İstanbul'da yaşanan Uber-taksici geriliminin ardından gündeme gelen Uber uygulaması komu oyunda merak ediliyor. Peki Uber nedir? Kim kurdu? Nasıl bir uygulama? Neden tartışmaların odağında. Dünyü genelinde 5 milyar kişinin kullandığı Uber uygulaması nasıl işliyor. İşte tüm yönleriyle Uber gerçeği...
İstanbul’da yaşanan Uber-taksici gerginliği ve Çağlayan Adliyesi'nde görülen davanın ardından gündeme gelen Uber, dünya genelinde de vergi usulsüzlüğü, ticari dengeyi bozma ve güvenlik gerekçeleriyle tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Travis Kalanick ve Garrett Camp tarafından 2009'da kurulan Uber, cep telefonlarına yüklenen uygulama sayesinde yolculuk yapmak isteyen kişi ve sürücü arasında koordinasyon sağlıyor.
2011'de faaliyete geçtiğinden bu yana hızla büyüyerek 80'e yakın ülke ve 632 şehirde aktif kullanılan Uber aleyhine birçok ülkede açılan davalar devam ediyor. Dünya genelinde Mayıs 2017 itibarıyla 5 milyar yolcu sayısına ulaşan Uber, şirket lehine açılan davalar ve ekonomik sıkıntıları gerekçe göstererek Çin, Macaristan ve Tayland'dan çekilme kararı aldı.
Türkiye'de de taksicilerin yasa dışı faaliyet gösterdiği gerekçesiyle dava açtığı Uber'e İngiltere, Hindistan, Fransa, İtalya, Portekiz, İspanya, Avusturya, Güney Afrika, Şili, Yunanistan, Kolombiya, Brezilya ve birçok ülkede açılan davalar sürüyor. Bu ülkelerde taksiciler ve Uber sürücüleri arasında zaman zaman gerginlikler yaşanıyor.
Şirkete yönelik vergi usulsüzlüğü iddialarının yanında kullanıcıların kişisel bilgilerinin internet ortamında yayıldığı da gündem olmuş, Uber 2016’daki bir siber saldırı sonucunda 57 milyon kullanıcısının kişisel bilgileri, elektronik posta adresleri ve telefon numaralarının çalındığını açıklamıştı. Ayrıca Uber sistemi üzerinden sürücülük yapan 600 bin kişinin de kişisel bilgilerine ek olarak ehliyet bilgilerini de siber saldırıda ele geçirildiği bildirilmişti. Şirket olayın ardından güvenlik önlemlerini artırdığını açıklasa da kişisel güvenlikle alakalı ciddi tartışmaları beraberinde getirmişti.
UBER UYGULAMA DEĞİL, TAKSİ ŞİRKETİ
Şirketin kapatılmasına yönelik açılan bir dava Avrupa Adalet Divanı'na taşınmıştı. Merkezi Lüksemburg'ta bulunan, Avrupa Birliği'nin (AB) en yüksek mahkemesi Avrupa Adalet Divanı, Uber şirketine karşı açılan davayı Aralık 2017'de karara bağladı.
Kararda, "Uber'in profesyonel olmayan sürücülerle bireyler arasında sağladığı bağlantı ulaşım alanındaki hizmetlere girer. Bu nedenle bu hizmetin sağlanmasına ilişkin koşulları üye ülkeler düzenleyebilir." ifadesi kullanıldı.
Uber ise şirkete açılan davalarda Uber'in sadece bir cep telefonu uygulaması olduğunu, müşteri ve sürücü arasında iletişimi sağladıklarını iddia ediyor.
UBER'İ KİM KURDU
Kalifornia menşeli olarak 2009'da kurulan ve 2011'de faaliyete geçen Uber kısa zamanda büyüyerek 50 milyar dolarlık uluslararası bir ulaşım şirketi haline geldi. Şirket 2009 yılında kurulduktan sonra CEO olarak başa geçen Travis Kalanick, Forbes ekonomi dergisinin 2017'nin en zenginleri listesinde. Kalanick, Uber'i kurmadan önce "Scour" ve "RedSwoosh" isimli iki dosya paylaşım şirketinin de kurucuları arasında yer alıyor.
Trump yönetiminin kurduğu "Strateji ve Politika Forumu" isimli ekonomik danışma konseyinde de yer alan Uber, Trump'ın mülteciler ve nüfusunun çoğunluğu 7 İslam ülkesinin vatandaşlarının ABD’ye girişini sınırlayan başkanlık kararnamesinin ardından konseyden ayrılmıştı. Kararı açıklayan Kalanick, mültecilerle alınan kararın kendisini incittiğini söylemişti.
Uber'in diğer kurucu ortağı Garrett Camp ise son dönemlerde kendi kripto para birimi olan "Eco" ile gündeme gelmişti. Uber'den önce kurduğu "StumbleUpon" isimli eklenti Ebay'a satıldı. Camp daha sonra StumbleUpon'ı Ebay'dan geri aldı. Garrett, Forbes dergisinin 2016'nın 40 yaş altı en zengin ABD'liler listesinde 3. sırada yer almıştı.
ŞİRKETTE İÇ ÇEKİŞME
Uber'e yönelik ticari sırların paylaşımı, güvenlik sıkıntıları ve ayrımcılık iddialarının ardından Kalanick, Haziran 2017'de şirketteki görevinden ayrıldı. Kalanick'ten kısa bir süre önce de şirketin yönetim kurulundaki önemli isimlerden Emil Michael yönetim ve hissedarlar arasındaki anlaşmazlıklar yüzünden istifa ettiğini açıklamıştı.
Aynı dönemde şirket çalışanlarına yöneltilen cinsel istismar soruşturmalarından dolayı 20 çalışanın görevine son verildi.
TARTIŞMALARIN ODAĞINDA
Aralık 2014'te Hindistan’da bir Uber sürücüsünün yolcusuna tecavüz ettiği iddiaları üzerine ülke çapında gösteriler düzenlenmiş ve açılan davada bir sürücü ömür boyu hapis cezasına çarptırılmıştı. Benzer iddialar 2016 ve 2017’de de Uber kullanan araçların güvenilirliği gündeme gelmiş, şirket bunun üzerine tüm araçlara “acil durum butonu” yerleştirme kararı almıştı.
Şirkete yönelik bir diğer suçlama da ABD Başkanı Donald Trump'ın mülteciler aleyhine imzaladığı kararnamenin ardından ortaya atılmıştı. New York'taki taksiciler kararı protesto kararı almış, Uber protestolara katılmayacağını bildirmişti. Şirket, bu kararının ardından mülteciler konusunda yanlı davranmakla eleştirilmiş sosyal medyada #DeleteUber etiketini kullanan birçok kullanıcı Uber’i telefonlarından sildiğini açıklamıştı.
ANKARA / AA
