ABD yeni başkan için sandığa gidiyor. Joe Biden'ın Trump'tan fazla oy alması onu başkan yapmaya yetecek mi? Bu sorunun cevabı Seçiciler Kurulu'nda. Peki bir çok kez galibi belirleyen bu kurul nedir, nasıl işliyor?
ÇEVİRİ: SELMAN CÖMERT
ABD halkı yeni başkanını seçmek için sandığa gidiyor. Anketlerde önde görünen Joe Biden'ın halk oylamasında fazla oy alması onu başkan yapmaya yetmeyebilir. Donald Trump, 2016 seçimlerinde olduğu gibi 3 milyon daha az oy almasına rağmen başkan olmuştu. Çünkü başkan, direkt olarak seçmenler tarafından değil, “seçiciler kurulu” tarafından belirleniyor.
PEKİ AMERİKALILAR KİME OY VERİYOR?
Amerika halkı başkanlık seçimleri için sandık başına gittiklerinde, aslında seçiciler kurulunu oluşturan bir grup yetkiliye oy veriyor. Kurul için seçilen bu kişiler seçicidir ve görevleri başkan ve başkan yardımcısını belirlemektir.
Seçiciler kurulu bu görevini yerine getirmek için seçimlerden birkaç hafta sonra toplanıyor.
SEÇİCİLER KURULU NASIL İŞLER?
Her eyaletin seçiciler kuruluna gönderebileceği seçici sayısı, o eyaletin nüfusuna bağlıdır. Her eyalet seçiciler kuruluna, ABD Kongresi’ndeki (temsilciler ve senatörler) vekil sayısı kadar seçici gönderebilir.
Toplamda 538 seçicinin bulunduğu kurulda 270 seçicinin oyunu alan aday, başkanlığı kazanır. Kaliforniya’nın bu kurula 55 seçmen gönderme hakkı varken; Wyoming, Alaska ve Kuzey Dakota gibi az nüfuslu eyaletlerin üç seçici gönderme hakkı var.
EYALETLERE GÖRE SEÇİCİLER KURULU ÜYE SAYISI
OY ÇOKLUĞU SİSTEMİ: KAZANAN HER ŞEYİ ALIR
Genelde, bir eyalette çoğunluk oyu kazanan aday, o eyaletin bütün seçici kurul üyelerini kazanmış olur. Teksas’ta bir başkan adayı ister yüzde 50.1’le, ister büyük bir farkla kazansın, Teksas’ın hakkı olan 38 seçici kurulu üyesine de sahip olur. Bu nedenle bir aday ülke genelinde daha az oy almasına rağmen, seçiciler kurulunda üye hakkı fazla olan eyaletlerde kazanarak başkan olabilir.
ADAY SANDIKTA KAYBETMESİNE RAĞMEN BAŞKAN OLABİLİR Mİ?
Evet bu mümkün. Son beş ABD seçiminin ikisinde halk oylamasında geride olan başkan adayları kazandı. Seçmenler arasında popüler bir aday, seçiciler kurulunda 270 oy alamadığı için başkanlığı kazanamıyor.
ŞİMDİYE KADAR 5 BAŞKANI BELİRLEDİ
2016’da Donald Trump, Hillary Clinton’dan neredeyse üç milyon daha az oy almıştı. Ancak seçici kurulunda çoğunluk kazandığı için başkan Donald Trump olmuştu. 2000 yılında da George W. Bush, halk oylamasında yarım milyon oy geride kalmasına rağmen 271 seçici kurulu oyu topladı ve başkan olmuştu. 19. yüzyılda John Quincy Adams, Rutherford B Hayes ve Benjamin Harrison halk oylamasında kaybederek başkanlığa gelmişti.
SEÇİCİLER KAZANAN ADAYA OY VERMEK ZORUNDALAR MI?
Bazı eyaletlerde seçiciler, halkın hangi adayı desteklediğine bakmaksızın istedikleri adaya oy verebilirler. Ama seçiciler genelde, eyaletlerinde en çok oy alan adayı desteklerler. Eğer bir seçici, eyaletin seçtiği başkan adayına oy vermezse “sadakatsiz” olarak anılır. 2016’da 7 seçici kurul üyesi bu şekilde oy kullanmıştı ancak sadakatsiz seçicilerin oyları sonuca etki etmemişti.
ADAYLAR ÇOĞUNLUĞU KAZANAMAZSA NE OLUR?
ABD vekillerinin alt meclisi olan Temsilciler Meclisi başkanı belirleyebilmek için oy kullanır. Bu durum da yalnızca bir kere, 1824’te dört adaylı bir sistemde gerçekleşmişti. İki partinin domine ettiği Amerika Birleşik Devletleri’nde siyasetinde bu durumun tekrar gerçekleşmesi pek mümkün görünmüyor.
