmişe dönük tüm emekli maaşlarımı kontrol ettim. 2007-2016 arası 1000 $ civarında.. Sonrasında sürekli bir azalma ve şimdi 650 $. 35 yıl kesintisiz, en yüksek basamaklardan prim.
Yanıtla (6) (0)Mevcut irrasyonel uygulamalar komisyon ve rant sisteminin calismasini kolaylastiriyor, paraliyi daha parali, zengini daha zengin yapiyorsa, bundan en cok zarar goren tabani da buna zaten razi ise ve verilen sadaka hukmundeki birtakim sosyal transferlerle yasamakta problem gormuyorsa, zevahiri kurtarmaya yonelik algi amacli birkac makyaj uygulama disinda neden degistirsin ki irrasyonel uygulamalari? Rasyonel ve hukuki siyasi ve ekonomik uygulamalar pismis asa soguk su katar, rant dodurulemez olur
Yanıtla (4) (0)Oyun bitti aslında, uzatmaları oynuyoruz. Uzatma süresini tahmin edemiyoruz.
Yanıtla (3) (0)Muaviye ne demiş Hz Ali ye. Benim arkamda Erkek eşeye dışı diyecek yuzbinlerce adamım var.
Yanıtla (10) (0)Ağzıyla kuş tutsa güvenilirliğini yitirdi de yanlış politikalarının cezasını niye ek vergi olarak bizler ödüyoruz.
Yanıtla (8) (1)Reel döviz kuru 16-17 lira mı? Neye göre? Enflasyon verilerinin gerçekle ilgisi kopalı çok oldu. Reel dolar kuru 16-17 lira olsa ihracat ve turizm sıfırlanır.
Yanıtla (1) (0)Üstadım hatasını kabul etse de düzelmez. O eşik geçildi maalesef.
Yanıtla (4) (0)Sn. Berkan; doğru bir hususu yazmışsınız. Erdoğan Şimşek'i maliye bakanı yaptı ama "ben hala aynı noktada duruyorum" dedi. Yani daha önce savunduğu "nass"ların yanlış olduğunu söylemedi. Bu yüzden dananın kuyruğunun ne zaman kopacağı,Naci Ağbal'ın başına gelenin Şİmşek'in başına ne zaman geleceği konusunda çeşitli rivayetler var. Kritik soru şu; şeyhine , mürşidine bağlanan mürid gibi yirmi yıldır "müslüman" kimliğiyle insanların oy verdiği Erdoğan "yanlış yaptım" diyebilir mi?
Yanıtla (3) (1)Reis ceketini assa ekonomi uçuşa geçer...
Yanıtla (4) (0)çok gülesim geldi.
Yanıtla (3) (0)Mehmet Şimşek göreve geldiğinde-önceki bakanlığının başlangıcında olduğu gibi-önce kamu gelirlerini artırmaya yöneldi;yani mevcut vergi oranlarını artırırken,yeni vergiler saldı.Oysa bununla birlikte kamu harcamalarının da kısılması gerekiyordu.İşte buna gücü yetmedi/yetmiyor/yetmeyecek.Çünkü ‘Yukarılarda’bir yerlerde ‘O zaman iş yapacak adam bulamayız!’ Endişesi var. Is it clear? Veya ‘Anladın sen onu!’
Yanıtla (8) (0)İsmet bey çok teşekkürler bu mükemmel yazı için… Rasyonel olmak laf ile olmuyor. Laf ile de peynir gemisi yürümüyor. Bağımsız, geniş ekonomi kadroları ve şeffaf ekonomi programı olmadan bu işin içinden çıkılmaz
Yanıtla (4) (0)Osmanlı'nın torunları büyük imparatorluk bakiyesi Türkiyeyi hep uyuttular hala uyutuyorlar...Osmanlı dirilmesin Türkiye eski günlerine dönmeye çalışmasın diye .,bop eşbaşkanlığına getirilen Tayyip Erdoğan ülkeyi 40 yıl öncesine götürdüğünü gördükten sonra daha ne denir ki..uyutuyorlar ve en hazini de dini kullanarak dindarlar kandırılarak bunlar yapılıyor..yazık Osmanlı bakiyesi imparatorluk yaşamış ülke bu kadar küçülmemeliydi..küçülten liderine de hesap sorabilmeliydi..aksine aşık olduk...
Yanıtla (5) (1)hocam siz once Tek adam duzenini sorgulayin. Denge ve denetleme sisteminin olmadigi Tek adam ile yonetilen ulkelerde israf ve yolsuzluk onlenemez Belirsizlik had safadadir Bunlardan dolayi dis sermaye bu tur ulkelere gelmez
Yanıtla (8) (1)Ekonomiyi düzeltme diye bir dertleri yok olsa önce yapısal reformlar ve hukuku ve güveni getirirler tam tersi ne kadar suçlu varsa oy devşirme adına sokağa salıyorlar.
Yanıtla (8) (1)Kendisini Ekonomist olarak gören Erdoğan sizce hatasını kabul eder mi? Etmez, etmeyecek de. Çünkü bu milletin zekasıyla nasıl oynanacağını biliyor. Milleti her defasında kandırıyor. Çünkü bu milletin eğitimsiz ve inançlarıyla ayakta durduğunu biliyor. İnançlarını da çok güzel manipüle ediyor. Medya üzerindeki oluşturduğu kontrol ile.
Yanıtla (14) (1)Kendi vatandaşına güven veremeyen bir ekonomi idaresi yabancıya güven veremez. Vatandaş döviz altın araba ne bulursa tl'den kaçıyor. Tl'ye yüksek faiz vermedikçe yerlerde sürünecek. Maaşını tl ile alanları da süründürecek.
Yanıtla (7) (0)Erdoğan’ın tezi hayatının en büyük kamuflajı neden derseniz şu an bankaların dışında herkes zarar ediyor. Finans sistemi ayakta kalırsa Erdoğan da koltuğunda kalır.Bunu en iyi o biliyor.Kısaca nas mas hikaye bunlarla kandırmak şahane.
Yanıtla (8) (1)Seçimi kazanmaya yönelik olarak, enflasyon pahasına, tüketime dayalı büyüme için faiz düşürüldü. Yerel seçime kadar bir ara formül uygulanacağını, sonrasında bilinen iktisat ilkelerine tam bir dönüş olacağını tahmin ediyorum.
Yanıtla (1) (1)İsmet bey çok uzun tatil yaptınız. Hoşgeldiniz.
Yanıtla (2) (0)Sadece boynu degil neresi dogru ki!
Yanıtla (2) (0)