Kimi şiirinde anlattı, kimi roman yazarak meselenin 40 yıl öncesine değindi, kimi o gece yaşananları besteledi, kimi ise sokakları tuvaline aktardı, direnişin heykelini yapan da oldu. 15 Temmuz’da yaşananlara kültür ve sanat dünyası kayıtsız kalmadı. Direnişi ve neler olup bittiğini gelecek nesillerin öğrenmesi için eserler ortaya konuldu. İşte o çalışmalar...
15 Temmuz darbe girişimi sanata da konu edildi. O gece yaşananlar ve sonrasında ortaya konulan milli birlik, şiirden romana, besteden heykele sanatın birçok dalında da anlatıldı. Şair Ebubekir Eroğlu, Hece Dergisi’nin geçen eylül sayısı için FETÖ darbe girişimini, milli irade ve tarihi şuur üzerine yazdığı ‘Vakanüvisin Notları’ndan 15 Temmuz 2016’ adlı şiiriyle aktardı. Eroğlu, bu uzun şiirinde görkemli bir geleceği tarihsel derin bir bağlamda değerlendiriyor. Darbe girişiminde yaşananlar, milletin birbirine neden kenetlenip bir bütünü oluşturduğu şair Ebubekir Eroğlu’nun şiirinde üst-dil kullanılarak tasvir ediliyor. Eroğlu, şiirle ilgili KARAR’a verdiği röportajında şunları söylemişti: “Ben de sokaklardaydım ve sokağa çıkan insanlarda o duyguyu gördüm. Bunu şiirde sembolik bir anlatım olarak kullandım. Milletimizin temel duygusu, dini, hissettikleri... Halk o gece bunlara gerçekten sahip çıkmak istedi. Olan işte buydu. Vatan ve millet bir eylem halinde yan yana geldi. Milleti millet yapan değer, tüm parçalarıyla açığa çıktı ve bütün oldu. Bilinçaltından bilince serildi. Tarihten gelen öz doğrultusunda hareket edildi. Bu, tıpkı bir vücutta, tehlikeye karşı akyuvarların birlikte saldırması gibi.” Eroğlu’nun şiiri şöyleydi:
VAKANÜVİSİN NOTLARI’NDAN DARBE GÜNÜ
(...) hatırla dedi, tarihte kalmış görkemi
candan aziz bilip gizlediğimiz
uzaktan uzağa ruhun ilhamı
dostlar arasında ayandı gerçi
duygu yumağında gerçeğimiz
sese yansımayan dille söyleşi
içe doğan dizedeki resim gibi
dostlar arasında gidip gelirdi
menzilinde manzaranın parçası (...)
***
(...) nevri döndü sade insanın
damarına basılmış, basit algımızın
akıllar şaştı, akla geldikçe vatan
alevi hüzne boğan makamıyla selâ sesi
sonsuzluğun selamı, milleti millet yapan
meydanlara inmesiyle meydan ehlinin
oldu umulmadık hayırların vesilesi (...)
***
(...) eşiğindeki vücutlar, şehit olmanın,
insanın gözü önünde şekil aldı
anlık görüntüye ezelî cevheri yükledi
gömülmüş tohum filizlenip yeşerdi
sönmüş ümidin alevi yükseldi
karşısında kör silahın
goncası patlamış gül açıldı
tam vaktiydi eşik atlamanın
15 Temmuz’da gerçekleşen darbe girişimiyle ilgili ilk romanı Bahadır Yenişehirlioğlu kaleme aldı. Yenişehirlioğlu, bir röportajında o gece sokağa çıktığını ve romanı yazmaya o zaman karar verdiğini anlatmıştı. Yazar, ‘Kara Güneş’ adlı kitabında darbe girişiminin planlayıcısı Fetullah Gülen’in liderliğini yaptığı terör örgütünü Anadolu’nun bir köyünde yaşayan iki arkadaş üzerinden anlattı. FETÖ yapılanmasının 40 yıllık geçmişine giden Yenişehirlioğlu bu örgütün bir köy ortamında çocukları nasıl ele geçirdiğine ve nasıl yıllar sonra halka silah sıkan kişilere nasıl dönüştürdüğüne dikkat çekiyor.
‘Çanakkale 100’üncü Yıl Anıtı’, ‘İkinci Atterlos Anıtı’ ve ‘Gıyaseddin Key Husrev Anıtı’na imza atan Akdeniz Üniversitesi Klasik Heykel Sanat Atölyesi kurucularından Murat Oğuz ise ‘15 Temmuz Diriliş’ heykelini yaptı. Heykelde tank ve tankın üzerinde 11 figür yer alıyor. Bir röportajında bu figürlerin değişik mesleklerden ve toplumun her kesiminden kişileri temsil ettiğini belirten Oğuz, şunları söylemişti: “İlhamımı öz Türklüğümden alıyorum. Bu anıt 15 Temmuz’da milletin azim ve kararlılığını ifade ederken devleti milletiyle birlikte yüzünü aydınlık yarınlara dönmüş birliği ve hedefi de simgeliyor. Yukarı doğru uzanan dört kolon Türkiye’nin vatanın bölünmez birliğini ve her köşesiyle bir bütün olarak geleceğe yürüyeceğini anlatıyor. Diğer yandan vatan-millet-bayrak ve devleti temsil ederek bu dört unsurun vazgeçilmezliğini vurguluyor. Bu dört kolon Cumhurbaşkanlığı forsuyla birleşerek tek kolon halinde uzanırken milli birlik ve beraberliğimizin sembolüne dönüşüyor. 100 metre olan yüksekliği ise Cumhuriyetin 100’üncü yılına ithafen yaptım.”
Müzisyen Asaf Ekin, FETÖ darbe girişimine direnirken şehit düşenler için ‘Şanlı Direniş’ adlı bir albüm hazırladı. Ekin albümde ‘Bir Baba Bir Oğul’ parçasını Erol Olçok ve oğlu Abdullah Tayyib, ‘Diren Aslanım’ı Ömer Halisdemir, ‘Reis’ şarkısını ise Cumhurbaşkanı Erdoğan için yazdığını açıklamıştı. Abümde sözleri Cahit Zarifoğlu’na ait ‘Yedi Güzel Adam’ın yanı sıra ‘Allah Allah Dedik’, ‘Düşmana Geçit Yok’, ‘Gerçek Kadınlarımız’ parçaları da yer alıyor.
ÇİZDİKLERİM HAYAL ÜRÜNÜ DEĞİL
Darbe girişimini sanatla anlatan bir başka isim ise ressam Şafak Tavkul’du. FETÖ’nün darbe girişimi gecesi, İstanbul Çengelköy’de sokağa çıkan Tavkul, defter ve kalemini yanına alıp gördüklerini çizdi, darbeci askerlere karşı milli direnişi resmetti. Tavkul, KARAR’a konuşmuş ve şunları söylemişti: “Dışarıya vatan elden gidiyor hissine kapılıp çıktım. Daha önce yaşanmamış şeylere şahit olduk ve ben bunların çizerek kalıcı olmasını sağladım. Arabada, sokakta, evde her yerde çizdim. 15 Temmuz’dan sonra her gün sokaktaydık. Hayal ürünü hiçbir şey yok. Tanık olmadığım şeyler de var ama onların bu arşivde mutlaka olması gerekiyordu. Kurtuluş Savaşı’na benzeyen bir atmosfer vardı. Karşımızdakiler kesinlikle Türk askeri değil yabancı bir orduydu. O gece onlara karşı bir Kurtuluş Savaşı verildi.”
EN ÇOK SATAN 5 KİTAP
Başta tarihçiler, akademisyenler, yazarlar, gazeteciler ve FETÖ mağdurları olmak üzere darbe girişimiyle ilgili düşüncelerini kayıt altına almak isteyen onlarca kişi, bir yılda yüze yakın kitap yazdı. 60 yazar ‘15 Temmuz’ konu başlığında 42, ‘FETÖ’ başlığında 21 kitap kaleme aldı. Örgütün iç yüzüne dair pek çok bilginin paylaşıldığı, 15 Temmuz izlerinin cümlelerle sayfalara aktarıldığı bu eserler, en çok ilgi gören kitaplar arasında yer aldı. Yüz binlerce kişi, Türkiye’nin yakın tarihini yazılı ve görsel medyanın yanı sıra bu kitaplardan takip etti. Kitapyurdu Yayıncılık ve İletişim AŞ. verilerine göre, 15 Temmuz ile ilgili en çok satılan ilk 5 kitap ve yazarları şöyle:
İlker Başbuğ / 15 Temmuz Öncesi ve Sonrası
Haluk Özdil / Reis’in Altı Saati
Ali Erkan Kavaklı / 15 Temmuz Diriliş Destanı
Ahmet Davutoğlu / Tarihe Kayıtlar
Ahmet Şık / İmamın Ordusu
Karikatürist Erbil Işın, 15 Temmuz’da şehit astsubay Ömer Halisdemir’in kahramanlığından etkilenerek darbe gecesinin karikatürünü çizmeye başladı ve çizdiklerini çizgi roman haline getirdi. 100 sayfalık çizgi romanı hazırlamaktaki amacının gelecek kuşakların darbe girişimini daha iyi anlaması olduğunu söyledi.
