Türkiye’nin enflasyonunu açıklayan TÜİK verilerinin gerçeği yansıtmadığı dile getirilirken ekonomist Prof. Dr. Veysel Ulusoy'un, sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı paylaşıma göre, gerçek hesaplamada aylık enflasyon açıklananın yaklaşık 4 katı.
Artan kur bizi ilgilendirmezken, raftaki ürünün maliyeti her gün değişiyor. TÜİK enflasyonu ise yaklaşık 3 aydır aynı seviyede seyrediyor. 3 farklı kuruluş eylül ayında enflasyonun yüzde 1,30’un üzerinde artacağını öngörürken TİÜK verileri aylık enflasyonun yüzde 0,97 arttığını ortaya koydu. Böylece enflasyon son 3 aydır 11,8 seviyesindeki seyrini korudu. Analistler de verilere şaşırmadıklarını söyleyerek, enflasyonun hasta değil artık vaka olduğunu belirtti.
Türkiye’nin eylül ayına ilişkin enflasyonu belli oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri yine dikkat çekti. Eylül ayı itibarıyla 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında, tüketici fiyatları yüzde 11,47 yurtiçi üretici fiyatları yüzde 7,71 arttı. Aylık bazda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yüzde 0,97 Yurtİçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 2,65 artış gösterdi. TÜFE, eylülde geçen yılın aralık ayına göre yüzde 8,33 geçen yılın aynı ayına göre yüzde 11,75 yükseldi. Yİ-ÜFE ise Aralık 2019’a göre yüzde 13,44 geçen yılın eylül ayına göre yüzde 14,33 arttı.
Enflasyon verileri karşısında özellikle raflarda fiyatların tutmadığı konuşuluyor. Market rafında artan fiyatların enflasyon verilerine yansımadığı söylenirken, tahminler de sürekli düşük kalıyor. Enflasyon Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistlerin eylül ayı enflasyon beklentilerinin ortalaması yüzde 1,38 olmuştu. Reuters anketinde de uzmanlar, TÜFE’nin Eylül’de aylık yüzde 1,35 artış göstermesi, yıllık enflasyonun ise yüzde 12,13’e yükselmesini bekliyordu.
Bloomberg HT Araştırma Masası’nın Eylül ayına ilişkin enflasyon anketine katılan 18 kurumun medyan TÜFE beklentisi aylık yüzde 1,3 yıllık ise yüzde 12.1 olarak sonuçlanmıştı. Böylece TÜİK yine bütün tahminleri şaşırttı. Her ay olduğu gibi yine enflasyon tartışmaları başlarken Reuters, yıllık enflasyonun üç ay üst üste yaklaşık yüzde 11,8 civarında olması konusunda dikkat çekti. Alt kalemlere bakıldığında enflasyon üzerinde yüzde 22 ile en yüksek ağırlığı bulunan gıda fiyatlarının yıllık enflasyonu Ağustos ayındaki yüzde 13.51 düzeyinden Eylül’de yüzde 14,95’e yükseldi. Eylül’de yüksek artış gösteren diğer başlıca kalemler yüzde 15,09 sağlık fiyatları, yüzde 25,17 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerine bakıldığında işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç enflasyon göstergesi bir önceki aya göre yüzde 1,35 geçen yıla göre ise yüzde 11,57 artış gösterdi.
‘İTHALATI FİYATLARA YANSITMANIN YOLUNU BULDULAR’
CHP Sözcüsü Faik Öztrak ise verilerin gerçeği yansıtmadığını söyledi. Öztrak “Son iki ayda Türk Lirası, Kur sepeti karşısında yüzde 11,6 değer kaybetmesine rağmen, tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 1’in altında kaldı. Anlaşılan TÜİK, Türk parasının pul olması sonucunda artan ithal girdi ve ürün maliyetlerinin, fiyatlara yansıtmamanın yolunu da keşfetti. Diğer taraftan, İstanbul Ticaret Odası’nın Ücretliler Geçinme Endeksi Eylül’de yüzde 1,5 artarken piyasaların tüketici enflasyonu beklentisi yüzde 1,3 civarındayken TÜİK’in enflasyonu bunların altında kaldı. Daha da sıra dışı olan, Tüketici Enflasyonunun, çekirdek enflasyondaki artışların da çok gerisinde kalması. Pazardaki, marketteki fiyatlar ile TÜİK’in fiyatları arasındaki makas açılmaya devam ediyor. Hep söylüyoruz: “TÜİK, hangi marketten, pazardan fiyat topluyorsa, Millete de o pazarların, marketlerin adresini versin. Bu ucuzluktan millet de faydalansın.”
GİYİMDE DÜŞÜŞ YAŞANDI
Giyim ve ayakkabı yüzde 6,91 eğitim yüzde 7,55 düşüş kaydederken, önceki yılın aynı ayına göre fiyat artışının en yüksek olduğu iki başlık yüzde 15,09 ile sağlık, yüzde 14,95 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Giyim ve ayakkabı yüzde 6,91 eğitim yüzde 7,55 düşüş kaydederken, önceki yılın aynı ayına göre fiyat artışının en yüksek olduğu iki başlık yüzde 15,09 ile sağlık, yüzde 14,95 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) enflasyon verisini açıkladı. TÜFE’de (2003=100) 2020 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 0,97, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 8,33, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,75 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 11,47 artış gerçekleşti.
AYLIK EN YÜKSEK AZALIŞ EĞİTİMDE
Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Eylül ayında azalış gösteren diğer ana grup ise yüzde 0,03 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Eylül ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 3,02 ile ev eşyası, yüzde 1,84 ile ulaştırma ve yüzde 0,93 ile konut dikkat çekti. Eylül 2020’de, endekste kapsanan 418 maddeden, 314 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2020 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 1,35, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 8,75, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,57 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 10,81 artış gerçekleşti.
3 AYDIR AYNI SEVİYEDE KALDI
Capital Economics ekonomisti Jason Tuwey “Türkiye’de manşet enflasyon art arda üçüncü ayda da yüzde 11,8’de kaldı, ancak önümüzdeki aylarda yükseleceğini tahmin ediyoruz. TL üzerindeki baskının sürdüğünü göz önüne aldığımızda parasal koşulların ‘faiz koridoru’ vasıtasıyla daha da sıkılacağını öngörüyoruz” dedi. Commerzbank tarafından yayımlanan değerlendirmede ise salgın hastalık nedeniyle Türkiye ve de diğer gelişmekte olan ülkelerde enflasyonun gerilemediğine dikkat çekilerek “Mevcut trendi tersine çevirecek, dezenflasyonu tetikleyecek bir dış etken öngörmüyoruz... Enflasyonu orta vadede düşürecek bir unsur da henüz görebilmiş değiliz” diye konuştu.
‘HASTA DEĞİL VAKA OLDU’
İktisatçı Prof. Dr. Veysel Ulusoy sosyal medya hesabı üzerinden “Akaryakıt zammı, ÖTV artışı ve bilgisayar zammının oldukça yüksek olduğu bir ayın enflasyonunun yüzde 0,97 gerçekleşmesi gerçeklerden uzak bir orandır. Türkiye’de saklanan enflasyon gerçeğini göz ardı etmeyelim” açıklamasını yaptı. Ekonomist Atilla Yeşilada “TÜFE yine konsensüsün altında kaldı. Niye hiç şaşırmadım? Enflasyon hasta değil vaka oldu” değerlendirmesi yaptı. Ekonomist Murat Sağman ise açıklanan oranın beklentilerin çok altında olduğunu belirterek, “Eylül 2020 aylık enflasyon beklenenden düşük geldi. Aylık yüzde 0,97, yıllık yüzde 11,75 olarak gerçekleşti. (geçen ay yüzde 11,77 idi). Bloomberg HT TÜFE beklentisi aylık yüzde 1,3 yıllık ise yüzde 12,1 idi” dedi.
‘DOLAR ÖNEMLİ YILLIK ARTIŞ YÜZDE 70’
Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir, Eylül ayında fiyatı en çok artan ürünlerin listesine paylaştı. Demir’in aktardığı bilgilere göre Eylül ayının zam şampiyonu, fiyatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 74 artan bilgisayar oldu. Onu fiyatı yıllık bazda yüzde 73 artan kolonya izliyor. Üçüncü sırada yüzde 71’lik artışla altın yer alıyor. Cep telefonu fiyatının yüzde 66, kabak çekirdeğinin ise yüzde 62 arttığı görülüyor. Listeyi yorumlayan Doç. Dr. Demir “Doların artışı (TL’nin değer kaybı) bakın ne kadar önemliymiş! İthalat bağımlı ürün fiyatları yüzde 70’lerde artmış bir yılda” diye konuştu.
‘ARTIK KİMSEYİ TATMİN ETMİYOR’
Ekonomist Mustafa Sönmez ise “TÜİK’in enflasyon ölçümleri kimseyi tatmin etmiyor, bu tamam. Ama yüzde 11,5’lik yıllık artışı telafi edecek bir ücret-maaş, emekli geliri artışı oldu mu? Bu soruyu da sorup gelirlere zam talep edilmelidir. 14 milyon işsiz olan ülkede bu enflasyon, yoksulluğun dibine itiyor” ifadelerini kullandı. Garanti BBVA Yardımcı Başekonomisti Seda Güler Mert yapmış olduğu değerlendirmesinde, enflasyonun beklentilerinin altında geldiğini ve bu büyük oranlı sapmanın çekirdek fiyatlar kaynaklı olduğunu aktardı. “Özellikle, euro/TL’deki hızlı değer kaybıyla beraber geçişkenliğin belli kalemlerde daha hızlı gelmesini bekliyorduk” diyen Mert, bazı kalemlerde beklendiği kadar hızlı bir kur geçişkenliğinin olmadığını söyledi. ÜFE tarafında hızlanan bir eğilim söz konusu olduğunu ifade eden Mert, “ÜFE’de kurun etkilerini görebiliyoruz” dedi.
